الاختصاص القضائي في الأنظمة المتعلقة بالبنوك والمصارف (دراسة تحليلية في ضوء النظام السعودي) / Jurisdiction in the Regulations Related to Banks and Financial Institutions (An Analytical Study in Light of the Saudi System)

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

باحث دكتوراه في قسم الشريعة والدراسات الإسلامية - الدراسات القضائية كلية الآداب والعلوم الإنسانية جامعة الملك عبدالعزيز المملكة

المستخلص

جاءت هذه الدراسة بعنوان: الاختصاص القضائي في الأنظمة المتعلقة بالبنوك والمصارف (دراسة تحليلية في ضوء النظام السعودي)، واشتملت على مقدمة، وأربعة مباحث، وخاتمة، وفهرس للمراجع، مجيبةً عن عدة تساؤلات في أحكام الاختصاص القضائي في الأنظمة المتعلقة بالبنوك والمصارف في السعودية.
وقد انتهجت الدراسة المنهج الوصفي القائم على الاستقراء والتحليل والاستنتاج، وذلك بتتبع المسائل محل الدراسة، والأنظمة المتعلقة بالبنوك والمصارف محل الدراسة.
وانتهت الدراسة إلى عدة نتائج منها: التنظيم القضائي في المملكة العربية السعودية قد أخذ بالنظام المزدوج الذي يقوم على وجود جهتين مستقلتين: القضاء العام، والقضاء الإداري، مع وجود اللجان شبه القضائية، وذلك للفصل في بعض المنازعات، والاختصاصات القضائية ثلاثة أنواع: الاختصاص الولائي، والاختصاص النوعي، والاختصاص المكاني، والأصل في القضاء السعودي الخصوص، أي: لا ولاية عامة للقاضي، ويتلقى هذا الاختصاص من الأمر الملكي الصادر بتعيين القاضي في محكمة معينة، كما يتلقى من اختصاصات المحكمة التي تم تعيينه فيها، ويعد الاختصاص من المسائل الأولية التي ينبغي للمحكمة أو الجهة القضائية النظر فيها، قبل الدخول في موضوع النزاع؛ إذ إنه من النظام العام من حيث الأصل.
 
This study is entitled: Jurisdiction in the Regulations Related to Banks and Financial Institutions (An Analytical Study in Light of the Saudi System), and includes an introduction, four chapters, a conclusion, and a bibliography, answering several questions about the provisions of judicial jurisdiction in the regulations related to banks and financial institutions in Saudi Arabia.
The study adopted the descriptive approach based on induction, analysis, and deduction, by tracing the issues under study and the regulations related to banks and financial institutions under study
The study concluded with several results, including that the judicial organization in the Kingdom of Saudi Arabia has adopted a dual system based on the existence of two independent bodies: the general judiciary and the administrative judiciary, with the presence of quasi-judicial committees to adjudicate some disputes. Judicial jurisdiction is of three types: jurisdictional jurisdiction, subject-matter jurisdiction, and territorial jurisdiction. The original Saudi judiciary is specific, meaning that the judge has no general jurisdiction. He receives this jurisdiction from the royal order issued appointing the judge to a specific court, and he also receives it from the jurisdiction of the court to which he was appointed. After jurisdiction, there are the preliminary issues that the court or judicial body must consider before entering into the subject of the dispute, as it is a matter of public order in principle.

الكلمات الرئيسية


  1. أحكام شركات التمويل في النظام السعودي، عبدالرحمن بن سالم الأسلمي، رسالة مقدمة لنيل درجة الدكتوراه في السياسة الشرعية، بالمعهد العالي للقضاء في جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، 1444هـ.
  2. الاختصاص القضائي، للقاضي بوزارة العدل/ عاصم عبدالله الأحيدب، بحث منشور على الشبكة، الإصدار الأول 15/07/1442هــ.
  3. الاختصاص وتنازعه بين الجهات القضائية نظرة تأصيلية تطبيقية، للقاضي بديوان المظالم/ عبدالملك محمد الجاسر، ورقة عمل مقدمة لحلقة "تفليس الشركات الآثار الفقهية والإجراءات النظامية" المقامة من مركز التميز البحثي بجامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية.
  4. تنازع وتدافع الاختصاص، لإبراهيم صالح الزغيبي، بحث منشور في مجلة العدل العدد (10) السنة الثالثة - ربيع الآخر 1422هــ.
  5. التنظيم القضائي في المملكة العربية السعودية في ضوء الشريعة الإسلامية ونظام السلطة القضائية، للدكتور سعود آل دريب، الإدارة العامة للثقافة والنشر - الرياض، 1419هــ.
  6. السلطة التقديرية للقاضي الإداري، وليد بن محمد الصمعاني، رسالة مقدمة لنيل درجة الدكتوراه في السياسة الشرعية، بالمعهد العالي للقضاء في جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، 1433هـ.
  7. القواعد التطبيقية لأحكام نظام مراقبة البنوك؛ الصادرة بموجب القرار الوزاري رقم (3/2149) وتأريخ 14/10/1406هــ.
  8. اللائحة التنفيذية لنظام الإجراءات الجزائية الصادرة بموجب قرار مجلس الوزراء رقم (142) بتاريخ 21 / 03 / 1436هــ.
  9. اللائحة التنفيذية لنظام الإيجار التمويلي الصادرة بموجب القرار الإداري رقم (1/م ش ت) بتاريخ 14/04/1434هــ.
  10. اللائحة التنفيذية لنظام التمويل العقاري الصادرة بموجب القرار الوزاري رقم (1229) بتاريخ 10/04/1434هــ.
  11. اللائحة التنفيذية لنظام المرافعات الشرعية، الصادرة بموجب قرار وزير العدل رقم (39933) بتأريخ 19/05/1435هــ.
  12. اللائحة التنفيذية لنظام المرافعات الشرعية، الصادرة بموجب قرار وزير العدل رقم (39933) بتأريخ 19/05/1435هــ.
  13. اللائحة التنفيذية لنظام المعلومات الائتمانية الصادرة بموجب القرار الإداري الصادر من مؤسسة النقد العربي السعودي (البنك المركزي حاليًّا) برقم (أق/13709) وتأريخ 22/09/1432هــ.
  14. اللائحة التنفيذية لنظام مراقبة شركات التمويل الصادرة بموجب القرار الإداري رقم (2/م ش ت) بتاريخ 14/04/1434هــ.
  15. اللجان شبه القضائية في المملكة العربية السعودية، أسامة بن سالم طفران، رسالة مقدمة للحصول على درجة الماجستير في العدالة الجنائية، تخصص تشريع جنائي إسلامي، بجامعة نايف العربية للعلوم الأمنية، 1417هـ.
  16. المبادئ الصادرة لعام 1443هـ من الأمانة العامة للجان المنازعات والمخالفات المصرفية والتمويلية.
  17. الموقع الإلكتروني الرسمي لوزارة المالية على الرابط: mof. gov. sa .
  18. نظام الإجراءات الجزائية الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/2 ) بتاريخ 22 / 01 / 1435هــ.
  19. نظام الإيجار التمويلي الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/48) بتاريخ 13/08/1433هــ.
  20. نظام البنك المركزي السعودي الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/36) وتاريخ 11/04/1442هــ، وقرار مجلس الوزراء رقم (229) وتاريخ 09/04/1442هـ.
  21. نظام التمويل العقاري الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/50) بتاريخ 13/08/1433هــ.
  22. النظام الجزائي الخاص بتزييف وتقليد النقود الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (12) بتاريخ 20/07/1379هــ
  23. نظام السوق المالية الصادر بالمرسوم الملكي رقم (م/30) بتاريخ 02/06/1424هــ.
  24. نظام القضاء الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/78) بتاريخ 19 /09 / 1428هــ، قرار مجلس الوزراء رقم (303) بتاريخ 19 / 09 / 1428هــ.
  25. نظام المرافعات الشرعية الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/1 ) بتاريخ 22 / 01 / 1435هــ.
  26. نظام المرافعات أمام ديوان المظالم الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/3) وتاريخ 22/01/1435هــ.
  27. نظام المعلومات الائتمانية الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/37) بتاريخ 05/07/1429هــ، وقرار مجلس الوزراء رقم (188) بتاريخ 04/07/ 1429هــ..
  28. نظام النقد الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/6) بتاريخ 01/07/1379هــ، وقرار مجلس الوزراء رقم (91) بتاريخ 29/06/1379هــ.
  29. نظام ديوان المظالم الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/78) بتاريخ 19 / 09 / 1428هــ، وقرار مجلس الوزراء رقم (303) بتاريخ 19 / 09 / 1428هــ.
  30. نظام مراقبة البنوك الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/5) بتاريخ 22 /02/ 1386هــ، وقرار مجلس الوزراء رقم (179) بتاريخ 05/02/ 1386هــ.
  31. نظام مراقبة شركات التمويل الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/51) بتاريخ 13/08/1433هـ.
  32. نظام مكافحة الاحتيال المالي وخيانة الأمانة الصادر بموجب المرسوم الملكي رقم (م/79) بتاريخ 10/09/1442هــ

 

References:

 

  • 'ahkam sharikat altamwil fi alnizam alsaeudii, eabdalrahman bin salim al'aslami, risalat muqadimat linayl darajat aldukturah fi alsiyasat alshareiati, bialmaehad aleali lilqada' fi jamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiati, 1444hi.
  • alaikhtisas alqadayiyi, lilqadi biwizarat aleadli/ easim eabdallah al'ahaydibu, bahath manshur ealaa alshabakati, al'iisdar al'awal 15/07/1442h.
  • alaikhtisas watanazueuh bayn aljihat alqadayiyat nazratan tasiliatan tatbiqiatan, lilqadi bidiwan almazalimi/ eabdalmalik muhamad aljasir, waraqat eamal muqadimat lihalqa "taflis alsharikat aluathar alfiqhiat wal'iijra'at alnizamiati" almuqamat min markaz altamayuz albahthii bijamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiati.
  • tanazue watadafue aliakhtisasi, li'iibrahim salih alzaghibi, bahath manshur fi majalat aleadl aleadad (10) alsanat althaalithat - rabie alakhar 1422h.
  • altanzim alqadayiyu fi almamlakat alearabiat alsaeudiat fi daw' alsharieat al'iislamiat wanizam alsultat alqadayiyati, lilduktur sueud al dirib, al'iidarat aleamat lilthaqafat walnashr - alrayad, 1419h.
  • alsultat altaqdiriat lilqadi al'iidari, walid bin muhamad alsameani, risalat muqadimat linayl darajat aldukturah fi alsiyasat alshareiati, bialmaehad aleali lilqada' fi jamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiati, 1433hi.
  • alqawaeid altatbiqiat li'ahkam nizam muraqabat albunuka; alsaadirat bimujib alqarar alwizarii raqm (3/2149) watarikh 14/10/1406h.
  • allaayihat altanfidhiat linizam al'iijra'at aljazayiyat alsaadirat bimujib qarar majlis alwuzara' raqm (142) bitarikh 21 / 03 / 1436h.
  • allaayihat altanfidhiat linizam al'iijar altamwilii alsaadirat bimujib alqarar al'iidarii raqm (1/m sh t) bitarikh 14/04/1434h.
  • allaayihat altanfidhiat linizam altamwil aleaqarii alsaadirat bimujib alqarar alwizarii raqm (1229) bitarikh 10/04/1434h.
  • allaayihat altanfidhiat linizam almurafaeat alshareiati, alsaadirat bimujib qarar wazir aleadl raqm (39933) bitarikh 19/05/1435h.
  • allaayihat altanfidhiat linizam almurafaeat alshareiati, alsaadirat bimujib qarar wazir aleadl raqm (39933) bitarikh 19/05/1435h.
  • allaayihat altanfidhiat linizam almaelumat alaitimaniat alsaadirat bimujib alqarar al'iidarii alsaadir min muasasat alnaqd alearabii alsaeudii (albank almarkazii halyan) biraqm ('aq/13709) watarikh 22/09/1432h.
  • allaayihat altanfidhiat linizam muraqabat sharikat altamwil alsaadirat bimujib alqarar al'iidarii raqm (2/m sh t) bitarikh 14/04/1434h.
  • allijan shibh alqadayiyat fi almamlakat alearabiat alsaeudiat, 'usamat bin salim tafran, risalat muqadimat lilhusul ealaa darajat almajistir fi aleadalat aljinayiyati, tukhasis tashrie jinayiyin 'iislami, bijamieat nayif alearabiat lileulum al'amniati, 1417h.
  • almabadi alsaadirat lieam 1443hi min al'amanat aleamat lilijan almunazaeat walmukhalafat almasrifiat waltamwiliati.
  • almawqie al'iiliktiruniu alrasmiu liwizarat almaliat ealaa alraabiti: www.mof.gov.sa .
  • nizam al'iijra'at aljazayiyat alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/2 ) bitarikh 22 / 01 / 1435h.
  • nizam al'iijar altamwilii alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/48) bitarikh 13/08/1433h.
  • nizam albank almarkazii alsueudii alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/36) watarikh 11/04/1442h, waqarar majlis alwuzara' raqm (229) watarikh 09/04/1442h.
  • nizam altamwil aleaqarii alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/50) bitarikh 13/08/1433h.
  • alnizam aljazayiyi alkhasi bitazyif wataqlid alnuqud alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (12) bitarikh 20/07/1379h
  • nizam alsuwq almaliat alsaadir bialmarsum almalakii raqm (m/30) bitarikh 02/06/1424h.
  • nizam alqada' alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/78) bitarikh 19 /09 / 1428h, qarar majlis alwuzara' raqm (303) bitarikh 19 / 09 / 1428h.
  • nizam almurafaeat alshareiat alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/1 ) bitarikh 22 / 01 / 1435h.
  • nizam almurafaeat 'amam diwan almazalim alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/3) watarikh 22/01/1435h.
  • nizam almaelumat alaitimaniat alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/37) bitarikh 05/07/1429h, waqarar majlis alwuzara' raqm (188) bitarikh 04/07/ 1429h..
  • nizam alnaqd alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/6) bitarikh 01/07/1379h, waqarar majlis alwuzara' raqm (91) bitarikh 29/06/1379h.
  • nizam diwan almazalim alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/78) bitarikh 19 / 09 / 1428h, waqarar majlis alwuzara' raqm (303) bitarikh 19 / 09 / 1428h.
  • nizam muraqabat albunuk alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/5) bitarikh 22 /02/ 1386h, waqarar majlis alwuzara' raqm (179) bitarikh 05/02/ 1386h.
  • nizam muraqabat sharikat altamwil alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/51) bitarikh 13/08/1433hi.
  • nizam mukafahat aliahtial almalii wakhianat al'amanat alsaadir bimujib almarsum almalakii raqm (m/79) bitarikh 10/09/1442hi