تجريم العنف الأسري ودوروه في تحقيق الأمن الاجتماعي / Criminalization of Domestic Violence and Its Role in Achieving Social Security

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلفون

1 ‏جامعة نايف العربية للعلوم الأمنية (القانون جنائي)

2 اشبيليا

المستخلص

يهدف هذا البحث إلى دراسة ظاهرة العنف الأسري من منظور قانوني واجتماعي؛ لأنه يُعَدُّ من القضايا الخطيرة التي تؤثر في استقرار الأسرة بصفة خاصة، والمجتمع بصفة عامة. يتناول البحث مفهوم العنف الأسري وصوره المختلفة، بما في ذلك: العنف الجسدي، والنفسي، والاقتصادي، والجنسي، موضحًا تأثير كل منها في الفرد والأسرة والمجتمع. ويسلط الضوء على الأطر القانونية التي تنظّم تجريم العنف الأسري، مع تحليل مدى فاعلية هذه الأنظمة في الحدّ من هذه الظاهرة وتقليل معدلات الجريمة.
ويتناول البحث العلاقة الوثيقة بين العنف الأسري والجريمة؛ إذ تسهم البيئات العنيفة داخل الأسر في نشوء أفراد لديهم ميول عدوانية أو اضطرابات نفسية قد تؤدي إلى ارتكاب الجرائم مستقبلًا، وهذا يجعل تجريم العنف الأسري ضرورة ليس فقط من أجل حماية الضحايا، بل أيضًا من أجل تعزيز الأمن الاجتماعي. ويناقش البحث أيضًا دور النظام في التصدي لهذه الظاهرة، ومدى كفاية التشريعات الحالية في معالجة المشكلة، وهل هناك حاجة إلى تعديلات أو استراتيجيات إضافية لضمان حماية أفضل للضحايا، وردع المعتدِين.
ويخلص البحث إلى أن تجريم العنف الأسري خطوة مهمة، ولكنها لا تكفي وحدها لمكافحة الظاهرة؛ إذ يجب أن ترافقها آليات تنفيذ صارمة، وبرامج توعوية وتأهيلية، إضافة إلى دعم نفسي واجتماعي للضحايا. ويقترح البحث تطوير الأنظمة الحالية وتعزيز التعاون بين الجهات القانونية والاجتماعية لضمان تطبيق أكثر كفاية، مع تأكيد أهمية نشر الوعي المجتمعي حول مخاطر العنف الأسري وتأثيراته الطويلة المدى في استقرار المجتمع وأمنِه.
 
This research aims to examine domestic violence from both legal and social perspectives, as it is one of the most critical issues affecting family stability and overall societal security. The study explores the concept of domestic violence and its various forms, including physical, psychological, economic, and sexual abuse, highlighting the impact of each on individuals, families, and society. It also sheds light on the legal frameworks governing the criminalization of domestic violence and analyzes the effectiveness of these laws in reducing the phenomenon and lowering crime rates.
The research delves into the strong correlation between domestic violence and crime, demonstrating how violent household environments contribute to the development of individuals with aggressive tendencies or psychological disorders that may lead to criminal behavior in the future. This highlights the necessity of criminalizing domestic violence, not only to protect victims but also to enhance social security. Furthermore, the study examines the role of law in addressing this issue, evaluating the efficiency of current legislation, and determining whether additional reforms or strategies are needed to ensure better victim protection and offender deterrence.
The study concludes that while the criminalization of domestic violence is a crucial step, it is not sufficient on its own to combat the phenomenon. Effective implementation mechanisms, awareness campaigns, rehabilitation programs, and psychological and social support for victims are also essential. The research suggests improving existing laws and strengthening cooperation between legal and social institutions to ensure more efficient enforcement. Additionally, it emphasizes the importance of raising public awareness about the long-term consequences of domestic violence on community stability and security.

الكلمات الرئيسية


  • ·     المصادر

    • القرآن الكريم.
    • السنة النبوية.

    ·     المعاجم العربية:

    • أحمد مختار عمر، معجم اللغة العربية المعاصرة، مكتبة الشرق الدولية، القاهرة - مصر ٢٠٠٨م.

    ·     الكتب العربية:

    كتب قانونية عامة:

    • إبراهيم مدكور، حقوق الإنسان في الإسلام، ١٩٩٢م، دار طلاس، سوريا - دمشق، ١٩٩٢م، ص ١٦٣.
    • رجاء مكي، سامي عجم، إشكالية العنف، المؤسسة الجامعية للدراسات والنشر والتوزيع، بيروت - لبنان، ٢٠٠٨م.
    • مسعد زيدان، الاستغلال الجنسي للأطفال عبر الإنترنت في ضوء أحكام القانون الدولي، ‏جامعة نايف العربية للعلوم الأمنية، كلية العدالة الجنائية، ٢٠١٦م.

    كتب قانونية خاصة:

    • إبراهيم الرقب، العنف الأسري وتأثيره على المرأة، دار يافا العلمية للنشر والتوزيع، عمّان - الأردنّ، ٢٠١٠م.
    • ‏الدليل التعريفي لتعريفات العنف الأسري وأشكاله وقياس شدته، الموارد البشرية والتنمية الاجتماعية.
    • جبرين الجبرين، ‏العنف الأسري خلال مراحل الحياة، ‏إصدارات مؤسسة الملك خالد الخيرية، الرياض - السعودية، ٢٠٠٦م.
    • حسان عبيدو، آليات المواجهة الشرطية لجرائم العنف الأسري، جامعة نايف العربية للعلوم الأمنية، الرياض - السعودية، ٢٠١٢م.
    • حلمي إسماعيل، العنف الأسري، دار قباء للطباعة والنشر، القاهرة - مصر، ١٩٩٩م.
    • خالد الحليبي، العنف الأسري - أسبابه ومظاهره وعلاجه، مركز الأدب العربي للنشر والتوزيع، السعودي، ٢٠١١م.
    • عبد الإله الدريويش، العنف والإساءة النفسية واللفظية إلى الطفل، دار الجداول للنشر والتوزيع، الرياض، ٢٠١٤م.
    • فهد الطيار، ‏إيذاء الأطفال في الأسرة السعودية - ‏عوامله‏ ‏وآثاره، ‏مكتبة الملك فهد ‏الوطنية، ‏الرياض - السعودية.
    • محمد سيد فهمي، العنف الأسري، دار الكتب والوثائق القومية، الإسكندرية، ٢٠١٢.
    • مشاعل البكري، مجالات العنف الأسري وسبل علاجه، دار عالم الكتب، السعودية، الرياض، ٢٠١٥م.
    • مصطفى التير، العنف العائلي، مكتبة الملك فهد الوطنية، الرياض - السعودية، ١٩٩٧م.
    • مناحي نايف الشيباني، العنف الأسري، مؤسسة اليمامة الصحفية، السعودية - الرياض، ٢٠٠٨م.
    • منيرة آل سعود، إيذاء ‏الأطفال: أنواعه وأسبابه وخصائص المتعرضين له، دار الثقافة المصرية للطباعة والنشر، القاهرة - مصر، 2000م.
    • نازك عبد الحليم، العنف الأسري، دار الصفاء للنشر والتوزيع، عمان، ٢٠١١م.

    ·     الرسائل العلمية:

    • مروة محمد زكي، ضحايا العنف الأسري، رسالة ماجستير، جامعة عين شمس، كلية الاجتماع، ص ١٧.

    ·     المقالات:

    • سحر بن عليّ، العنف الثقافي، ٨ /٥/ ٢٠٢٤م، alarabiya.net.
    • فريدة أحمد، الحصار المادي.. المرحلة المنسية في العنف المنزلي، ١٧ /١/ ٢٠٢١م، aljazeera.net.
    • منظمة الصحة العالمية (WHO) ٩ مارس ٢٠٢١م، who.int.

    ·     المجلات العلمية:

    • رامي الجبور، محددات العنف الإلكتروني الممارَس عبر وسائل التواصل الاجتماعي، مجلة جامعة النجاح للأبحاث، العدد ٣٨، قطر، ٢٠٢٣م.
    • محمد البيومي الراوي، العنف الأسري - أسبابه، آثاره وعلاجه في الفقه الإسلامي، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية بالإسكندرية، العدد ٣٢، مصر، ٢٠١٦م.
    • محمد كتابي، العنف الأسري الموجَّه نحو الأبناء وعلاقته بالوحدة النفسية، مجلة جامعة دمشق، المجلد 28، العدد الأول 2012م، ص ٦٩.

    ·     الأنظمة والقوانين:

    • اللائحة التنفيذية لنظام الحماية من الإيذاء.
    • نظام الحماية من الإيذاء الصادر بالمرسوم الملكي رقم (م/ ٥٢) وتاريخ ١٥ /١١/ ١٤٣٤هـ.
    • نظام حماية الطفل، الصادر بالمرسوم الملكي رقم (م/ ١٤) وتاريخ ٣ /٢/ ١٤٣٦هـ.

    ·     مجامع الأحكام:

    • المملكة العربية السعودية، وزارة العدل، الهيئة القضائية العليا، القرار رقم 91، بتاريخ 18 /4/ 1391هــ،

    https://www.moj.gov.sa/ar/Ministry/Departments/ResearchCenter/Documents/ResearchPDF/Modawana_1428_ThirdVersion.pdf .

    ·     المراجع الأجنبية

    Gayford, J. (1974). Research on Battered Wives. Royal Society of Health Journal, Vol. 95, No. 6.

    ·     المواقع الإلكترونية

     /قانون-حماية-الأطفال-من-العنف-الأسري- /?utm_source=chatgpt.com.

     

     

    References:

     

    almasadir

    • alquran alkarim.
    • alsana alnabawia.

    almaeajim alarabia:

    • 'ahmad mukhtar eumru, muejam allughat alearabiat almueasirati, maktabat alsharq alduwliatu, alqahirat - misr 2008m.

    alkutub alarabia:

    kutub qanunia ama:

    • 'iibrahim madkur, huquq al'iinsan fi al'iislami, 1992m, dar talasi, suria - dimashqa, 1992ma, s 163.
    • raja' maki, sami eajama, 'iishkaliat aleunfu, almuasasat aljamieiat lildirasat walnashr waltawzie, bayrut - lubnan, 2008m.
    • musead zaydan, alaistighlal aljinsiu lil'atfal eabr al'iintirnit fi daw' 'ahkam alqanun alduwalii, ‏jamieat nayif alearabiat lileulum al'amniati, kuliyat aleadalat aljinayiyati, 2016m.

    kutub qanunia khassa:

    • 'iibrahim alraqabi, aleunf al'usariu watathiruh ealaa almar'ati, dar yafa aleilmiat lilnashr waltawziei, emman - alardnn, 2010m.
    • ‏aldalil altaerifiu litaerifat aleunf al'usarii wa'ashkalih waqias shadathi, almawarid albashariat waltanmiat alajtimaeiatu.
    • jabrin aljabrin, ‏aleunf al'usariu khilal marahil alhayati, ‏'iisdarat muasasat almalik khalid alkhayrit, alriyad - alsaeudiat, 2006m.
    • hasan eabidu, aliat almuajahat alshurtiat lijarayim aleunf al'usari, jamieat nayif alearabiat lileulum al'amniat, alriyad - alsaeudiat, 2012m.
    • hulmi 'iismaeil, aleunf al'usri, dar qaba' liltibaeat walnashri, alqahirat - masr, 1999m.
    • khalid alhalibi, aleunf al'usariu - 'asbabuh wamazahiruh waeilajuhu, markaz al'adab alearabii lilnashr waltawzie, alsueudii, 2011m.
    • eabd al'iilah aldiryuishi, aleunf wal'iisa'at alnafsiat wallafziat 'iilaa altifla, dar aljadawil lilnashr waltawzie, alrayad, 2014m.
    • fahd altayaar, ‏'iidha' al'atfal fi al'usrat alsueudiat - ‏eawamiluhu‏ ‏watharuhu, ‏maktabat almalik fahd ‏alwataniati, ‏alriyad - alsaeudiatu.
    • muhamad sayid fahmi, aleunf al'usri, dar alkutub walwathayiq alqawmiati, al'iiskandariati, 2012.
    • mashaeil albikri, majalat aleunf al'usarii wasubul eilajihi, dar ealam alkutubu, alsueudiati, alrayad, 2015m.
    • mustafaa altiyr, aleunf aleayiliu, maktabat almalik fahd alwataniati, alriyad - alsaeudiat, 1997m.
    • manahi nayif alshshybany, aleunf al'usri, muasasat alyamamat alsahafiati, alsueudiat - alriyad, 2008m.
    • mnirat al saeud, 'iidha' ‏al'atfali: 'anwaeuh wa'asbabuh wakhasayis almutaearidin lah, dar althaqafat almisriat liltibaeat walnashri, alqahirat - masr, 2000m.
    • nazik eabd alhalimi, aleunf al'usri, dar alsafa' lilnashr waltawziei, eaman, 2011m.

    alrasayil aleilmia:

    • marwat muhamad zaki, dahaya aleunf al'asri, risalat majistir, jamieat eayn shams, kuliyat aliaijtimaei, s 17.

    almaqalat:

    • sahar bn ely, aleunf althaqafii, 8 /5/ 2024m, alarabiya.net.
    • fridat 'ahmadu, alhisar almadiu.. almarhalat almansiat fi aleunf alminzili, 17 /1/ 2021m, aljazeera.net.
    • munazamat alsihat alealamia (WHO) 9 maris 2021m, who.int.

    almajalaat aleilmia:

    • rami aljubur, muhadadat aleunf al'iilikturunii almmaras eabr wasayil altawasul aliajtimaeii, majalat jamieat alnajah lil'abhathi, aleadad 38, qutru, 2023m.
    • muhamad albayuwmi alraawi, aleunf al'usariu - 'asbabuhu, atharuh waeilajuh fi alfiqh al'iislamii, majalat kuliyat aldirasat al'iislamiat walearabiat bial'iiskandariati, aleadad 32, masr, 2016m.
    • muhamad kitabi, aleunf al'usarii almwjjah nahw al'abna' waealaqatuh bialwahdat alnafsiati, majalat jamieat dimashqa, almujalad 28, aleadad al'awal 2012ma, s 69.

    al'anzima walqawanin:

    • allaayihat altanfidhiat linizam alhimayat min al'iidha'i.
    • nizam alhimayat min al'iidha' alsaadir bialmarsum almalakii raqm (m/ 52) watarikh 15 /11/ 1434hi.
    • nizam himayat altifla, alsaadir bialmarsum almalakii raqm (m/ 14) watarikh 3 /2/ 1436hi.

    majamie al'ahkam:

    • almamlakat alearabiat alsaeudiati, wizarat aleadli, alhayyat alqadayiyat aleulya, alqarar raqm 91, bitarikh 18 /4/ 1391h,