جريمة إرسال الرسائل الإلكترونية المزعجة وغير المرغوب فيها دراسة تحليلية مقارنة / The Crime of Sending Unsolicited and Disturbing Emails "Comparative Analytical Study"

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

قسم القانون الجنائي، كلية الحقوق، جامعة قنا

المستخلص

عرضنا في هذا البحث دراسة لجريمة إرسال الرسائل الإلكترونية المزعجة وغير المرغوب فيها، وذلك رغبة منَّا في إلقاء الضوء على هذه الجريمة التي انتشرت على نطاق واسع في الوقت الحالي؛ فقد أدى ظهور شبكة الإنترنت، وتطور أجهزة الاتصالات ومواقع التواصل إلى استخدام الأفراد هذه الوسائل بشكل كبير، وهو ما استغله المنتجون ومقدمو الخدمات في التسويق لمنتجاتهم وخدماتهم عبر هذه الوسائل، وذلك من خلال إرسال الرسائل الإلكترونية التي تروج لما يقدمونه، وذلك عبر الهواتف، أو المواقع الإلكترونية، أو مواقع التواصل الاجتماعي المختلفة، وهو ما تسبب في إزعاج الأفراد ومضايقتهم وانتهاك خصوصيتهم، بل وإلى سرقة حساباتهم والنصب عليهم في الكثير من الأحيان، ومن ثم فقد بيَّن هذا البحث المقصود بالرسائل الإلكترونية المزعجة وغير المرغوب فيها، وكذلك الطرق التي يتم من خلالها إرسال هذه الرسائل الإلكترونية، وأوضح موقف المشرع المصري منها، كما عرض بيان الأركان المكونة لهذه الجريمة، وذلك بعرض الركن المادي فيها من سلوك ونتيجة وعلاقة السببية، وكذلك الركن المعنوي، وتوضيح ما إذا كانت هذه الجريمة عمدية يتخذ الركن المعنوي فيها صورة القصد الجنائي، أم أنها جريمة غير عمدية، وذلك في ضوء منهج تحليلي مقارن بالتشريع الفرنسي.
 
In this research, we have been subjected to the crime of sending disturbing and unwanted emails. In order to shed light on this crime, which is now widespread, The emergence of the Internet, and the development of communication devices and websites have significantly led individuals to use these means, This is what producers and service providers have exploited in marketing their products and services through these means by sending e-mails promoting what they provide, This is via phones, websites, or various social media sites. which has caused inconvenience, harassment and infringement of individuals' privacy, and often theft and attachment to their accounts and hence this research showed what is meant by disturbing and undesirable electronic messages, Also the ways in which these emails are sent and clarified the position of the Egyptian legislature thereon, as well as the statement of the constituent elements of this crime by presenting the material element of its conduct, result and causation, as well as the moral element, and to clarify whether this offence is intentional in which the moral element takes the form of criminal intent, or is it an unintentional crime, in the light of a comparative analytical approach to French legislation.

الكلمات الرئيسية


  • أولًا: المراجع العربية:

    المراجع العامة:

    . د محمود نجيب حسني، شرح قانون العقوبات القسم العام، النظرية العامة للجريمة، دار النهضة العربية، الطبعة السادسة، 1989.

    . د عمر السعيد رمضان، فكرة النتيجة في قانون العقوبات، مجلة القانون والاقتصاد، 1961.

    . د أحمد شوقي عمر أبو خطوة، شرح الأحكام العامة لقانون العقوبات، دار النهضة العربية، 2007.

    . د هلالي عبد اللاه أحمد، شرح قانون العقوبات، القسم العام، دار النهضة العربية، 1987.

    . د عمر سالم، شرح قانون العقوبات المصري، القسم العام، دار النهضة العربية، بدون سنة نشر.

    . د عبد الفتاح مصطفي الصیفي، الأحكام العامة في النظام الجنائي في الشريعة الإسلامية والقانون الوضعي، دار النهضة العربية، 2001.

    . د فتوح الشاذلي، شرح قانون العقوبات القسم العام، دار المطبوعات الجامعية، الإسكندرية، 2001.

    . د هدى حامد قشقوش، شرح قانون العقوبات القسم العام، دار النهضة العربية، الطبعة الثانية، 2017.

    . د عمرو إبراهيم الوقاد، الغلط في القانون في ضوء أحكام القانون الجنائي، المكتبة المصرية، القاهرة، 2001.

    المراجع المتخصصة.

    . د شريف محمد غنام، التنظيم القانوني للإعلانات التجارية عبر شبكة الإنترنت، دار الجامعة الجديدة، 2011.

    . د خالد ممدوح إبراهيم، أمن المستندات الإلكترونية، دار الجامعة الجديدة، 2008.

    . د بولين أنطونيوس أيوب، الحماية القانونية للحياة الشخصية في مجال المعلوماتية، دراسة مقارنة، بيروت، الطبعة الأولى، 2009.

    . عبير إبراهيم محمد رجب، تأثير استخدام المعلنين لتقنيات التتبع الجغرافي للمستهلكين عبر الهواتف الذكية، المجلة العلمية لبحوث العلاقات العامة والإعلان، جامعة القاهرة، كلية الإعلام، العدد 13، 2018.

    . د خالد ممدوح إبراهيم، أمن مراسلات البريد الإلكتروني، الدار الجامعية، الإسكندرية، 2008.

    . د هلالي عبد الله أحمد، جرائم المعلوماتية عابرة الحدود، دار النهضة العربية، 2007.

    . د محمود رجب فتح الله، شرح قانون مكافحة جرائم تقنيه المعلومات، دراسة تحليلية مقارنة، دار الجامعة الجديدة، 2019.

    . د مؤمن أحمد، أمن الإنترنت المخاطر والتحديات، دراسة حول أوضاع شبكة المعلومات العالمية والمخاطر التي تتعرض لها والاختراقات الأمنية للشبكات والمواقع وانتهاك خصوصية المستخدمين، دار النهضة العربية، 2005.

    . د عبد الهادي فوزي العوضي، الجوانب القانونية للبريد الإلكتروني، دار النهضة العربية، 2005.

    . د محمد حسين منصور، المسئولية الإلكترونية، دار الجامعة الجديدة للنشر، الإسكندرية، 2003.

    . د حسن عماد مكاوي، تكنولوجيا الاتصال الحديثة في عصر المعلومات، الدار المصرية اللبنانية، القاهرة، الطبعة الخامسة، أكتوبر 2009.

    . د محمد على سويلم، شرح قانون مكافحة جرائم تقنية المعلومات، دار المطبوعات الجامعية، 2020.

    . د أحمد عبد اللاه المراغي، دور القانون الجنائي في مواجهة الشائعات عبر مواقع التواصل الاجتماعي، دار الكتاب الجامعي للنشر، 2020.

    . د أحمد السيد لبيب، الاستخدام غير المنظور للعلامة التجارية عبر شبكة الإنترنت، بدون دار نشر، بدون سنة نشر.

    . أندريه برتران، الحق في الحياة الخاصة والحق في الصورة، ترجمة د. نقولا فتوش، مكتبة صادر، بدون مكان نشر، ۲۰۰۳.

    . د حسين سعيد الغافري، السياسة الجنائية في مواجهة جرائم الإنترنت، دار النهضة العربية، القاهرة، 2009.

    . د أيمن عبد الحميد عبد الحفيظ، استراتيجية مكافحة جرائم استخدام الحاسب الآلي، بدون مكان طبع، بدون سنة طبع.

    أبحاث المجلات:

    . لينا ناصر، اتجاه المستهلكين نحو الإعلان عبر خدمة الرسائل القصيرة من خلال الهاتف المحمول، مجلة جامعة تشرين للبحوث والدراسات العلمية، جامعة تشرين، مجلد 37، عدد 3.

    . د عبد الحليم بن مشري، ضرورة تجريم الاعتداء على البريد الإلكتروني، مجلة العلوم القانونية، جامعة الزيتونة، كلية القانون، بحوث ومقالات، 2016.

    . عبير إبراهيم محمد رجب، تأثير استخدام المعلنين لتقنيات التتبع الجغرافي للمستهلكين عبر الهواتف الذكية، المجلة العلمية لبحوث العلاقات العامة والإعلان، جامعة القاهرة، كلية الإعلام، العدد 13، 2018.

    . د دليلة ليطوش، الحماية القانونية للحق في الخصوصية الرقمية للمستهلك الإلكتروني، مجلة العلوم الإنسانية، مجلد ب، العدد 52، 2019.

    . د ياسر محمد اللمعي، المواجهة الجنائية للممارسات الإعلانية والدعاية التسويقية الإلكترونية غير المشروعة للسلع والمنتجات الممارسات، دراسة تحليلية مقارنة، مجلة روح القوانين، العدد 101، 2023.

    . د أحمد علي حسن عثمان، حماية الأشخاص من الرسائل الإلكترونية غير المرغوب فيها دراسة مقارنة، مجلة الدراسات القانونية والاقتصادية، مجلد 8، عدد 1، 2022.

    . حردان هادي صايل الجنابي، استخدام الشركات الهاتف المحمول كوسيلة إعلانية دراسة تحليلية، مجلة الزرقاء للبحوث والدراسات الإنسانية، مجلد 18، عدد 1، 2018.

    أبحاث المؤتمرات:

    . د دينا عبد العزيز فهمي، المسئولية الجنائية الناشئة عن إساءة استعمال مواقع التواصل الاجتماعي، بحث مقدم للمؤتمر العلمي الرابع لكلية الحقوق جامعة طنطا، 24 أبريل، 2017.

    رسائل الدكتوراه:

    . د محمد جمال رجب الحاوي، الحماية الجنائية للاتصالات الشخصية في العصر الرقمي، رسالة دكتوراه، دار الجامعة الجديدة، 2023.

    . د محمد أحمد مصطفي أيوب، النظرية العامة للامتناع في القانون الجنائي، رسالة دكتوراه، جامعة القاهرة، 2003.

    المقالات:

    - على الوشلي، مقال بعنوان: تعرف على الرسائل الاقتحامية spam، والمنشور على الرابط التالي:

    https://www.isecurity.org/%D9.%85%D9%82%D8%A7%D7%84.

    - مقال بعنوان إرسال الرسائل بكثافة (اسبام) في ضوء تفسير القضاء، منشور بتاريخ 8/8/2022، والمنشور على الرابط التالي: تاريخ الدخول عليه 13/10/2024.

    https://masaar.net/ar/%d8%a5%d8%b1%d8%b3%d8%a7%d9%84%d8%a7%d9%84%d8.

    ثانيًا: المراجع الأجنبية:

     

    . jon l. Mills: privacy revisited: a global perspective on the right to be left alone, tulsa law review, volume 53, 2018

    . Christopher w. Savag, the economics of online consumer information privacy, stanford technology law review, vol. 22, 2019.

    . Kathleen j, Davies, write to privacy, literature, letters, law, and the inviolate personality in america's long nineteenth century, ph .d, university of pittsburgh, 2016.

    . Gauthrowet (s) and drouard (e), unsolicited commercial communications and data protection, commission of the european communities ,in http: europa. Eu.int/comm./internal- merket /en/dataprot /studies/spamtuden, 2001.

    . Colantoniο (f), la protection du secret des couriers électroniques en belgique, aspects juridiques, dess en criminologie, unversité de liege, faculté de droit, dossiers/protection, email, belgique, technologie.

    . Vanergnat (c), le pulipostage électronique et la protection des données personnelles, rapport, cnil 1999, droit- deonto/droit/spamcnilpublpost.

    . Schryen ,guido, anti-spam measures, analysis and analysis and design, provides a detailed over view of the technological, organizational and economic facets of spam- emails, springer.

    . Eric goldman, where's the beef? Dissecting spam's purported harms, 11 -1-2004.

    . Dider colin:spamfiletering;optimization appoaches to content - based filtering, thése de doctorat ,université de versailles-saint-quentinen-yvelines, 2009.

    . Philippe guillon, etat de l'art du spam, solutions et recommandations, travail de diplôme réalisé en vue de l’obtention du diplôme hes, le 10 décembre 2008, haute école de gestion de genève (heg-ge), filière informatique de gestion.

    . Report on electronic mailing and data protection commission nationale informatique et libertes(cnil) france, sdopted on october 4, 1999.

    . labbe (e), spamming et legislation américane, vers un projet federal decisive, chaiers lamy droit de l'informatique, nº 114, mai 1999.

    . Muriel (c), le spamming, in http://www.droit ntic.com news/fficher.php? Id /60.

    . john Magee, The law Regulating unsolicited commercial E-mail:An international perspective, computer& high technology law journal, vol. 19, 2003.

    . Spam: solicited pornography and marketing. Guillaume teissonnière, la lutte contre le spamming, de la confiance en l'économie numérique à la méfiance acteurs, juriscom.net, 2-4- 2004.

    . Official Journal of the European Communities, 31/7/2002, L201.

    . Email inventor dies 160306/03/http: //www.bbc.com/arabic/business/2016.

    . George h.pike, anti-spam legislation setbacks. Information today, vol 25, 12-2008.

    . Klervi renaudin, le spamming et le droit analyse critique et prospective de la protection juridique des spammés, thèse de doctorat, l'université de grenoble, l'école doctorale des sciences juridiques, 2006.

    . Florence celen, laurence lomme, application de la loi sur la confiance dans péconomie numérique au cnrs, sécurité informatique, n°: 54, 12- 2005.

    . Verbiest, les nouvelles obligations en matière de publicités et de markting realiseés par le biais des nouvelles technologies, 2003.

    . L. Fourrgoux, internet et la concurrence déloyale, 16 Mar 2021.

    . Sophie Prétot, L'ami Des Réseaux Sociaux, Précisions Sur L'appréhension Juridique De La Communauté Virtuelle, Dalloz Actualité, 19-1-2017.

    . nathan petrashek: the fourth amendment and the brave new world of online social networking, marquette law review, 2010.

    . L.b. Curzan, criminal law, seventh edition, longman, 1994.

    . Leslie basse, l'action de la cnil en matière de lutte contre le spam, mai 2005.

    . hélène aubry, pratiques commerciales déloyales, professeure agrégée de droit privé et sciences criminelles, université paris-saclay, faculté jean-monnet, juin 2021.

    . louis w- tompros- richard a- crudo- alexis pfeiffer-rahel, the constitutionality of criminalizing false speech made on social networking sites in a postalvarez, social media-obsessed world, harvard journal of law technology, volume 31, number 1, 2017.

    . Elizabeth mcclellan, facial recognition technology: balancing the benefits and concerns, journal of business & technology law, volume 15, issue 2, 2020.

    . Leslie Basse, L'action de la CNIL en matière de lutte contre le Spam, mai, 2005.

    . Fabrice rochelandet, économie des données personnelles et de la vie privée, questions de communication, openedition journals, 2010.

    . Adrien jammet, la prise en compte de la vie privée dans l'innovation technologique, thèse de doctorat, université du pres lille nord de france, l'université lille 2 - droit et santé, 2018.

    . Gil appel, lauren grewal, rhonda hadi, andrew t stephen, the future of social media in marketing, journal of the academy of marketing science, volume 48, issue 1, 1- 2020.

    . Kenneth a. Bamberger, serge egelman, catherine han, amit elazari bar, irwin reye, can you pay for privacy? Consumer expectations and the behavior of free and paid apps, berkeley technology law journal, vol. 35, 2020.

    . bernard chao, privacy losses as wrongful gains, iowa law review, vol. 106, 2021.

    . Preston m. Torbert, "because it is wrong", an essay on the immorality and illegality of the online service contracts of google and facebook, journal of law, technology & the internet, vol. 12, no. 1, 2020 – 2021.

    . Marcelo maia, jussara almeida, virgílio almeida, identifying user behavior in online social networks, 2008.

    . Daniel j. Solove, privacy self-management and the consent dilemma, harvard law review, vol. 126, 2013.

    . Jordan yallen, untangling the privacy law web: why the california consumer privacy act facy act furthers the need for f thers the need for federal preemptiv eemptive legislation e legislation, loyola of los angeles law review, volume 53, 2020.

    . The california consumer privacy act (ccpa) was enacted in 2018 and takes effect on january 1, 2020.

    . anupam chander, margot e. Kaminski, william mcgeveran, catalyzing privacy law, scholarship, georgetown law, draft, february 6, 2020.

    . cody (j.a), one cyberswamp predator pops up and slides into dangerous ip waters, alb. l.j. sci. & tech, vol. 14, 2004.

    . Bonewitz (p. L), beyond confusion: reexamining trademark law's goals in the world of online advertising, st. John's law review, vol. 81, issue 4, 2010.

    . Wilson (g. D), internet pop-up ads , loyola of los angeles entertainment law review, loyola law school, loyola marymount university, vol. 24, issue 3, 2004.

    . Le la commission nationale de l'informatique et libertés, rapport pupliopostage électronique et la protection des données personnelles", in " //www.cnil.fr/them/4 octonbre 1999/article/index .html.

    . Nathalie mallet-poujol, protection de la vie privée et des données personnelles, université motpellier1, mise à jour mai 2007,

    . guillaume desgens-pasanau, l'identité à l'ère numérique, dalloz 2009.

     

     

    References:

     

    almarajie alama:

    • . d mahmud najib hasni, sharah qanun aleuqubat alqism aleama, alnazariat aleamat liljarimati, dar alnahdat alearabiati, altabeat alsaadisati, 1989.
    • . d eumar alsaeid ramadan, fikrat alnatijat fi qanun aleuqubati, majalat alqanun waliaqtisadi, 1961.
    • . d 'ahmad shawqi eumar 'abu khutwata, sharh al'ahkam aleamat liqanun aleuqubati, dar alnahdat alearabiati, 2007.
    • . d halali eabd allaah 'ahmada, sharh qanun aleuqubati, alqism aleama, dar alnahdat alearabiati, 1987.
    • . d eumar salim, sharh qanun aleuqubat almisrii, alqism aleama, dar alnahdat alearabiati, bidun sanat nashara.
    • . d eabd alfataah mustafi alsayfi, al'ahkam aleamat fi alnizam aljinayiyi fi alsharieat al'iislamiat walqanun alwadei, dar alnahdat alearabiati, 2001.
    • . d futuh alshaadhli, sharh qanun aleuqubat alqism aleama, dar almatbueat aljamieiati, al'iiskandariati, 2001.
    • . d hudaa hamid qashqush, sharh qanun aleuqubat alqism aleama, dar alnahdat alearabiati, altabeat althaaniatu, 2017.
    • . d eamrw 'iibrahim alwaqadi, alghalat fi alqanun fi daw' 'ahkam alqanun aljanayiy, almaktabat almisriati, alqahirati, 2001.

    almarajie almutakhasisa.

    • . d sharif muhamad ghanam, altanzim alqanuniu lil'iielanat altijariat eabr shabakat al'iintirnti, dar aljamieat aljadidati, 2011.
    • . d khalid mamduh 'iibrahim, 'amn almustanadat al'iilikturuniati, dar aljamieat aljadidati, 2008.
    • . d bulin 'antunius 'ayubi, alhimayat alqanuniat lilhayaat alshakhsiat fi majal almaelumatiati, dirasat muqaranati, bayrut, altabeat al'uwlaa, 2009.
    • . eabir 'iibrahim muhamad rajaba, tathir aistikhdam almuelinin litiqniaat altatabue aljughrafii lilmustahlikin eabr alhawatif aldhakiati, almajalat aleilmiat libuhuth alealaqat aleamat wal'iielani, jamieat alqahirati, kuliyat al'iielami, aleadad 13, 2018.
    • . d khalid mamduh 'iibrahim, 'amn murasalat albarid al'iilikturunii, aldaar aljamieiati, al'iiskandiriata, 2008.
    • . d halali eabd allah 'ahmadu, jarayim almaelumatiat eabirat alhudud, dar alnahdat alearabiati, 2007.
    • . d mahmud rajab fath allah, sharah qanun mukafahat jarayim taqanih almaelumati, dirasatan tahliliatan muqaranata, dar aljamieat aljadidati, 2019.
    • . d mumin 'ahmadu, 'amn al'iintirnit almakhatir waltahadiyati, dirasatan hawl 'awdae shabakat almaelumat alealamiat walmakhatir alati tataearad laha walaikhtiraqat al'amniat lilshabakat walmawaqie waintihak khususiat almustakhdimina, dar alnahdat alearabiati, 2005.
    • . d eabd alhadi fawzi aleudi, aljawanib alqanuniat lilbarid al'iilikturunii, dar alnahdat alearabiati, 2005.
    • . d muhamad husayn mansur, almasyuwliat al'iiliktiruniatu, dar aljamieat aljadidat lilnashri, al'iiskandiriati, 2003.
    • . d hasan eimad makawi, tiknulujia alaitisal alhadithat fi easr almaelumati, aldaar almisriat allubnaniata, alqahirati, altabeat alkhamisata, 'uktubar 2009.
    • . d muhamad ealaa suaylami, sharh qanun mukafahat jarayim tiqniat almaelumati, dar almatbueat aljamieiati, 2020.
    • . d 'ahmad eabd allaah almaraghi, dawr alqanun aljinayiyi fi muajahat alshaayieat eabr mawaqie altawasul aliajtimaeii, dar alkitaab aljamieii lilnashri, 2020.
    • . d 'ahmad alsayid libib, aliastikhdam ghayr almanzur lilealamat altijariat eabr shabakat al'iintirnti, bidun dar nashra, bidun sanat nashara.
    • . 'andrih birtran, alhaqu fi alhayat alkhasat walhaqu fi alsuwrati, tarjamat du. niqula fatushi, maktabat sadir, bidun makan nashri, 2003.
    • . d husayn saeid alghafiri, alsiyasat aljinayiyat fi muajahat jarayim al'iintirnti, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 2009.
    • . d 'ayman eabd alhamid eabd alhufayz, astiratijiat mukafahat jarayim aistikhdam alhasib alali, bidun makan tabea, bidun sanat tabea.

    abhath almajalaat:

    • . lina nasir, aitijah almustahlikin nahw al'iielan eabr khidmat alrasayil alqasirat min khilal alhatif almahmuli, majalat jamieat tishrin lilbuhuth waldirasat aleilmiati, jamieat tishrin, mujalad 37, eadad 3.
    • . d eabd alhalim bin mashri, darurat tajrim aliaetida' ealaa albarid al'iilikturuni, majalat aleulum alqanuniati, jamieat alzaytunati, kuliyat alqanuni, buhuth wamaqalati, 2016.
    • . eabir 'iibrahim muhamad rajaba, tathir aistikhdam almuelinin litiqniaat altatabue aljughrafii lilmustahlikin eabr alhawatif aldhakiati, almajalat aleilmiat libuhuth alealaqat aleamat wal'iielani, jamieat alqahirati, kuliyat al'iielami, aleadad 13, 2018.
    • . d dalilat liutush, alhimayat alqanuniat lilhaqi fi alkhususiat alraqamiat lilmustahlik al'iilikturunii, majalat aleulum al'iinsaniati, mujalad bi, aleadad 52, 2019.
    • . d yasir muhamad allamaei, almuajahat aljinayiyat lilmumarasat al'iielaniat waldieayat altaswiqiat al'iiliktruniat ghayr almashrueat lilsilae walmuntajat almumarisati, dirasat tahliliat muqaranati, majalat ruh alqawanini, aleadad 101, 2023.
    • . d 'ahmad eali hasan euthman, himayat al'ashkhas min alrasayil al'iiliktruniat ghayr almarghub fiha dirasat muqaranati, majalat aldirasat alqanuniat walaiqtisadiati, mujalad 8, eadad 1, 2022.
    • . hardan hadi sayil aljanabi, aistikhdam alsharikat alhatif almahmul kawasilat 'iielaniat dirasat tahliliatin, majalat alzarqa' lilbuhuth waldirasat al'iinsaniati, mujalad 18, eadad 1, 2018.

    abhath almutamarat:      

    • . d dina eabd aleaziz fahmi, almasyuwliat aljinayiyat alnaashiat ean 'iisa'at aistiemal mawaqie altawasul alaijtimaeii, bahath muqadim lilmutamar aleilmii alraabie likuliyat alhuquq jamieat tanta, 24 'abril, 2017.

    rasayil aldukturah:

    • . d muhamad jamal rajab alhawi, alhimayat aljinayiyat lilaitisalat alshakhsiat fi aleasr alraqmi, risalat dukturah, dar aljamieat aljadidati, 2023.
    • . d muhamad 'ahmad mustafi 'ayubi, alnazariat aleamat liliamtinae fi alqanun aljanayiy, risalat dukturah, jamieat alqahirati, 2003.

    Almaqalat:

    - ealaa alwashli, maqal bieunwani: tueraf ealaa alrasayil aliaqtihamiat spam, walmanshur ealaa alraabit altaali:

    https://www.isecurity.org/%D9.%85%D9%82%D8%A7%D7%84. –

    - maqal bieunwan 'iirsal alrasayil bikathafa (asbam) fi daw' tafsir alqada'i, manshur bitarikh 8/8/2022, walmanshur ealaa alraabit altaali: tarikh aldukhul ealayh 13/10/2024.

    https://masaar.net/ar/%d8%a5%d8%b1%d8%b3%d8%a7%d9%84%d8%a7%d9%84%d8