الابتعاد عن مخاطر الوكالة الخاصة في بيع العقارات والسيارات للنفس أو للغير / Stay away from the risks of the private agency In selling real estate and cars for oneself or others

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

جامعة الأزهر - كلية الشريعة والقانون باسيوط

المستخلص

شاع في التعامل بين الأشخاص عند بيع العقارات أو السيارات أن يكتفي المشتري بالحصول من البائع علي توكيل رسمي يبيح له البيع لنفسه أو للغير غير قابل للإلغاء إلا بوجود الطرفين معاً، بجانب عقد البيع الابتدائي، إلا أن المشتري غالباً ما يتباطأ في إنهاء الإجراءات اللازمة لنقل ملكية المبيع لنفسه أمام مصلحة الشهر العقاري والتوثيق، اعتماداً منه علي أن التوكيل غير قابل للإلغاء إلا بوجود الطرفين، وهي مسألة تعتبر في غاية الخطورة سواء للبائع أو للمشترى.
ذلك أن المشتري ( الوكيل ) قد يفاجأ عند نقل ملكية المبيع لنفسه أن التوكيل الذى تحت يده لم يعد صالحاً لنقل الملكية لكون البائع ( الموكل ) قد توفاه الله تعالى، أو فقد أهليته، أو أن يكون المشتري ( الوكيل ) نفسه هو الذي توفى قبل نقل الملكية إليه.
كما أن هذه التوكيلات قد تتضمن جملة ( البيع للنفس أو للغير )، فكلمة الغير تتيح للوكيل أن يبيع باسم الأصيل أكثر من مرة لأكثر من شخص بنفس الصفة مما قد يعرض الأصيل لما لا يحمد عقباه.
إلا أن محكمة النقض المصرية تصدت لهذا الأمر في العديد من أحكامها على مدار السنوات الماضية، حتى قضت مؤخراً بأن " التوكيل الخاص بالبيع للنفس أو للغير يدور وجوداً وعدماً مع عقد البيع، فيجوز إلغائه إذا لم يكتمل البيع حتى ولو تضمن شرطاً بعدم جواز إلغاؤه إلا بحضور الطرفين أو استمراره في حالة وفاة البائع الموكل ".
وبهذا الحكم تكون محكمة النقض المصرية قد وضعت حلاً وتخريجاً قانونياً جديداً لإلغاء التوكيل الصادر بالبيع للنفس أو للغير .
/
  It is common in dealings between people when selling real estate or cars that the buyer suffices to obtain from the seller an official power of attorney that allows him to sell to himself or to a third party that is irrevocable except with the presence of both parties together, in addition to the initial sale contract, but the buyer is often slow in completing the procedures necessary to transfer ownership The seller is for himself before the Notary and Notarization Department, relying on him that the power of attorney is irrevocable except with the presence of the two parties, and this is an issue that is very dangerous for both the seller and the buyer.
 This is because the buyer (the agent) may be surprised when transferring the ownership of the thing sold to himself that the power of attorney under his hand is no longer valid for the transfer of ownership due to the fact that the seller (the agent) has passed away from God Almighty, or he has lost his capacity, or that the buyer (the agent) himself is the one who died before the transfer. property to him.
 Also, these agencies may include the phrase (selling to oneself or to others), as the word third party allows the agent to sell in the name of the principal more than once to more than one person in the same capacity, which may expose the principal to undesirable consequences.
 However, the Egyptian Court of Cassation has dealt with this matter in many of its rulings over the past years, until it recently ruled that “the power of attorney for selling to oneself or to others revolves whether or not with the sale contract, so it may be canceled if the sale is not completed even if it includes a condition that it may not be canceled except in the presence of parties or its continuation in the event of the death of the authorized seller.
 With this ruling, the Egyptian Court of Cassation has developed a new legal solution and graduation to cancel the power of attorney issued by selling to oneself or to others.

الكلمات الرئيسية


  • قائمــة المراجــع

    أولاً : القرآن الكريم:

    ثانياً: معاجم اللغة العربية:

    • ·     القاموس المحيط، مجدي محمد بن يعقوب الفيروز أبادي، طـ 2، مصطفى الحلبي، 1952م.

    ثالثاً: الكتب القانونية :   

    • ·     د/ عبد المنعم البدراوي، عقد البيع في القانون المدني، دار الكتاب العربي بمصر، 1961م.
    • ·     د/ عبد الرزاق أحمد السنهوري، الوسيط في شرح القانون المدني، جـ7، المجلد الأول، العقود الواردة على العمل، المقاولة والوكالة والوديعة والحراسة، طـ 3 الجديدة، الحلبي، بيروت، لبنان.
    • ·     د/ عبد الرزاق أحمد السنهوري، الوسيط في شرح القانون المدني، البيع والمقايضة، مطابع دار النشر للجامعات المصرية، القاهرة، 1960م.
    • ·     د/ سليمان مرقس، شرح القانون المدني، جـ 3، العقود المسماة، مجلد 1، عقد البيع، الطبعة الرابعة، عالم الكتب، 1980م.
    • ·      د/ توفيق حسن فرج، عقد البيع والمقايضة، مؤسسة الثقافة الجامعية 1979م.
    • ·      د/ سمير عبد السيد تناغو، عقد البيع، منشأة المعارف، الإسكندرية 1973م.
    • ·     د/ عبد المنعم البدراوي، دروس في القانون المدني، العقود المسماة، البيع والإيجار، طـ 1956م.
    • ·     د/ عبد الرزاق أحمد السنهوري، الوسيط في شرح القانون المدني الجديد، جـ 7، المجلد الأول، العقود الواردة على العمل، المقاولة والوكالة والوديعة والحراسة، منشورات الحلبي، ط 3، بيروت، لبنان، 2000م.
    • ·     د/ محمد كامل مرسي، شرح القانون المدني الجديد، العقود المسماة، جـ 1، المطبعة العالمية، ط 8، 1952م.
    • ·     د/ محمد شريف عبد الرحمن، الوكالة في التصرفات القانونية، دار الفكر والقانون، القاهرة، طـ 2009م.
    • ·     د/إسماعيل عبد النبي شاهين، مسئولية الوكيل في الفقه الإسلامي دراسة مقارنة بالقانون الوضعي، طـ 1، لجنة التأليف والتعريب والنشر، الكويت، 1999م.
    • ·     د/ مصطفى عبد الحميد عدوي، الوجيز في عقد الوكالة في القانونين المصري والأمريكي، طـ 1997م.
    • ·     د/ حسن قاسم، مضمون التزام الوكيل بتنفيذ الوكالة دراسة فقهية قضائية مقارنة في ضوء وتطور عقد الوكالة، طـ 1، منشورات الحلبي الحقوقية، بيروت، 2011م.
    • ·     د/ محمد علي عرفة، شرح القانون المدني الجديد في التأمين، الوكالة، الصلح، الوديعة، الحراسة، مطبعة جامعة فؤاد الأول، القاهرة، 1949م.
    • ·     د/ مصطفى أحمد عبد الجواد حجازي، الوكالات غير القابلة للعزل بين النظرية والتطبيق، دار النهضة العربية، القاهرة، 2005م.
    • ·     المستشار/ أنور العمروسي، التعليق على نصوص القانون المدني المعدل، جـ 3، دار المطبوعات الجامعية، الإسكندرية، 1983م.
    • ·     د/ عدنان إبراهيم السرحان، شرح القانون المدني العقود المسماة المقاولة، الوكالة، الكفالة، مكتبة دار الثقافة، عمّان، طـ 1، 2009م.
    • ·     د/ عبد الرزاق أحمد السنهوري، الوسيط في شرح القانون المدني، جـ 7، المجلد الأول، العقود الواردة على العمل، المقاولة والوكالة والوديعة والحراسة، دار إحياء التراث، بيروت، 1968م.
    • ·     د/ مروان كركبي، العقود المسماة، مكتبة صادر دار المنشورات الحقوقية، بيروت, 2004م.
    • ·      د/ أحمد هندي، الوكالة بالخصومة، دار النهضة العربية، القاهرة، 1993م.
    • ·     د/ محيي الدين إسماعيل علم الدين، العقود المدنية الصغيرة في القانون المدني والشريعة الإسلامية والقوانين العربية، طـ 2، دار النهضة العربية، د. ت.
    • ·     د/ حسن محمد بودي، حقوق الغير في العقود المالية في الفقه الإسلامي والقانون المدني، دار الجامعة الجديدة، الإسكندرية، 2004م.
    • ·     د/ عمار المشهداني، الوكالة بالخصومة دراسة مقارنة، دار الكتب القانونية، الشارقة، طـ 1، 2012م.
    • ·     د/ أحمد شوقي عبد الرحمن، مدى سلطة الموكل في إنهاء عقد الوكالة بإرادته المنفردة، المطبعة العربية الحديثة، 1981م.
    • ·     د/ حسام الدين كامل الأهواني، عقد البيع في القانون المدني الكويتي، مطبعة جامعة الكويت، 1989م.
    • ·     د/ نجاح شمس، الوكالة في القانون اللبناني والمصري والفرنسي المقارن، المجلد الثاني، دار صادر، بيروت، 2005م.
    • ·     المستشار/ أنور طلبه، المطول في شرح القانون المدني، الجزء العاشر، طـ 1، المكتب الجامعي الحديث، الإسكندرية، 2004م.
    • ·     د/ جمال الدين العطيفي، التقنين المدني المصري مع المذكرة الإيضاحية، دار النشر للجامعات، الجزء الأول، 1949م.
    • ·     د/ علي فارس علي، سلطات وموجبات الوكيل وانتهاء الوكالة، منشورات الحلبي الحقوقية، بيروت، طـ 1، 2004م.
    • ·     د/ عبد الرازق أحمد السنهوري، الوسيط في شرح القانون المدني، الجزء السابع، المجلد الأول، العقود الواردة على العمل المقاولة والوكالة والوديعة والحراسة، طبعة دار إحياء التراث العربي، بيروت، د . ت.
    • ·     د/ محمد كامل مرسي، شرح القانون المدني الجديد العقود المسماة عقد الوكالة، طبعة 1949م.
    • ·      المستشار/قدري عبد الفتاح الشهاوي، أحكام عقد الوكالة، طبعة 2001م.

    رابعاً : الأبحاث والرسائل العلمية :

    • ·     د/ حيدر سعيد جبر، رسالة ماجستير بعنوان، الوكالة الخاصة غير القابلة للعزل وانقضاء أجلها، مقدمة إلى كلية الحقوق جامعة الشرق الأوسط بالأردن، عمان، عام 2011م.
    • ·     د/ عماد عبدالله محمد العدوان، آثار الوكالة غير القابلة للعزل في التصرفات الجارية على الأموال غير المنقولة، دراسة في التشريع الأردني والمقارن، رسالة دكتوراه، جامعة عمان العربية، كلية الدراسات القانونية العليا، عمان، 2013م.
    • ·     د/ عصام عبد العزيز الدفراوي، أثر الوفاة على عقد الوكالة في الفقه الإسلامي والقانون المدني، دار الكتب العلمية، بيروت، رسالة دكتوراه، كلية الحقوق جامعة الإسكندرية، ٢٠١٦م.
    • ·     د/ نهاية مطر، الوكالة غير القابلة للعزل بين الشريعة والقانون، جامعة كركوك، العراق، مجلة جامعة تكريت للعلوم الإنسانية، مجلد 14، عدد رقم 3، عام 2007م.
    • ·     د/ سامي عبدالله الدريعي، الوكالة غير القابلة للعزل في القانون الكويتي والقانون الفرنسي، مجلة الحقوق، جامعة الكويت، مجلس النشر العلمي، مجلد 25، عدد4، 2001م.
    • ·     د/ عبد الرحيم أبو قمر، الوكالة غير القابلة للعزل، بحث مقدم للمعهد القضائي الأردني، عمان، 1994م.

    خامساً : الدساتير والقوانين :

    • ·      القانون المدني المصري رقم 131 لسنة 1948م، المنشور بالوقائع المصرية، العدد 108، مكرر (أ) عام 1948م.

    سادساً : أحكام قضائية :

    • ·      مجموعة القواعد القانونية لمحكمة النقض.
    • ·      مجموعة المكتب الفني لمحكمة النقض.

    سابعاً: المجلات القانونية:

    • ·     مجموعة الأعمال التحضيرية للقانون المدني، العقود المسماة، مطابع مدكور، القاهرة، جـ 4.
    • ·      الوقائع المصرية، العدد 108 مكرر أ، الصادر بتاريخ 29 يوليو 1948م.
    • ·      مجلة المحاماة، عدد 15، رقم 142، ديسمبر 1932م.

     

    References:

     

    1 : alquran alkarim:

    2: maeajim allugha alearabia:

    • alqamus almuhiti, majdi muhamad bin yaequb alfiruz 'abadi, ta 2, mustafaa alhalbi, 1952m.

    3: alkutub alqanunia:

    • d/ eabd almuneim albadrawi, euqid albaye fi alqanun almadanii, dar alkitaab alearabii bimasr, 1961m.

    • da/ eabd alrazaaq 'ahmad alsanhuri, alwasit fi sharh alqanun almadani, ja7, almujalad al'awala, aleuqud alwaridat ealaa aleimla, almuqawilat walwikalat walwadieat walhirasati, ta 3 aljadidati, alhalbi, bayrut, lubnan.

    • da/ eabd alrazaaq 'ahmad alsanhuri, alwasit fi sharh alqanun almadanii, albaye walmuqayadat, matabie dar alnashr liljamieat almisriati, alqahirat, 1960m.

    • di/ sulayman marqas, sharh alqanun almadani, ja 3, aleuqud almusamaati, mujalad 1, eaqd albayea, altabeat alraabieati, ealam alkutub, 1980m.

    • d/ twfyq hasan faraji, eaqd albaye walmuqayadata, muasasat althaqafat aljamieiat 1979m.

    • du/ samir eabd alsayid tanaghu, eaqd albayea, munsha'at almaearifi, al'iiskandariat 1973m.

    • d/ eabd almuneim albadrawi, durus fi alqanun almadanii, aleuqud almusamaati, albaye wal'iijaru, tu 1956m.

    • da/ eabd alrazaaq 'ahmad alsanhuri, alwasit fi sharh alqanun almadanii aljadid, ja 7, almujalad al'awala, aleuqud alwaridat ealaa aleimla, almuqawilat walwikalat walwadieat walhirasati, manshurat alhalbi, t 3, bayrut, lubnan, 2000m.

    • du/ muhamad kamil marsi, sharh alqanun almadanii aljadida, aleuqud almusamaati, ja 1, almatbaeat alealamiati, t 8, 1952m.

    • d/ muhamad sharif eabd alrahman, alwakalat fi altasarufat alqanuniati, dar alfikr walqanuni, alqahiratu, tu 2009m.

    • d/'iismaeil eabd alnabii shahin, masyuwliat alwakil fi alfiqh al'iislamii - dirasat muqaranat bialqanun alwadei, ta 1, lajnat altaalif waltaerib walnashri, alkuayti, 1999m.

    • d/ mustafaa eabd alhamid eadawi, alwajiz fi eaqd alwakalat fi alqanunayn almisrii wal'amrikii, ta 1997m.

    • d/ hasan qasim, madmun ailtizam alwakil bitanfidh alwikalat - dirasat fiqhiat qadayiyat muqaranatan fi daw' watatawur eaqd alwikalati, ta 1, manshurat alhalabi alhuquqiati, bayrut, 2011m.

    • d/ muhamad eali earafat, sharh alqanun almadanii aljadid fi altaamini, alwikalatu, alsalha, alwadieat, alhirasatu, matbaeat jamieat fuad alawl, alqahirat, 1949m.

    • d/ mustafaa 'ahmad eabd aljawad hijazi, alwikalat ghayr alqabilat lileazl bayn alnazariat waltatbiqi, dar alnahdat alearabiati, alqahiratu, 2005m.

    • almustashari/ 'anwar aleamrusi, altaeliq ealaa nusus alqanun almadanii almueadali, ja 3, dar almatbueat aljamieiati, al'iiskandiriat, 1983m.

    • da/ eadnan 'iibrahim alsarhan, sharh alqanun almadanii aleuqud almusamaat - almuqawilatu, alwakalatu, alkafalatu, maktabat dar althaqafati, emman, ta 1, 2009m.

    • da/ eabd alrazaaq 'ahmad alsanhuri, alwasit fi sharh alqanun almadani, ju 7, almujalad al'awala, aleuqud alwaridat ealaa aleimala, almuqawilat walwikalat walwadieat walhirasati, dar 'iihya' altarathi, bayrut, 1968m.

    • da/ marwan karkabi, aleuqud almusamaati, maktabat sadir dar almanshurat alhuquqiati, bayrut, 2004m.

    • da/ 'ahmad hindi, alwakalat bialkhusumati, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 1993m.

    • d/ muhyi aldiyn 'iismaeil ealam aldiyn, aleuqud almadaniat alsaghirat fi alqanun almadanii walsharieat al'iislamiat walqawanin alearabiati, ta 2, dar alnahdat alearabiat, du. t.

    • d/ hasan muhamad bwdi, huquq alghayr fi aleuqud almaliat fi alfiqh al'iislamii walqanun almadanii, dar aljamieat aljadidati, al'iiskandariat, 2004m.

    • d/ eamaar almashhadani, alwakalat bialkhusumat dirasat muqaranati, dar alkutub alqanuniati, alshaariqat, ta 1, 2012m.

    • d/ 'ahmad shawqi eabd alrahman, madaa sultat almuakal fi 'iinha' eaqd alwikalat bi'iiradatih almunfaridati, almatbaeat alearabiat alhadithati, 1981m.

    • du/ husam aldiyn kamil al'ahwani, euqid albaye fi alqanun almadanii alkuaytii, matbaeat jamieat alkuayti, 1989m.

    • d/ najah shams, alwakalat fi alqanun allubnanii walmisrii walfaransii almuqarani, almujalad althaani, dar sadir, birut, 2005m.

    • almustashari/ 'anwar talabahu, almutawal fi sharh alqanun almadanii, aljuz' aleashir, ta 1, almaktab aljamieii alhadith, al'iiskandiriat, 2004m.

    • d/ jamal aldiyn aleatifi, altaqnin almadaniu almisriu mae almudhakirat al'iidahiati, dar alnashr liljamieati, aljuz' al'awwli, 1949m.

    • da/ eali faris ealay, sulutat wamujibat alwakil waintiha' alwakalati, manshurat alhalabi alhuquqiati, bayrut, ta 1, 2004m.

    • d/ eabd alraaziq 'ahmad alsanhuri, alwasit fi sharh alqanun almadanii, aljuz' alsaabieu, almujalad al'awala, aleuqud alwaridat ealaa aleamal almuqawilat walwikalat walwadieat walhirasati, tabeat dar 'iihya' alturath alearabi, bayrut, d . t.

    • du/ muhamad kamil marsi, sharh alqanun almadanii aljadid - aleuqud almusamaat - eaqd alwakalati, tabeatan 1949m.

    • almustashar/qadri eabd alfataah alshahawi, 'ahkam eaqd alwakalati, tabeat 2001m.

    4: al'abhath walrasayil aleilmia:

    • d/ haydar saeid jabar, risalat majistir bieunwani, alwikalat alkhasat ghayr alqabilat lileazl wainqida' 'ajliha, muqadimat 'iilaa kuliyat alhuquq jamieat alsharq al'awsat bial'urdun, eaman, eam 2011m.

    • da/ eimad eabdallah muhamad aleudwan, athar alwikalat ghayr alqabilat lileazl fi altasarufat aljariat ealaa al'amwal ghayr almanqulati, dirasat fi altashrie al'urduniyi walmuqarini, risalat dukturah, jamieat eaman alearabiat, kuliyat aldirasat alqanuniat aleulya, eaman, 2013m.

    • d/ eisam eabd aleaziz aldafrawi, 'athar alwafaat ealaa eaqd alwikalat fi alfiqh al'iislamii walqanun almadanii, dar alkutub aleilmiati, bayrut, risalat dukturah, kuliyat alhuquq jamieat al'iiskandariat, 2016m.

    • d/ nihayat mutri, alwakalat ghayr alqabilat lileazl bayn alsharieat walqanuni, jamieat karkuk, aleiraqu, majalat jamieat tikrit lileulum al'iinsaniati, mujalad 14, eadad raqm 3, eam 2007m.

    • d/ sami eabdallah aldirayei, alwikalat ghayr alqabilat lileazl fi alqanun alkuaytii walqanun alfaransi, majalat alhuquqi, jamieat alkuayta, majlis alnashr alealmi, mujalad 25, eadad4, 2001m.

    • d/ eabd alrahim 'abu qamar, alwakalat ghayr alqabilat lileazali, bahath muqadim lilmaehad alqadayiyi al'urduniyi, eaman, 1994m.

    5: aldasatir walqawanin:

    • alqanun almadaniu almisriu raqm 131 lisanat 1948ma, almanshur bialwaqayie almisriati, aleadad 108, mukarir ('a) eam 1948m.

    6: 'ahkam qadayiya:

    • majmueat alqawaeid alqanuniat limahkamat alnaqdu.

    • majmueat almaktab alfaniyi limahkamat alnaqdu.

    7: almajalaat alqanunia:

    • majmueat al'aemal altahdiriat lilqanun almadanii, aleuqud almusamaati, matabie madkur, alqahirat, ji 4.

    • alwaqayie almisriatu, aleadad 108 mukarir 'a, alsaadir bitarikh 29 yuliu 1948m.

    • majalat almuhamati, eadad 15, raqm 142, disambir 1932m.