التنظيم القانوني للاعتماد المستندي في النظام السعودي / Legal Regulation Of Documentary Credit In The Saudi System

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

قسم القانون، كلية الشريعة والقانون، جامعة تبوك، المملكة العربية السعودية

المستخلص

 هدفت الدراسة إلى بيان القواعد التي تنظم الاعتماد المستندي في المملكة العربية السعودية. حيث إن الاعتماد المستندي من الضمانات التي تقوم عليها عمليات التجارة خاصة الدولية منها. وهي ضمانات تسهم وتعزز الثقة بين أطراف العلاقة التجارية لأجل استمرارها. فهي وسيلة يتم عن طريقها تنظيم وتسوية العلاقات بشأن الوفاء بقيمة البضاعة عن طريق بنك العميل المستورد إلى المستفيد، مقابل مستندات يسلمها للبنك، الذي يتعين عليه أن يسلمها إلى عميله مع البضاعة، مقابل دفع العميل عمولة إصدار خطاب الاعتماد المستندي للبنك ورد قيمة الاعتماد له. ولأهمية هذا الموضوع كان من الضروري دراسة مفهوم الاعتماد المستندي لتحديد طبيعته وأهم أنواعه مع بيان القواعد والمبادئ التي تتعلق بإنشائه وآلية تنفيذه. وقد استنتجت الدراسة أن المشرع السعودي لم يعطِ الاعتماد المستندي حقه بتشريع خاص يوازي أهميته. إنما توجد بعض المبادئ التي أقرتها لجنة المنازعات المصرفية. لذا أوصت الدراسة بضرورة وضع تقنين خاص ينظم آلية التعامل بالاعتماد المستندي.
 
The study aimed to outline the rules governing documentary credit in the Kingdom of Saudi Arabia. Documentary credit is one of the guarantees upon which trade operations, particularly international ones, are based. These guarantees contribute to and enhance trust between the parties to the commercial relationship, ensuring its continuity. It is a method by which relations are organized and settled regarding the fulfillment of the value of the goods by the importing customer's bank to the beneficiary, in exchange for documents that it delivers to the bank, which must deliver them to its customer along with the goods, in exchange for the customer paying the commission for issuing the documentary letter of credit to the bank and returning the value of the credit to it. Given the importance of this topic, it was necessary to study the concept of documentary credit to determine its nature and most important types, while clarifying the rules and principles related to its establishment and implementation mechanism. The study concluded that the Saudi legislator has not given documentary credit its due with specific legislation that matches its importance. However, there are some principles approved by the Banking Disputes Committee. Therefore, the study recommended the need to develop a special law regulating the mechanism for dealing with documentary credits.

الكلمات الرئيسية


  • أولاً: المصادر

    الأنظمة والمبادئ القضائية

    • قانون التجارة الكويتي المرسوم برقم 68 لسنة 1980م.
    • قانون التجارة المصري رقم 17 لسنة 1999م.
    • قانون المعاملات التجارية الاماراتي رقم50 لسنة 2022م.
    • نظام البنك المركزي السعودي، الصادر بالمرسوم الملكي رقم (36) بتاريخ 11/4/1442هــ.
    • مشروع الاعتمادات المستندية، وزارة المالية- المملكة العربية السعودية.
    • مبادئ لجنة تسوية المنازعات المصرفية السعودية، من 1408هــ ت 1426هــ.

    ثانياً: المراجع

    الكتب

    • البارودي، علي، العقود التجارية وعمليات البنوك وفقاً لأحكام قانون التجارة رقم 17 لسنة 1999، دار المطبوعات الجامعية، ط2001م.
    • التكروري عثمان، الوجيز في شرح القانون التجاري – ج5 - عمليات المصارف، فلسطين، ط1، 2020م.
    • الخصاونة، محمد سعود، العقود التجارية وعمليات البنوك وفقاً لأحدث الأنظمة في المملكة العربية السعودية روية 2030م، دار الاجادة للنشر، ط2، 2023م.
    • الذنون، حسن علي والرحو، محمد سعيد
    • العجمي، أحمد محمد، الوجيز في العقود الإدارية في النظام السعودي طبقاً لأحكام نظام المنافسات والمشتريات الحكومية، دار الاجادة للطباعة والنشر، ط3، ص46.
    • الهويدي محمد زياد، الهويدي في قانون واعراف الاعتمادات المستندية، دار النهضة العربية للتوزيع والنشر، ط1، 2021م.
    • داخلي، محمود رحاب، العقود التجارية وعمليات البنوك وفقاً للنظام السعودي، دار الكتاب الجامعي للنشر والتوزيع، ط1، 2017م.
    • طه، مصطفى كمال، العقود التجارية وعمليات البنوك- دراسة مقارنة، منشورات الحلبي الحقوقية، ط1، 2006، ص169.
    • غنيم، أحمد، القواعد والأعراف الدولية الموحدة للاعتمادات المستندية رقم 600- دراسة نقدية وتحليلية مقارنة للقواعد الدولية، دار حميثرا للنشر، ط1، 2011م
    • قرمان، عبدالرحمن السيد، العقود التجارية وعمليات البنوك – طبقاً للأنظمة القانونية المنفذة لرؤية المملكة 2030، دار الاجادة للطباعة والنشر، ط10، 2019م.

    الدراسات والبحوث

    • الحسن، عزة علي محمد، النظام القانوني للاعتماد المستندي الالكتروني في المملكة العربية السعودية، المجلة القانونية، المجلد 20، العدد (4)، 2024م، ص(1632-1668).
    • بشير، دهانة، التنظيم القانوني للاعتماد المستندي في التشريع الجزائري، مجلة البحوث في العقود وقانون الاعمال، المجلد 7، العدد (4)، 2022م.
    • شريبط، وسيلة، الاعتماد المستندي والتكييف القانوني والشرعي له، مجلة جامعة الأمير عبد القادر للعلوم الإسلامية، قسنطينة – الجزائر، المجلد 32، العدد (2)، 13/12/2018م.
    • عليان، نيفين وجرادات، محمد، النظام القانوني للعلاقات التعاقدية في عقد الاعتماد المستندي، مجلة الميزان للدراسات الإسلامية والقانونية، المجلد 10، العدد (2)، 2023م.
    • عوض، على جمال الدين، تحصيل الثمن في التجارة الدولية (الاعتماد المستندي ووكالة التسويق)، مجلة الحقوق جامعة الكويت، المجلد 2، العدد (1)، 1978م
    • صديق، سهام، النظام القانوني للاعتماد المستندي كآلية لتسوية ثمن عقود التجارة الدولية، المجلة الجزائرية للقانون البحري والنقل، المجلد 6، العدد (1)، 10/2019م.

    المواقع الالكترونية

    • قواعد الأعراف والممارسات الموحدة المتعلقة بالاعتمادات المستندية، نشرة 500UCP، صادرة عن لجنة الأمم المتحدة للقانون التجاري الدولي، الدورة السابعة والثلاثون، 1994م. file:///C:/Users/Lenovo/Downloads/A_CN.9_395-AR%20(3).pdf تاريخ الاطلاع 27/8/1446هــ.
    • بوغمار هيثم حسن مبارك، العمليات المصرفية – دراسة مقارنة بين التشريع الوضعي والشريعة الإسلامية، (https://www.legalaffairs.gov.bh/QTopics/Q05T02.pdf تاريخ الاطلاع 20/7/1446هــ.
    • عدي البشير، الطبيعة القانونية للاعتماد المستندي و تكييفه في الفقه المصرفي الإسلامي، موقع مركز أبحاث فقه المعاملات ، https://kantakji.com/2473/، تاريخ الاطلاع، 22/7/1446هــ.
    • وزارة التجارة والاستثمار https://mc.gov.sa/ar/mediacenter/News/Pages/04-08-16-01.aspx تاريخ الاطلاع 19/7/1446هــ.
    • وكالة الأنباء السعودية https://www.spa.gov.sa/N2149523 تاريخ الاطلاع 16/6/1446هــ.

     

    References:

     

    1: almasadir

    al'anzima walmabadi alqadayiya

    • qanun altijarat alkuaytiu almarsum biraqm 68 lisanat 1980m.
    • qanun altijarat almisriu raqm 17 lisanat 1999m.
    • qanun almueamalat altijariat alamaratii raqmu50 lisanat 2022m.
    • nizam albank almarkazii alsueudiu, alsaadir bialmarsum almalakii raqm (36) bitarikh 11/4/1442h.
    • mashrue alaietimadat almustandiati, wizarat almaliati- almamlakat alearabiat alsaeudiati.
    • mabadi lajnat taswiat almunazaeat almasrifiat alsueudiati, min 1408h t 1426h.

    2: almarajie

    alkutub

    • albarudi, ealay, aleuqud altijariat waeamaliaat albunuk wfqaan li'ahkam qanun altijarat raqm 17 lisanat 1999, dar almatbueat aljamieiati, ta2001m.
    • altikrurii euthman, alwajiz fi sharh alqanun altijarii - ji5 - eamaliaat almasarifi, filastin, ta1, 2020m.
    • alkhasawnat, muhamad saeud, aleuqud altijariat waeamaliaat albunuk wfqaan li'ahdath al'anzimat fi almamlakat alearabiat alsueudiat rawiat 2030mi, dar alajadat lilnashri, ta2, 2023m.
    • aldhunun, hasan eali walrahu, muhamad saeid
    • aleajami, 'ahmad muhamad, alwajiz fi aleuqud al'iidariat fi alnizam alsaeudii tbqaan li'ahkam nizam almunafasat walmushtariat alhukumiati, dar alajadat liltibaeat walnashri, ta3, sa46.
    • alhuaydi muhamad ziad, alhuaydiu fi qanun waeraf aliaetimadat almustandiati, dar alnahdat alearabiat liltawzie walnashri, ta1, 2021m.
    • dakhili, mahmud rahabi, aleuqud altijariat waeamaliaat albunuk wfqaan lilnizam alsueudii, dar alkitaab aljamieii lilnashr waltawziei, ta1, 2017m.
    • tahi, mustafaa kamali, aleuqud altijariat waeamaliaat albunuka- dirasat muqaranati, manshurat alhalabii alhuquqiati, ta1, 2006, sa169.
    • ghinimi, 'ahmadu, alqawaeid wal'aeraf alduwliat almuahadat liliaetimadat almustandiat raqm 600- dirasat naqdiat watahliliat muqaranatan lilqawaeid alduwliati, dar hamithra lilnashri, ta1, 2011m
    • qarman, eabdalrahman alsayidu, aleuqud altijariat waeamaliaat albunuk - tbqaan lil'anzimat alqanuniat almunafidhat liruyat almamlakat 2030, dar alajadat liltibaeat walnashri, ta10, 2019m.

    aldirasat walbuhuth

    • alhasani, eazat eali muhamad, alnizam alqanuniu liliaetimad almustandi alalkitrunii fi almamlakat alearabiat alsaeudiati, almajalat alqanuniata, almujalad 20, aleadad (4), 2024m, sa(1632-1668).
    • bshir, dihanatu, altanzim alqanuniu lilaietimad almustandi fi altashrie aljazayirii, majalat albuhuth fi aleuqud waqanun alaeamali, almujalad 7, aleadad (4), 2022m.
    • shribti, wasilata, alaetimad almustandi waltakyif alqanuniu walshareii lah, majalat jamieat al'amir eabd alqadir lileulum al'iislamiati, qasnutinat - aljazayar, almujalad 32, aleadad (2), 13/12/2018m.
    • ealyan, nifin wajaradat, muhamad, alnizam alqanuniu lilealaqat altaeaqudiat fi eaqd aliaietimad almustandi, majalat almizan lildirasat al'iislamiat walqanuniati, almujalad 10, aleadad (2), 2023m.
    • euad, ealaa jamal aldiyn, tahsil althaman fi altijarat alduwalia (alaietimad almustandi wawikalat altaswiqu), majalat alhuquq jamieat alkuayt, almujalad 2, aleadad (1), 1978m
    • sdiqi, sham, alnizam alqanunii lilaietimad almustandi kaliat litaswiat thaman euqud altijarat alduwliati, almajalat aljazayiriat lilqanun albahrii walnaqli, almujalad 6, aleadad (1), 10/2019m.

    almawaqie alilkutrunia

    • qawaeid al'aeraf walmumarasat almuahadat almutaealiqat bialaietimadat almustandiati, nashrat 500UCP, sadirat ean lajnat al'umam almutahidat lilqanun altijarii alduwali, aldawrat alsaabieat walthalathuna, 1994m.

    file:///C:/Users/Lenovo/Downloads/A_CN.9_395-AR%20(3).pdf tarikh alaitilae 27/8/1446h.

    • bughmar haytham hasan mubaraki, aleamaliaat almasrifiat - dirasat muqaranat bayn altashrie alwadeii walsharieat al'iislamiati,

    https://www.legalaffairs.gov.bh/QTopics/Q05T02.pdf tarikh alaitilae 20/7/1446h.

    • eidi albashir, altabieat alqanuniat liliaetimad almustandi w takyifuh fi alfiqh almasrifii al'iislamii, mawqie markaz 'abhath fiqh almueamalat ,

    https://kantakji.com/2473/, tarikh aliaitilaei, 22/7/1446h.

    • wizarat altijarat waliastithmar

    https://mc.gov.sa/ar/mediacenter/News/Pages/04-08-16-01.aspx tarikh alaitilae 19/7/1446h.

    • wakalat al'anba' alsueudiat

    https://www.spa.gov.sa/N2149523 tarikh aliatilae 16/6/1446h.