الوَاجِبُ الكِفَائِيُّ وأَثَرُه فِي الطِّبِّ الوِقَائِيِّ / Competent Duty And Its Impact On Preventive Medicine

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

كلية الدراسات الإسلامية للبنات، جامعة الأزهر، المنصورة

المستخلص

أحكم الله () شريعته غاية الإحكام، وشرعها على أكمل الوجوه لتحقيق منافع الآنام، بجلب المصالح ودرء المفاسد عن العباد أفراد وجماعات، ولم تقدم الشريعة مصلحة الفرد على الجماعة، ولا الجماعة على الفرد بل جاءت محكمة؛ لتصلح شأن البشرية، وتهذب سلوكهم، وتقوم أخلاقهم بما يحقق لهم حياة كريمة؛ لذا أردت البحث عن ماهية الواجب الكفائي، ومدى أثره في الطب الوقائي، وجاء بحثي تحت عنوان: " الوَاجِبُ الكِفَائِيُّ وأَثَرُه فِي الطِّبِّ الوِقَائِيِّ "، بهدف الربط بين الواجبات الكفائية والطب الوقائي، وبيان مدى حاجة الأمة لتفعيله، والتأكيد على أهمية إحياء سنن النبي (غ) الوقائية، فكان لزاما الوقوف على ماهيته، ومحل الخطاب فيه، ولزومه بالشروع من عدمه، وسقوطه بغلبة الظن، ومتى ينقلب إلى عيني، وعلاقته بمقاصد الشريعة، وبيان أثره في الطب الوقائي التوعية بالطب الوقائي، تعلم علمه، الاجتهاد فيه، إحياء سنة النبي (غ)، وحماية البيئة -، وأكد البحث على العلاقة الوثيقة بين الواجبات الكفائية، والطب الوقائي، وحفظ النفس وصيانتها، وحث على فتح باب البحث والدراسة لكثير من الوقائع والحكم عليها؛ لحث الخلق على العمل بمقتضاها.
 
God has ruled His law is very tight, and legislated it to the fullest to achieve the benefits of the people, by bringing interests and warding off the corruptions of the worshipers, individuals and groups, and the Sharia did not provide the interest of the individual over the group, nor the group over the individual, but came to court; to reform the affairs of humanity, and refine their behavior, and their morals in order to achieve a decent life; so I wanted to search for what is the competent duty, and the extent of its impact on preventive medicine, and my research came under the title: "The sufficient duty and its impact on preventive medicine", with the aim of linking between the competent duties and preventive medicine, and to indicate the extent of the need of the nation to activate it, and to emphasize the importance of reviving the Prophet's (Gh) preventive Sunnah, so it was necessary to stand on what it is, and the place of the discourse in it, and its obligation to initiate it or not, and its fall with the predominance of doubt,  and when it turns to my eyes, and its relationship with the purpose of Sharia, and its impact on preventive medicine – awareness of preventive medicine, learning the science of Ijadah, the Prophet's Sunnah (Sunnah), environmental protection, and stressed the close relationship between the research between preventive duties and psychological preservation, and psychological preservation, and urging the door to work on it.

الكلمات الرئيسية


  1. أولًا: القرآن الكريم.

    ثانيًا: أهم المراجع فيما يلي:

    1. الإبهاج في شرح المنهاج لتقي الدين السبكي وولده - دار الكتب العلمية بيروت-1416هــ.
    2. إحياء علوم الدين لأبي حامد محمد بن محمد الغزالي - دار المعرفة بيروت.
    3. أنوار التنزيل وأسرار التأويل لناصر الدين البيضاوي - دار إحياء التراث العربي بيروت- ط1/1418 هـ.
    4. البحر المحيط لأبى عبد الله الزركشي - دار الكتبي، ط1/ 1414هــ .
    5. بحر المذهب لأبي المحاسن عبد الواحد بن إسماعيل الروياني - دار الكتب العلمية، ط1، 2009 م.
    6. بذل النظر في الأصول لعلاء محمد بن عبد الحميد الأسمندي - مكتبة التراث القاهرة، ط1، 1412 هـ .
    7. بيان المختصر شرح مختصر ابن الحاجب لمحمود بن عبد الرحمن الأصفهاني - دار المدني، السعودية، ط1/ 1406هــ .
    8. البيان والتحصيل لأبي الوليد محمد بن أحمد بن رشد القرطبي - دار الغرب الإسلامي، بيروت لبنان- ط2/ 1408 هـ.
    9. تشنيف المسامع بجمع الجوامع لأبى عبد الله بدر الدين الزركشي - مكتبة قرطبة-المكتبة المكية، ط1/1418 ه.
    10. التقريب والإرشاد (الصغير) لمحمد بن الطيب الباقلاني المالكي، مؤسسة الرسالة، ط2/ 1418هــ.
    11. التقرير والتحبير لأبى عبد الله، شمس الدين محمد المعروف بابن أمير حاج - دار الكتب العلمية، ط2/ 1403هــ .
    12. التمهيد في أصول الفقه لأبي الخطاب الكَلْوَذَاني الحنبلي- مركز البحث العلمي وإحياء التراث -جامعة أم القرى، ط1/ 1406 هـ .
    13. حاشية العطار على شرح الجلال المحلي على جمع الجوامع لحسن بن محمد بن محمود العطار الشافعي (ت/1250هــ)، نشر/ دار الكتب العلمية.
    14. الرسالة لأبي عبد الله محمد بن إدريس الشافعي، ط1/1358هــ.
    15. شرح الكوكب المنير لتقي الدين أبي البقاء محمد الفتوحي المعروف بابن النجار، ت/محمد الزحيلي و نزيه حماد، نشر/ مكتبة العبيكان، ط2/1418هــ .
    16. شرح تنقيح الفصول لأبى العباس شهاب الدين أحمد الشهير بالقرافي - شركة الطباعة الفنية المتحدة - ط1/ 1393 هـ .
    17. شرح مختصر الروضة لسليمان بن عبد القوي الطوفي الصرصري، مؤسسة الرسالة، 1407هــ .
    18. صحيح البخاري لمحمد بن إسماعيل أبي عبدالله البخاري الجعفي، دار طوق النجاة .1422هــ.
    19. صحيح مسلم لمسلم بن الحجاج أبي الحسن القشيري النيسابوري، دار إحياء التراث العربي، بيروت.
    20. العزيز شرح الوجيز لعبد الكريم بن محمد أبي القاسم الرافعي القزويني - دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، ط1/ 1417 هـ - 1997 م.
    21. غاية الوصول في شرح لب الأصول لزكريا بن محمد بن أحمد الأنصاري، دار الكتب العربية الكبرى، مصر.
    22. غياث الأمم في التياث الظلم لعبد الملك بن عبد الله الجويني، مكتبة إمام الحرمين، ط2/1401هــ.
    23. الفروق = أنوار البروق في أنواء الفروق لأبي العباس شهاب الدين أحمد بن إدريس بن عبد الرحمن المالكي الشهير بالقرافي-عالم الكتب.
    24. فصول البدائع في أصول الشرائع لمحمد بن حمزة بن محمد، الفناري- دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، ط/ 1427 هـ.
    25. الفصول في الأصول لأحمد بن علي أبي بكر الرازي الجصاص الحنفي - وزارة الأوقاف الكويتية، ط2/1414هــ .
    26. فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت ( الفواتح لمحمد بن نظام الدين اللكنوى، ومسلم الثبوت "للقاضى محب الله بن عبد الشكور")، دار الكتب العلمية.1423هـ.
    27. قواطع الأدلة في الأصول لأبى المظفر ابن أحمد المروزى السمعاني - دار الكتب العلمية، بيروت، لبنان، ط1/ 1418هــ.
    28. لسان العرب لابن منظور الأنصاري، دار صادر بيروت. 1414 هـ.
    29. اللمع في أصول الفقه لأبى اسحاق إبراهيم بن علي بن يوسف الشيرازي- نشر/ دار الكتب العلمية، ط2- 1424 هـ.
    30. المحصول لأبي عبد الله محمد بن الحسين التيمي الرازي - مؤسسة الرسالة، ط3/1418 هـ.
    31. المحكم والمحيط الأعظم لأبى الحسن علي بن سيده المرسي - دار الكتب العلمية بيروت، ط1/ 1421 هـ .
    32. المستصفى لأبى حامد محمد بن محمد الغزالي الطوسي - نشر/ دار الكتب العلمية، ط1/ 1413هــ .
    33. المسودة في أصول الفقه لآل تيمية [بدأ بتصنيفها الجدّ: مجد الدين عبد السلام بن تيمية - دار الكتاب العربي.
    34. المعتمد في أصول الفقه لمحمد بن علي الطيب أبي الحسين البَصْري، دار الكتب العلمية، بيروت، ط1/ 1403هــ.
    35. مقاصد الشريعة الإسلامية لمحمد الطاهر بن محمد بن محمد الطاهر بن عاشور، نشر/ وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامية، قطر، عام1425 هـ.
    36. منهاج الوصول إلى علم الأصول للقاضي ناصر الدين البيضاوي- ط1/1429هــ.
    37. الموافقات لإبراهيم بن موسى الغرناطي الشهير بالشاطبي - دار ابن عفان، ط1/ 1417هــ.
    38. نهاية المطلب في دراية المذهب لعبد الملك بن عبد الله بن يوسف بن محمد الجويني، - دار المنهاج، ط1، 1428هــ.
    39. الواضح في أصول الفقه لأبي الوفاء، علي بن عقيل بن محمد البغدادي الظفر، مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر، بيروت، لبنان، ط1/1420هـ.
    40. الورقات لعبد الملك بن عبد الله ، أبي المعالي الجويني، الملقب بإمام الحرمين، ت/د. عبد اللطيف محمد العبد.

     

    References:

    1: alquran alkarim.

    2: 'aham almarajie fima yali:

    • al'iibhaj fi sharh alminhaj litaqi aldiyn alsabakiu wawaladuh - dar alkutub aleilmiat -birut-1416h.
    • 'iihya' eulum aldiyn li'abi hamid muhamad bin muhamad alghazalii - dar almaerifat - bayrut.
    • 'anwar altanzil wa'asrar altaawil linasir aldiyn albaydawii - dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut- ta1/1418 h.
    • albahr almuhit li'abaa eabd allah alzarkashii - dar alkatbi, ta1/ 1414hi .
    • bahr almadhhab li'abi almahasin eabd alwahid bn 'iismaeil alruwyanii - dar alkutub aleilmiati, ta1, 2009 mi.
    • badhl alnazar fi al'usul lieala' muhamad bin eabd alhamid al'asmandii - maktabat alturath - alqahiratu, ta1, 1412 hu .
    • byan almukhtasar sharh mukhtasar abn alhajib limahmud bin eabd alrahman al'asfahanii - dar almadni, alsueudiati, ta1/ 1406hi .
    • alibayan waltahsil li'abi alwalid muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtibii - dar algharb al'iislamii, bayrut - lubnan- ta2/ 1408 hu.
    • tashnif almasamie bijame aljawamie li'abaa eabd allah badr aldiyn alzarkashia - maktabat qurtibati-almaktabat almakiyati, ta1/1418 hu.
    • altaqrib wal'iirshad (alsaghiri) limuhamad bin altayib albaqilanii almaliki, muasasat alrisalati, ta2/ 1418h.
    • altaqrir waltahbir li'abaa eabd allahi, shams aldiyn muhamad almaeruf biabn 'amir hajin - dar alkutub aleilmiati, ta2/ 1403hi .
    • altamhid fi 'usul alfiqh li'abi alkhataab alkalwadhany alhanbali- markaz albahth aleilmii wa'iihya' alturath -jamieat 'umi alquraa, ta1/ 1406 hu .
    • hashiat aleataar ealaa sharh aljalal almahaliyi ealaa jame aljawamie lihasan bin muhamad bin mahmud aleataar alshaafieii (t/1250h), nashra/ dar alkutub aleilmiati.
    • alrisalat li'abi eabd allh muhamad bin 'iidris alshaafieii, ta1/1358h.
    • sharah alkawkab almunir litaqi aldiyn 'abi albaqa' muhamad alfutuhi almaeruf biaibn alnijar, ta/muhamad alzuhaylii w nazih hamadi, nashara/ maktabat aleibikan, ta2/1418hi .
    • sharh tanqih alfusul li'abaa aleabaas shihab aldiyn 'ahmad alshahir bialqarafi - sharikat altibaeat alfaniyat almutahidat - ta1/ 1393 hu .
    • sharh mukhtasar alrawdat lisulayman bin eabd alqawii altuwfii alsarsirii, muasasat alrisalati, 1407hi .
    • shih albukharii limuhamad bin 'iismaeil 'abi eabdallah albukharii aljaeafi, dar tawq alnajaa .1422h.
    • shih muslim limuslim bin alhajaaj 'abi alhasan alqushayrii alniysaburi, dar 'iihya' alturath alearabi, bayrut.
    • aleaziz sharh alwajiz lieabd alkarim bin muhamad 'abi alqasim alraafieii alqazwinii - dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, ta1/ 1417 hi - 1997 mi.
    • ghayat alwusul fi sharh lubi al'usul lizakaria bin muhamad bin 'ahmad al'ansari, dar alkutub alearabiat alkubraa, masr.
    • ghiath al'umam fi altiyath alzulm lieabd almalik bin eabd allah aljuayni, maktabat 'iimam alharamayni, ta2/1401h.
    • alfuruq = 'anwar alburuq fi 'anwa' alfuruq li'abi aleabaas shihab aldiyn 'ahmad bin 'iidris bin eabd alrahman almaliki alshahir bialqarafi-ealam alkutub.
    • fusul albadayie fi 'usul alsharayie limuhamad bin hamzat bin muhamad, alfanari- dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, ta/ 1427 h.
    • alfusul fi al'usul li'ahmad bin eali 'abi bakr alraazi aljasas alhanafiu - wizarat al'awqaf alkuaytiati, ta2/1414hu .
    • fawatih alrahmut bisharh muslim althubut ( alfawatih limuhamad bn nizam aldiyn allaknuaa, wamuslim althubut "llqadaa muhibu allah bin eabd alshukuru"), dar alkutub aleilmiati.1423hi.
    • qawatie al'adilat fi al'usul li'abaa almuzafar aibn 'ahmad almarawzaa alsimeanii - dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan, ta1/ 1418h.
    • lisan alearab liabn manzur al'ansari, dar sadir - bayrut. 1414 hi.
    • allamae fi 'usul alfiqh li'abaa ashaq 'iibrahim bin ealiin bin yusuf alshiyrazi- nashara/ dar alkutub aleilmiati, ta2- 1424 hi.
    • almahsul li'abi eabd allh muhamad bin alhusayn altaymii alraazii - muasasat alrisalati, ta3/1418 h.
    • almuhkam walmuhit al'aezam li'abaa alhasan ealiin bn sayidih almursii - dar alkutub aleilmiat - bayrut, ta1/ 1421 hu .
    • almustasfaa li'abaa hamid muhamad bin muhamad alghazalii altuwsii - nashara/ dar alkutub aleilmiati, ta1/ 1413hi .
    • almuswadat fi 'usul alfiqh lal taymia [bda bitasnifiha aljdd: majd aldiyn eabd alsalam bin taymiat - dar alkitaab alearabii.
    • almuetamad fi 'usul alfiqh limuhamad bin ealii altayib 'abi alhusayn albasry, dar alkutub aleilmiati, bayrut, ta1/ 1403h.
    • maqasid alsharieat al'iislamiat limuhamad altaahir bin muhamad bin muhamad altaahir bin eashur, nashra/ wizarat al'awqaf walshuwuwn al'iislamiati, qatru, eam1425 h.
    • minhaj alwusul 'iilaa eilm al'usul lilqadi nasir aldiyn albaydawi- ta1/1429h.
    • almuafaqat li'iibrahim bin musaa algharnatii alshahir bialshaatibii - dar abn eafan, ta1/ 1417h.
    • nihayat almattlab fi dirayat almadhhab lieabd almalik bin eabd allh bin yusif bin muhamad aljuayni, - dar alminhaji, ta1, 1428h.
    • alwadih fi 'usul alfiqh li'abi alwafa'i, eali bin eaqil bin muhamad albaghdadi alzafr, muasasat alrisalat liltibaeat walnushri, bayrut, lubnan, ta1/1420h.
    • alwaraqat lieabd almalik bin eabd allah , 'abi almaeali aljuayni, almulaqab bi'iimam alharmayni, tu/du. eabd allatif muhamad aleabd.