دور الشمول المالي في تحقيق الرفاهية الاقتصادية / The Role Of Financial Inclusion In Achieving Economic Well-Being

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

جامعة الأزهر/ كلية الشريعة والقانون بتفهنا الأشراف

المستخلص

 يدور موضوع البحث حول إعطاء صورة عامة عن دور الشمول المالي في تحقيق الرفاهية الاقتصادية، من خلال زيادة تعميم الخدمات المالية لتعزير قدرة البنوك على جذب المدخرات الإجبارية والاختيارية، وزيادة الدخل القومي، وهذا يتيح لها تقديم خدمات تمويلية لمختلف أطياف المجتمع، ويترتب على ذلك زيادة قدرة البنوك على تلبية كافة احتياجات الأفراد والمؤسسات الاستثمارية والاستهلاكية للوصول لغاية اقتصادية كبري هي تحقيق الرفاهية الاقتصادية.
 وجاءت خطة البحث على ثلاثة مباحث على النحو التالي، المبحث الأول ماهية الشمول المالي وأهم معوقات تطبيقه، في حين جاء المبحث الثاني للوقوف على مفهوم الرفاهية الاقتصادية وطرق قياسها والمعايير التي تحققها، وأخيرا جاء المبحث الثالث وهو المتغير التابع للبحث بعنوان الشمول المالي كآلية لتحقيق الرفاهية الاقتصادية، معتمدًا على منهجين من مناهج البحث العلمي هما: المنهج الاستقرائي، وذلك لجمع المادة العلمية الخاصة بموضوع البحث، والمنهج الوصفي التحليلي، لبيان مختلف الآراء وسرد بعض المعلومات والمفاهيم لمعالجة مختلف العناصر الأساسية للبحث، وتوصلت الدراسة إلى جملة من النتائج والتوصيات، أهمها أن الشمول المالي لا يُعتبر غاية في حد ذاته بقدر ما يمثل وسيلة لتحقيق الاستقرار والتنمية الاقتصادية، وما ينتج عنه من تحقيق الرفاهية الاقتصادية وأوصت الدراسة بوضع خطة واضحة ومعلنة تستهدف ضم صغار المدخرين والمستثمرين للقنوات المالية الرسمية، خاصة في ظل انتشار البيع عبر الإنترنت، مما يسهم في توفير موارد ضريبية للدولة، والعمل على تفعيل برامج التمويل الإسلامي، خاصة أن هناك فئة ليست بالقليلة تنظر إلى المعاملات البنكية على أنها تخالف الأصول الدينية، مما يدفعها إلى العزوف تمامًا عن التعامل مع القطاع المصرفي.
 
Abstract:
The research topic revolves around giving a general picture of the role of financial inclusion in achieving economic well-being, by increasing the dissemination of financial services to enhance the ability of banks to attract savings and increase national income, which allows them to provide financing services to various segments of society, which may result in increasing the ability of banks. To meet all the needs of individuals, investment and consumer institutions to achieve a major economic goal, which is achieving economic well-being.
The research plan came in three sections as follows: The first section dealt with the nature of financial inclusion and the most important obstacles to its application, while the second section came to stand on the concept of economic welfare and methods of measuring it and the standards that achieve it, and finally the third section came, which is the dependent variable of the research entitled financial inclusion as a mechanism for achieving economic welfare, based on two research methods: the inductive method, to collect scientific material related to the research topic, and the descriptive analytical method, to clarify the different opinions and list some information and concepts to address the various basic elements of the research. The study reached a number of results and recommendations, which can be summarized as follows: Financial inclusion is not considered an end in itself, but rather a means to achieve economic stability and development, which results in achieving economic prosperity. The study recommended developing a clear and announced plan aimed at including small savers and investors in official financial channels, especially in light of the spread of online sales, which contributes to providing tax resources for the state, and working to activate Islamic financing programs, especially since there is a not insignificant group that views banking transactions as violating religious principles, which prompts them to completely refrain from dealing with the banking sector.

الكلمات الرئيسية


  • - أثر الشمول المالي على التفاوت في توزيع الدخل في مصر: د/ إيناس فهمي، مجلة كلية التجارة جامعة حلوان، مجلد 24، العدد 1، 2023م.

    - أثر تطبيق الشمول المالي على الأداء المالي للبنوك: د/ آية عوض، مجلة الدراسات المالية والتجارية،2012م.

    - أخلاقيات الرأسمالية: لتوم جي بالمر: ترجمة محمد فتحي خضر، مراجعة محمد إبراهيم الجندي، منبر الحرية، القاهرة، ط الأولى، سنة 2013م.

    - الآثار الاقتصادية للعولمة على القطاع المصرفي في مصر: د/ صفوت عبد السلام عوض الله، دار النهضة 2003م.

    - التحليـل الاقتـصادي الكلـى (نظـرة معاصـرة): د/ طارق فـاروق الحصري، المكتبـة العصرية للنشر والتوزيع الطبعـة الاولـى، مصر، 2007م.

    - التنمية المستدامة بين المفهوم والتطبيق: د/ عبد المنعم أحمد شكري، القاهرة، 2000م.

    - التنمية المستدامة ودورها في تحقيق الرفاهية الاقتصادية: د/ حاتم عبد الله، جامعة الفلوجة، كلية العلوم الإسلامية، 2022م.

    - الرفاهية الاقتصادية: د/ حين عمر، مكتبة القاهرة الحديثة، 1961م.

    - الشمول المالي في فلسطين: د/ سمير عبد الله، معهد ابحاث السياسات الاقتصادية الفلسطيني 2016م.

    - الشمول المالي في مصر التحديات والفرص: د/ رضا مصطفى البدري، مجلة التجارة والتمويل، جامعة طنطا، كلية التجارة، العدد الثاني، 2019م.

    - الشمول المالي وأثره في تعزيز الاستقرار المالي في البلدان العربية: د/ بشار أحمد العراقي، عدد خاص بمؤتمر جامعة جيهان للعلوم الإدارة والمالية، 2018م.

    - الكفاءة العامة والقطاعية في الاقتصاد المصري: د/ إبراهيم المصري، رسالة دكتوراه بكلية التجارة جامعة عين شمس، 1988م.

    - المقاييس الاقتصادية والذاتية للرفاهية الاجتماعية: إعداد: ليزا بورتولوتي، ترجمة أحمد الأنصاري مراجعة حسن حنفي. المركز القومي للترجمة، القاهرة، الطبعة الأولى، سنة 2013م.

    - المنافسة التامة والكفاءة الاقتصادية في السوق: د/ طارق العكيلي، قسم الإدارة والاقتصاد، بيت الحكمة، بغداد، 2010م.

    - الوصول إلى الرفاهية الاقتصادية من خلال العلاقـة بين توزيع الدخل والثروة الوطنية: د/ مني يونس حسين، دار الخلود، بيروت، 2010م.

    - آلية تعزيز الشمول المالي في مصر في ظل التحديات والمعوقات: د/ حنان علاء الدين، المجلة العلمية للاقتصاد والتجارة، 2020م.

    - أهمية الشمول المالي في تحقيق التنمية (تعزيز الشمول المالي في جمهورية مصر العربية):

    د/ السعيد بن لخضر، جامعة محمد بوضياف المسيلة بالجزائر، مجلة البحوث في العلوم المالية والمحاسبية العدد (1) المجلد الرابع، 2019م.

    - تحديات أمام الشمول المالي في مصر: د/ فاطمة نشأت، بوابة الوطن الالكترونية، متاحة على الانترنت على الرابط : https: www.elwatannews com/news/details

    - تحليل وقياس الرفاهية وعلاقتها بعدالة توزيع الدخل: د/ يونس علي أحمد، مجلة الإدارة والاقتصاد العدد83، 2010م.

    - تعزيز الشمول المالي والتكنولوجيا المالية بين الفرص والتحديات: عرض لتجربة الشمول المالي في مصر: د/ أشرف إبراهيم عطية المجلة الدولية للفقه والقضاء، المجلد2، العدد2، 2012م.

    - تقييم جودة الخدمات المصرفية ودراسة آثارها على رضا العميل البنكي: د/ فيروز قطاف، رسالة دكتوراه جامعة بسكرة، كلية العلوم الاقتصادية والتجارية، الجزائر، 2012م.

    - دراسة وتحليل الرفاهية الاقتصادية وعلاقتها بمتوسط وعدالة توزيع الدخل في العراق: د/ محمد حسن عوده، كلية الإدارة والاقتصاد، جامعة البصرة، المجلد الرابع عشر، العدد 38، 2016م.

    - دور الشمول المالي في تحقيق الاستقرار والنمو الاقتصادي، د/ عادل عبد العزيز السن، مجلة الدراسات القانونية والاقتصادية، 2019م.

    - دور الشمول المالي في تحقيق التنمية الاقتصادية المستدامة مع الإشارة إلى تجربة الإمارات العربية: د/ أحمد صبيح عطية، كلية الإدارة والاقتصاد، جامعة واسط، بدون سنة نشر.

    - دور الشمول المالي في تعزيز الادخار: د/ إيمان إسماعيل أنور، مجلة الدراسات القانونية والاقتصادية جامعة السادات، كلية الحقوق 2021م.

    - دور الشمول المالي في تعزيز مستوى ثقة العملاء في الخدمات المصرفية: د/ أحمد نور الدين المجلة العلمية للاقتصاد والتجارة، جامعة المنوفية، 2019م.

    - ظاهرة الاقتصاد الخفي الآثار وآليات المواجهة": د/ أشرف عطية، المجلة القانونية، كلية الحقوق جامعة القاهرة، 2020م.

    - قضايا التنمية في الدول النامية: د/ مريم أحمد مصطفى، د/ احمد إحسان حفظي، دار المعرفة الجامعية القاهرة، 2001م.

    - محددات الرفاهية الاقتصادية في مصر: د/ وليد أحمد الرفاعي، كلية السياسة والاقتصاد، جامعة السويس 2022م.

     

    دوريات وتقارير:

    - التقرير الاقتصادي العربي الموحد، فرص وتحديات النفاذ إلى الخدمات المالية والمصرفية والتمويل في الدول العربية، صندوق النقد العربي، 2012م.

    - الشمول المالي:" وجهة نظر مصرفية ": تقرير الاكاديمية العربية للعلوم المالية والمصرفية، مركز البحوث المالية والمصرفية، " الناشر مجلة الدراسات المالية والمصرفية.

    - ماذا يعني الشمول المالي وما هي عقبات تنفيذه في مصر: د/ علياء حسني، جريدة التحرير 2019م.

    - مجلة أبحاث الإدارة والعلوم الاجتماعية (IJMSSR)، المجلد الثاني، العدد 8، أغسطس 2013م.

    - تعزيز الشمول المالي في الدول العربية: صندوق النقد العربي، ورقة عمل، 2015م.

    - الجهاز المركزي للتعبئة والاحصاء، 2020م.

    - مجموعة البنك الدولي: قاعدة بيانات المؤشر العالمي للشمول المالي، 2017م.

    - مجموعة البنك الدولي، الشمول المالي، تقرير التنمية المالية العالمية، 2014م.

    - الشمول المالي ومدخرات العرب: د/ محمود محيى الدين، الشرق الأوسط، 2019م.

     

    References:

     

    • 'athar alshumul almalii ealaa altafawut fi tawzie aldakhl fi masra: du/ 'iinas fahmi, majalat kuliyat altijarat jamieat hulwan, mujalad 24, aleadad 1, 2023m.
    • 'athar tatbiq alshumul almalii ealaa al'ada' almalii lilbunuka: du/ ayt eawad, majalat aldirasat almaliat waltijariati,2012m.
    • 'akhlaqiaat alraasimaliati: litum ji bialmar: tarjamat muhamad fathi khadr, murajaeat muhamad 'iibrahim aljundi, minbar alhuriyati, alqahirati, t al'uwlaa, sanat 2013m.
    • alathar alaqtisadiat lileawlamat ealaa alqitae almasrifii fi masra: du/ safwat eabd alsalam eawad allah, dar alnahdat 2003m.
    • altahlili aliaqtisadii alkula (nazrat maeasrati): da/ tariq fiaruq alhasiria, almaktabit aleasriat lilnashr waltawzie altabeit alawla, masr, 2007m.
    • altanmiat almustadamat bayn almafhum waltatbiqi: du/ eabd almuneim 'ahmad shakri, alqahirati, 2000m.
    • altanmiat almustadamat wadawruha fi tahqiq alrafahiat alaiqtisadiati: du/ hatim eabd allah, jamieat alfaluwjat, kuliyat aleulum al'iislamiati, 2022m.
    • alrafahiat aliaqtisadiatu: du/ hin eumra, maktabat alqahirat alhadithati, 1961m.
    • alshumul almaliu fi filastin: du/ samir eabd allah, maehad abhath alsiyasat alaiqtisadiat alfilastiniu 2016m.
    • alshumul almaliu fi misr altahadiyat walfuras: da/ rida mustafaa albadri, majalat altijarat waltamwili, jamieat tanta, kuliyat altijarati, aleadad althaani, 2019m.
    • alshumul almaliu wa'atharuh fi taeziz alaistiqrar almalii fi albuldan alearabiat: du/ bashaar 'ahmad aleiraqi, eadad khasun bimutamar jamieat jihan lileulum al'iidarat walmaliatu, 2018m.
    • alkafa'at aleamat walqitaeiat fi alaiqtisad almisrii: du/ 'iibrahim almisriu, risalat dukturah bikuliyat altijarat jamieat eayn shams, 1988m.
    • almaqayis alaiqtisadiat waldhaatiat lilrafahiat alaijtimaeiati: 'iiedadi: liza burtuluti, tarjamat 'ahmad al'ansari murajaeat hasan hanafi. almarkaz alqawmii liltarjamati, alqahirat, altabeat al'uwlaa, sanat 2013m.
    • almunafasat altaamat walkafa'at alaiqtisadiat fi alsuwqi: d/ tariq aleakili, qism al'iidarat walaiqtisadi, bayt alhikmat, baghdad, 2010m.
    • alwusul 'iilaa alrafahiat alaiqtisadiat min khilal alealaqit bayn tawzie aldakhl waltharwat alwataniati: du/ miniy yunis husayn, dar alkhulud, birut, 2010m.
    • aliat taeziz alshumul almalii fi misr fi zili altahadiyat walmueawiqati: d/ hanan eala' aldiyn, almajalat aleilmiat lilaiqtisad waltijarati, 2020m.
    • 'ahamiyat alshumul almalii fi tahqiq altanmia (taeziz alshumul almalii fi jumhuriat misr alearabiati):
    • du/ alsaeid bin likhadr, jamieat muhamad biwidyaf almusilat bialjazayar, majalat albuhuth fi aleulum almaliat walmuhasabiat aleadad (1) almujalad alraabie, 2019m.
    • tahidiaat 'amam alshumul almalii fi masara: du/ fatimat nasha'at, bawaabat alwatan alalkutruniati, mutahatan ealaa alantarnit ealaa alraabit : https: www.elwatannews com/news/details
    • tahlil waqias alrafahiat waealaqatiha bieadalat tawzie aldakhla: du/ yunis eali 'ahmadu, majalat al'iidarat waliaiqtisad aleadadi83, 2010m.
    • taeziz alshumul almalii waltiknulujia almaliat bayn alfuras waltahadiyati: eard litajribat alshumul almalii fi masra: d/ 'ashraf 'iibrahim eatiat almajalat alduwliat lilfiqh walqada'i, almujaladi2, aleudadu2, 2012m.
    • taqyim jawdat alkhadamat almasrifiat wadirasat atharuha ealaa rida aleamil albanki: du/ fayruz qatafi, risalat dukturah jamieat bisikrati, kuliyat aleulum alaiqtisadiat waltijariati, aljazayr, 2012m.
    • dirasat watahlil alrafahiat alaiqtisadiat waealaqatuha bimutawasit waeadalat tawzie aldakhl fi aleiraqi: du/ muhamad hasan ewdhu, kuliyat al'iidarat walaiqtisadi, jamieat albasrat, almujalad alraabie eashra, aleadad 38, 2016m.
    • dawr alshumul almalii fi tahqiq alaistiqrar walnumui alaiqtisadii, du/ eadil eabd aleaziz alsuna, majalat aldirasat alqanuniat walaiqtisadiati, 2019m.
    • dawr alshumul almalii fi tahqiq altanmiat alaiqtisadiat almustadamat mae al'iisharat 'iilaa tajribat al'iimarat alearabiat: du/ 'ahmad subih eatiat, kuliyat al'iidarat walaiqtisadi, jamieat wastu, bidun sanat nashra.
    • dawr alshumul almalii fi taeziz alaidikhari: du/ 'iiman 'iismaeil 'anwar, majalat aldirasat alqanuniat walaiqtisadiat jamieat alsaadat, kuliyat alhuquq 2021m.
    • dawr alshumul almalii fi taeziz mustawaa thiqat aleumala' fi alkhadamat almasrifiat: du/ 'ahmad nur aldiyn almajalat aleilmiat lilaiqtisad waltijarati, jamieat almanufiati, 2019m.
    • zahirat aliaqtisad alkhafii aluathar waliat almuajaha": d/ 'ashraf eatiat, almajalat alqanuniati, kuliyat alhuquq jamieat alqahirati, 2020m.
    • qadaya altanmiat fi alduwal alnaamiati: du/ maryam 'ahmad mustafaa, da/ aihmad 'iihsan hifziun, dar almaerifat aljamieiat alqahirati, 2001m.
    • muhadadat alrafahiat aliaqtisadiat fi masra: da/ walid 'ahmad alrafaei, kuliyat alsiyasat walaqtisadi, jamieat alsuways 2022m.
    • duriaat wataqarir:
    • altaqrir alaiqtisadiu alearabiu almuahadi, furas watahadiyat alnafadh 'iilaa alkhadamat almaliat walmasrafiat waltamwil fi alduwal alearabiati, sunduq alnaqd alearabii, 2012m.
    • alshumul almali:" wijhat nazar masrifia ": taqrir alakadimyat alearabiat lileulum almaliat walmasrifiati, markaz albuhuth almaliat walmasrifiati, " alnaashir majalat aldirasat almaliat walmasrifiati.
    • madha yaeni alshumul almaliu wama hi eaqabat tanfidhih fi masra: da/ ealya' hasni, jaridat altahrir 2019m.
    • majalat 'abhath al'iidarat waleulum aliajtimaeia (IJMSSR), almujalad althaani, aleadad 8, 'aghustus 2013m.
    • taeziz alshumul almalii fi alduwal alearabiati: sunduq alnaqd alearabii, waraqat eamal, 2015m.
    • aljihaz almarkazii liltaebiat walahisa'i, 2020m.
    • majmueat albank alduwli: qaeidat bayanat almuashir alealamii lilshumul almali, 2017m.
    • majmueat albank alduwliu, alshumul almali, taqrir altanmiat almaliat alealamiati, 2014m.
    • alshumul almalii wamudakharat alearabi: du/ mahmud mahyaa aldiyn, alsharq al'awst, 2019m.