الجوانب القانونية للتزييف العميق / Legal Aspects of Deepfake

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

جامعة الأزهر الشريف

المستخلص

يتناول هذا البحث دراسة الجوانب القانونية لتقنية التزييف العميق (Deep Fakeالتي تُعدّ واحدة من أخطر تطبيقات الذكاء الاصطناعي وأكثرها تطورًا في العصر الحديث. تمكّن هذه التقنية من إنشاء محتوى مرئي أو صوتي مزيف يظهر بمظهر حقيقي، مما يشكل تحديًا كبيرًا على الصعيد القانوني، خاصة مع انتشار تطبيقاتها السلبية التي تهدد الحقوق الفردية والجماعية.
يركز البحث على تحليل الاستخدام غير المشروع لهذه التقنية، والذي يتضمن إنشاء مقاطع أو تسجيلات مزيفة يتم فيها التلاعب بالصور أو البيانات الشخصية للأفراد دون موافقتهم، بهدف المساس بكرامتهم، أو استخدام هذه المواد المزيفة كوسيلة للابتزاز، التشهير، أو اختلاق الوقائع الكاذبة. كما يناقش البحث مدى كفاية النصوص الجنائية في القوانين القائمة، وذلك من خلال دراسة مقارنة بين التشريعات في مصر، الإمارات، سوريا، وليبيا، للكشف عن أوجه القصور والضعف في مواجهة هذا النوع من الجرائم.
اتبع البحث المنهج التحليلي المقارن لتقييم أركان جريمة التزييف العميق وتحديد العقوبات المقررة لها في النصوص الجنائية، إلى جانب تقديم توصيات تشريعية تهدف إلى سد الثغرات القانونية، سواء عبر تعديل التشريعات القائمة أو استحداث قوانين جديدة. يسعى البحث إلى تسليط الضوء على ضرورة تعزيز الحماية القانونية للأفراد والدول من الاستخدام السلبي للتقنيات الحديثة، وضمان توازن التشريعات مع التحديات التقنية المعاصرة.
 
Abstract:
      This research addresses the legal aspects of Deepfake technology, one of the most advanced and controversial applications of artificial Intelligence. Deepfake technology enables the creation of highly realistic but fake visual and audio content by manipulating personal data such as Images and voice recordings. The study highlights the risks associated with its misuse, Including reputational harm, blackmail, defamation, and the fabrication of false evidence. It critically examines the adequacy of current criminal legislation In Egypt, the UAE, Syria, and Libya to combat these crimes. By employing a comparative analytical approach, the research evaluates the elements of the offense, prescribed penalties, and legal responses. Ultimately, It offers recommendations for legislative Improvements, aiming to strengthen legal protections against the malicious use of Deepfake technology.

الكلمات الرئيسية


  • أولا: الكتب:

    • د/ إبراهيم عيد نايل، قانون العقوبات القسم العام «النظرية العامة للجريمة»، الناشر: دار النهضة العربية، سنة 2020.
    • د/ أحمد شوقي عمر أبو خطوة، شرح الأحكام العام لقانون العقوبات، الناشر: دار النهضة العربية، دون تاريخ النشر.
    • د/ أحمد عوض بلال، النظرية العامة للجزاء الجنائي، الناشر: دار النهضة العربية، الطبعة الثانية، سنة 1996.
    • د/ أحمد عوض بلال، مبادئ قانون العقوبات المصري القسم العام، الناشر: دار النهضة العربية، سنة 2010.
    • د/ أحمد فتحي سرور، الوسيط في قانون العقوبات القسم العام، الناشر: دار النهضة العربية، الطبعة السادسة «مطورة ومحدثة»، سنة 2015.
    • د/ أمين مصطفى محمد، قانون العقوبات القسم العام (النظرية العامة للجريمة)، الناشر: منشورات الحلبي الحقوقية، الطبعة الأولى، سنة 2010.
    • د/ جاسم خريبط خلف، شرح قانون العقوبات القسم العام، الناشر: منشورات زين الحقوقية بيروت -لبنان، الطبعة الثالثة، دون تاريخ النشر.
    • د/ رامي متولي القاضي، شرح قانون مكافحة جرائم تقنية المعلومات رقم (175) لسنة 2018 مقارنا بالتشريعات المقارنة والمواثيق الدولية، الناشر: مركز الدراسات العربية، الطبعة الأولى 1441هــ -2020.
    • د/ رمسيس بهنام، النظرية العامة للقانون الجنائي، الناشر: منشأة المعارف بالإسكندرية، الطبعة الأولى سنة 1999.
    • د/ على عبد القادر القهوجي، شرح قانون العقوبات القسم العام (المسئولية الجنائية أساسها، عوارضها -والجزاء الجنائي-العقوبة، التدابير الاحترازية)، الناشر: دار الجامعة الجديدة، سنة 2010.
    • د/ محمد زكي أبو عامر، قانون العقوبات القسم العام، الناشر: منشأة المعارف بالإسكندرية، سنة 1993.
    • د/ محمد زكي أبو عامر، الحماية الجنائية للعرض في التشريع المصري، الناشر: الفنية للطباعة والنشر، سنة 1985.
    • د/ محمد على سويلم، شرح قانون جرائم تقنية المعلومات، الناشر: دار المطبوعات الجامعية، الطبعة الأولى 2019.
    • د/ محمد محيي الدين عوض، القانون الجنائي مبادئه الأساسية ونظرياته العامة «دراسة مقارنة»، الناشر: مطبعة جامعة القاهرة والكتاب الجامعي، سنة 1981.
    • د/ محمد ناجي ياقوت، فكرة الحق في السمعة ، الناشر: منشأة المعارف بالإسكندرية جلال حزي وشركاه، دون عدد الطبع وتاريخ النشر.
    • د/ محمود نجيب حسني، النظرية العامة للقصد الجنائي دراسة تأصيلية مقارنة للركن المعنوي في الجرائم العمدية، الناشر: دار النهضة العربية، سنة 2006.
    • د/ محمود نجيب حسني، شرح قانون العقوبات القسم الخاص، الناشر: دار المطبوعات الجامعية، الطبعة السادسة، سنة 2019م.
    • د/ محمود نجيب حسني، علاقة السببية في قانون العقوبات، دون دار نشر، سنة 1983.
    • د/ة فوزية عبد الستار، شرح قانون العقوبات القسم العام، الناشر: دار النهضة العربية، سنة 1987.
    • د/ سمير الشناوي، الشروع في الجريمة دراسة مقارنة، الناشر: دار النهضة العربية، سنة 1971،

    ثانيا: الرسائل العلمية:

    • د/ عبد الرحمن محمد إبراهيم خلف، الحماية الجنائية للحق في الشرف دراسة تحليلية تأصيلية، رسالة دكتوراه، كلية الحقوق جامعة القاهرة 1992م.

    ثالثا: البحوث:

    • د/ أحمد عبد الموجود أبو الحمد زكير، جريمة التزييف الإباحي العميق دراسة مقارنة، بحث منشور بمجلة القانونية، جامعة القاهرة، كلية الحقوق، فرع الخرطوم، المجلد 11، العدد 7، سنة 2022.
    • د/ أحمد محمد فتحي الخولي، المسئولية المدنية الناتجة عن الاستخدام غير المشروع لتطبيقات الذكاء الاصطناعي «الديب فيك نموذجا»، بحث منشور في مجلة البحوث الفقهية والقانونية، جامعة الأزهر، كلية الشريعة والقانون بدمنهور، المجلد 33، العدد 36، أكتوبر 2021م.
    • د/ أحمد مصطفى معوض محمد محرّم، استخدامات الذكاء الاصطناعي (AI)، استخدام تقنية التزييف العميق (Deep fake) في قذف الغير نموذجا «دراسة فقهية مقارنة معاصرة»، بحث منشور في مجلة البحوث الفقهية والقانونية، العدد التاسع والثلاثون، إصدار أكتوبر 1444هـ 2022م.
    • د/ أشرف سيد أبو العلا، المواجهة الجنائية لتقنية الديب فيك (Deep fakes بجث منشور في مجلة العلوم القانونية والاقتصادية، جامعة عين شمس، كلية الحقوق، المجلد 66، العدد 3، يناير 2024.
    • د/ رضا إبراهيم عبد الله البيومي، الحماية القانونية من مخاطر تطبيقات التزييف العميق في الفقه الإسلامي والقانون الوضعي دراسة تحليلية مقارنة، بحث منشور في مجلة روح القوانين، جامعة طنطا، كلية الحقوق، عدد خاص- المؤتمر الدولي الثامن- التكنولوجيا والقانون.
    • د/ محمود سلامة عبد المنعم الشريف، جريمة الانتقام الإباحي عبر تقنية التزييف العميق (Deep fakes) والمسؤولية الجنائية عنها، بحث منشور في مجلة الحقوق للبحوث القانونية والاقتصادية، جامعة الإسكندرية، كلية الحقوق، العدد الأول، يوليو 2022.
    • د/ ولاء محمد محروس الناغي، ود/ ياسر محمد محروس الناغي، إدراك مستخدمي مواقع التواصل الاجتماعي لتهديدات التزييف العميق (Deep fakes) وعلاقته بالاستخدام الآمن لتلك المواقع، بحث منشور في مجلة العلمية لبحوث الصحافة، جامعة القاهرة، كلية الإعلام، العدد الرابع والعشرون الجزء الثالث، يوليو/ ديسمبر 2022م.

    رابعا: التقارير:

    • دليل التزييف العميق الصادر عن البرنامج الوطني للذكاء الاصطناعي، الإمارات العربية المتحدة، يوليو سنة 2021م.
    • الذكاء الاصطناعي ومخاطر التزييف العميق، تقرير دوري يصدر عن مركز المعلومات ودعم اتخاذ القرار التابع لمجلس الوزراء المصري، نشر بتاريخ 25 مارس 2023.

     

    References:

     

    1: alkutub:

    • d/ 'iibrahim eid nayil, qanun aleuqubat alqism aleamu <<alnazariat aleamat liljarimati>>, alnaashir: dar alnahdat alearabiati, sanat 2020.
    • d/ 'ahmad shawqi eumar 'abu khutwat, sharah al'ahkam aleami liqanun aleuqubati, alnaashir: dar alnahdat alearabiat, dun tarikh alnashri.
    • d/ 'ahmad eawad bilali, alnazariat aleamat liljaza' aljanayiy, alnaashir: dar alnahdat alearabiati, altabeat althaaniatu, sanat 1996.
    • d/ 'ahmad eawad bilal, mabadi qanun aleuqubat almisrii alqism aleama, alnaashir: dar alnahdat alearabiati, sanat 2010.
    • d/ 'ahmad fathi srur, alwasit fi qanun aleuqubat alqism aleama, alnaashir: dar alnahdat alearabiati, altabeat alsaadisa <<mtawirat wamuhdithatun>>, sanat 2015.
    • d/ 'amin mustafaa muhamad, qanun aleuqubat alqism aleamu (alnazariat aleamat liljarimati), alnaashir: manshurat alhalabi alhuquqiati, altabeat al'uwlaa, sanat 2010.
    • d/ jasim khiribit khalfa, sharah qanun aleuqubat alqism aleama, alnaashir: manshurat zayn alhuquqiat bayrut -lubnan, altabeat althaalithata, dun tarikh alnashri.
    • da/ rami mutualiy alqadi, sharh qanun mukafahat jarayim taqniat almaelumat raqm (175) lisanat 2018 muqaranan bialtashrieat almuqarinat walmawathiq alduwaliata, alnaashir: markaz aldirasat alearabiati, altabeat al'uwlaa 1441hi -2020.
    • da/ ramsis bihnami, alnazariat aleamat lilqanun aljanayiyi, alnaashir: munsha'at almaearif bial'iiskandariati, altabeat al'uwlaa sanat 1999.
    • da/ ealaa eabd alqadir alqahwaji, sharh qanun aleuqubat alqism aleamu (almasyuwliat aljinayiyat - 'asasiha, eawariduha -waljaza' aljinayiy-aleuqubati, altadabir alaihtiraziatu), alnaashir: dar aljamieat aljadidati, sanat 2010.
    • d/ muhamad zaki 'abu eamir, qanun aleuqubat alqism aleama, alnaashir: munsha'at almaearif bial'iiskandariati, sanat 1993.
    • d/ muhamad zaki 'abu eamir, alhimayat aljinayiyat lileard fi altashrie almisrii, alnaashiru: alfaniyat liltibaeat walnashri, sanat 1985.
    • d/ muhamad ealaa suilami, sharh qanun jarayim tiqniat almaelumati, alnaashir: dar almatbueat aljamieiati, altabeat al'uwlaa 2019.
    • d/ muhamad muhyi aldiyn eawad, alqanun aljinayiyu mabadiah al'asasiat wanazariaatih aleama <<dirasat muqaranati>>, alnaashir: matbaeat jamieat alqahirat walkutaab aljamieii, sanat 1981.
    • d/ muhamad naji yaqut, fikrat alhaqi fi alsumeat , alnaashir: munsha'at almaearif bial'iiskandariat jalal hizi washarakah, dun eadad altabe watarikh alnashri.
    • d/ mahmud najib hasni, alnazariat aleamat lilqasd aljinayiyi dirasat tasiliat muqaranatan lilrukn almaenawii fi aljarayim aleamdiati, alnaashir: dar alnahdat alearabiati, sanat 2006.
    • d/ mahmud najib hasni, sharah qanun aleuqubat alqism alkhasa, alnaashir: dar almatbueat aljamieiati, altabeat alsaadisati, sanatan 2019m.
    • d/ mahmud najib hasni, ealaqat alsababiat fi qanun aleuqubati, dun dar nashra, sanat 1983.
    • di/t fawziat eabd alsatar, sharh qanun aleuqubat alqism aleama, alnaashir: dar alnahdat alearabiati, sanat 1987.
    • du/ samir alshanawi, alshurue fi aljarimat dirasat muqaranati, alnaashir: dar alnahdat alearabiati, sanat 1971,

    2: alrasayil aleilmia:

    • da/ eabd alrahman muhamad 'iibrahim khalafa, alhimayat aljinayiyat lilhaqi fi alsharaf dirasat tahliliat tasiliata, risalat dukturah, kuliyat alhuquq jamieat alqahirat 1992m.

    3: albuhuth:

    • d/ 'ahmad eabd almawjud 'abu alhamd zakir, jarimat altazyif al'iibahiu aleamiq dirasat muqaranati, bahath manshur bimajalat alqanuniati, jamieat alqahirat, kuliyat alhuquqi, fare alkhartum, almujalad 11, aleadad 7, sanat 2022.
    • d/ 'ahmad muhamad fathi alkhuli, almasyuwliat almadaniat alnaatijat ean alaistikhdam ghayr almashrue litatbiqat aldhaka' alaistinaeii <<aldyb fik namudhaja>>, bahath manshur fi majalat albuhuth alfiqhiat walqanuniati, jamieat al'azhar, kuliyat alsharieat walqanun bidiminhur, almujalad 33, aleadad 36, 'uktubar 2021m.
    • du/ 'ahmad mustafaa mueawad muhamad mhrrm, aistikhdamat aldhaka' aliastinaeii (AI), astikhdam tiqniat altazyif aleamiq (Deep fake) fi qadhf alghayr namudhajan <<dirasat fiqhiat muqaranat mueasirati>>, bahth manshur fi majalat albuhuth alfiqhiat walqanuniati, aleadad altaasie walthalathuna, 'iisdar 'uktubar 1444h - 2022m.
    • d/ 'ashraf sayid 'abu alealaa, almuajahat aljinayiyat litiqniat aldiyb fik (Deep fakes bijathi manshur fi majalat aleulum alqanuniat walaiqtisadiati, jamieat eayn shams, kuliyat alhuquqi, almujalad 66, aleadad 3, yanayir 2024.
    • d/ rida 'iibrahim eabd allah albaywmi, alhimayat alqanuniat min makhatir tatbiqat altazyif aleamiq fi alfiqh al'iislamii walqanun alwadeiu dirasatan tahliliatan muqaranata, bahath manshur fi majalat ruh alqawanini, jamieat tanta, kuliyat alhuquqi, eadad khasa- almutamar alduwalia althaamina- altiknulujia walqanuna.
    • d/ mahmud salamat eabd almuneim alsharifi, jarimat alaintiqam al'iibahii eabr tiqniat altazyif aleamiq (Deep fakes) walmaswuwliat aljinayiyat eanha, bahth manshur fi majalat alhuquq lilbuhuth alqanuniat walaiqtisadiati, jamieat al'iiskandariat, kuliyat alhuquqi, aleadad al'uwla, yuliu 2022.
    • da/ wala' muhamad mahrus alnaaghi, wada/ yasir muhamad mahrus alnaaghi, 'iidrak mustakhdimi mawaqie altawasul aliajtimaeii litahdidat altazyif aleamiq (Deep fakes) waealaqatih bialaistikhdam alamin litilk almawaqiei, bahth manshur fi majalat aleilmiat libuhuth alsahafati, jamieat alqahirati, kuliyat al'iielami, aleadad alraabie waleishrun aljuz' althaalithi, yulyu/ disambir 2022m.

    4: altaqarir:

    • dalil altazyif aleamiq alsaadir ean albarnamaj alwatanii lildhaka' alaistinaeiu, al'iimarat alearabiat almutahidati, yuliu sanat 2021m.
    • aldhaka' alaistinaeiu wamakhatir altazyif aleamiqi, taqrir dawriun yasdur ean markaz almaelumat wadaem aitikhadh alqarar altaabie limajlis alwuzara' almisrii, nushir bitarikh 25 mars 2023.