إدمان المخدرات وَأَثَرُهُ في الفُرْقَةِ بين الزوجين دراسة فقهية مقارنة بقانون الأحوال الشخصية المصري / Drug Addiction and its Impact on the Separation Between Spouses A Jurisprudential Study Compared to the Status Law Egyptian Profile

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

كلية الشريعة والقانون بأسيوط

المستخلص

قامت الشريعة الغراء بمراعاة كل ما من شأنه أن يحفظ الأسرة، ويعمل على استقرارها، فأعطت كل واحدٍ من الزوجين الحق في طلب التفريق، وفك الرابطة الزوجية بينه، وبين شريك حياته متى ظهر به عيبٌ لا يمكن أن تستمر معه الحياة إلا بضرر.
ومع الوقت ظهرت بعض السلوكيات المذمومة، التي لا تَضُرُ بصاحبها فقط بل تتعداه لغيره، ومن هذه السلوكيات: إدمان المخدرات الذي انتشر بصورةٍ لافتةٍ للنظر في هذه الأيام، فكثرت المشكلات بين الزوجين، واعتدى الزوج المدمن على زوجته بصنوفٍ من الاعتداءات حتى وصل الأمر إلى القتل، ونظرًا لخطورة هذه المشكلة آثرت أن أسهم في معالجة هذه المشكلة، فجعلت بحثي بعنوان: إدمان المخدرات، وأثره في الفُرْقَةِ بين الزوجين دراسة فقهية مقارنة بقانون الأحوال الشخصية المصري، فقسمت البحث إلى مقدمة، وتمهيد، وثلاثة مباحث، وخاتمة، وفهارس علمية، أما المقدمة: فقد تناولت فيها الحديث عن أهمية الموضوع، وأسباب اختياره، وأهدافه، والدراسات السابقة فيه، ومنهج البحث، وخطته.
وأما التمهيد: فاشتمل على التعريف بمفردات العنوان، وأما المبحث الأول فجاء بعنوان: أنواع المخدرات، وأسباب إدمانها، وحكمها الشرعي، وأما المبحث الثاني فجاء بعنوان: مدى ثبوت الفرقة بين الزوجين بعيب أحدهما، وأما المبحث الثالث: ففي حكم التفريق بين الزوجين لإدمان المخدرات، ومسوغه، وضوابطه، وأما الخاتمة: فقد ضمنتها أهم النتائج، والتوصيات التي توصلت إليها من خلال البحث، ثم ذيلت البحث بفهارسَ علميةٍ؛ للدلالة على محتواه بسهولةٍ ويسرٍ.
 
The Sharia has taken into account everything that would preserve the family and stabilize it, giving each of the spouses the right to request separation and the dissolution of the marital bond between him and his life partner whenever a defect appears in him that life can only continue with damage.
With time, some reprehensible behaviors have appeared, which do not harm their owner only, but also exceed others, and these behaviors include: drug addiction, which has spread remarkably these days, so problems abound between spouses, and the addicted husband assaulted his wife with types of assaults until it came to murder, and due to the seriousness of this problem, I chose to contribute to addressing this problem, so I made my research entitled: Drug addiction, and its impact on the separation between spouses, a jurisprudential study compared to the Egyptian Personal Status Law, divided the research into an introduction, a preface, three sections, a conclusion, and scientific indexes, while the introduction: it dealt with talking about the importance of the subject, the reasons for its choice, its objectives, previous studies in it, research methodology, and its plan.
-The introduction: included the definition of the vocabulary of the title, and the first section came entitled: types of drugs, and the causes of addiction, and the rule of legitimacy, and the second section came entitled: the extent to which the difference between spouses is proven defective one of them, and the third section: in the rule of differentiation between spouses for drug addiction, and its justification, and controls, and the conclusion: has included the most important results, and recommendations reached through research, and then removed the search scientific indexes; to indicate its content easily and easily.

الكلمات الرئيسية


  • القرآن الكريم جل من أنزله.

    كتب التفسير: -

    • البحر المحيط في التفسير: لأبي حيان محمد بن يوسف بن علي بن يوسف بن حيان أثير الدين الأندلسي (المتوفى: 745هــ)، المحقق: صدقي محمد جميل، الناشر: دار الفكر بيروت، الطبعة: 1420 هـ.
    • تفسير الطبري، المسمى: جامع البيان عن تأويل آي القرآن: لمحمد بن جرير ابن يزيد بن كثير بن أبي جعفر الطبري (المتوفى: 310هــ)، تحقيق: عبد الله بن عبد المحسن التركي، الناشر: دار هجر للطباعة، الطبعة: الأولى، 1422 هـ.
    • التفسير الوسيط للقرآن الكريم: لمجموعة من العلماء بإشراف مجمع البحوث الإسلامية بالأزهر، الناشر: الهيئة العامة لشئون المطابع الأميرية، الطبعة: الأولى: (1393 هـ = 1973 م) -(1414 هـ = 1993 م).
    • التفسير الوسيط للقرآن الكريم: لمحمد سيد طنطاوي، الناشر: دار نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزيع، الفجالة القاهرة، الطبعة: الأولى: 1997م.
    • تفسير حدائق الروح والريحان في روابي علوم القرآن: للشيخ العلامة محمد الأمين بن عبد الله الأرمي العلوي الهرري الشافعي، إشراف: الدكتور هاشم محمد علي مهدي، الناشر: دار طوق النجاة، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1421 هـ.

    كتب الحديث الشريف:-

    • بذل المجهود في حل سنن أبي داود: للشيخ خليل أحمد السهارنفوري (المتوفى: 1346 هـ)، اعتني به: الدكتور تقي الدين الندوي، الناشر: مركز الشيخ أبي الحسن الندوي للبحوث والدراسات، الهند، الطبعة: الأولى، 1427 هـ -2006 م.
    • بستان الأحبار مختصر نيل الأوطار: لفيصل بن عبد العزيز بن فيصل بن حمد المبارك الحريملي النجدي (المتوفى: 1376هــ)، الناشر: دار إشبيليا للنشر والتوزيع، الرياض، الطبعة: الأولى، 1419 هـ -1998 م.
    • تحفة الأحوذي بشرح جامع الترمذي: لأبي العلا محمد بن عبد الرحيم المباركفورى (المتوفى 1353هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية بيروت، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • التلخيص الحبير في تخريج أحاديث الرافعي الكبير: لأبي الفضل أحمد بن علي بن محمد بن أحمد بن حجر العسقلاني (المتوفى: 852هــ)، تحقيق: أبو عاصم حسن ابن عباس ، الناشر: مؤسسة قرطبة مصر، الطبعة: الأولى، 1416هــ/1995م.
    • تنقيح التحقيق في أحاديث التعليق: لشمس الدين أبي عبد الله محمد بن أحمد بن عثمان بن قَايْماز الذهبي (المتوفى: 748هــ)، المحقق: مصطفى أبو الغيط عبد الحي، الناشر: دار الوطن الرياض، الطبعة: الأولى، 1421 هـ -2000 م.
    • الجامع المسند الصحيح المختصر من أمور رسول الله صلى الله عليه وسلم وسننه وأيامه، المسمى: صحيح البخاري: لمحمد بن إسماعيل أبي عبد الله البخاري الجعفي، المحقق: محمد زهير بن ناصر الناصر، الناشر: دار طوق النجاة، الطبعة: الأولى، 1422هــ.
    • الجوهر النقي على سنن البيهقي: لعلاء الدين علي بن عثمان بن إبراهيم بن مصطفى المارديني، أبي الحسن، الشهير بابن التركماني (المتوفى: 750هــ)، الناشر: دار الفكر، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • سبل السلام: لمحمد بن إسماعيل بن صلاح بن محمد الحسني، الكحلاني ثم الصنعاني، أبي ابراهيم المعروف كأسلافه بالأمير (المتوفى: 1182هــ)، الناشر: دار الحديث، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • سنن ابن ماجة: لابن ماجة أبي عبد الله محمد بن يزيد القزويني (المتوفى: 273هــ)، المحقق: شعيب الأرنؤوط وآخرون، الناشر: دار الرسالة العالمية، الطبعة: الأولى، 1430 هـ - 2009 م.
    • سنن أبي داود: لأبي داود سليمان بن الأشعث بن إسحاق بن شداد بن عمرو الأزدي السِّجِسْتاني (المتوفى: 275هــ)، المحقق: شعَيب الأرنؤوط -محَمَّد كامِل قره، الناشر: دار الرسالة العالمية، الطبعة: الأولى، 1430 هـ -2009 م.
    • سنن الترمذي: لمحمد بن عيسى بن سَوْرة بن موسى بن الضحاك، الترمذي، أبي عيسى (المتوفى: 279هــ)، تحقيق وتعليق: أحمد محمد شاكر، ومحمد فؤاد عبد الباقي، وإبراهيم عطوة عوض، الناشر: مطبعة مصطفى البابي الحلبي مصر، الطبعة: الثانية، 1395 هـ -1975 م.
    • السنن الكبرى: لأحمد بن الحسين بن علي بن موسى الخُسْرَوْجِردي أبي بكر البيهقي (المتوفى: 458هــ)، المحقق: محمد عبد القادر عطا، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، الطبعة: الثالثة، 1424 هـ -2003 م.
    • سنن سعيد بن منصور: لأبي عثمان سعيد بن منصور بن شعبة الخراساني الجوزجاني (المتوفى: 227هــ)، المحقق: حبيب الرحمن الأعظمي، الناشر: الدار السلفية الهند، الطبعة: الأولى، 1403هــ -1982م.
    • شرح الزرقاني على موطأ الإمام مالك: لمحمد بن عبد الباقي بن يوسف الزرقاني المصري الأزهري، تحقيق: طه عبد الرءوف سعد، الناشر: مكتبة الثقافة الدينية
    • شرح الطيبي على مشكاة المصابيح المسمى بـ (الكاشف عن حقائق السنن) لشرف الدين الحسين بن عبد الله الطيبي (743هــ)، المحقق: د. عبد الحميد هنداوي، الناشر: مكتبة نزار مصطفى الباز (مكة)، الطبعة: الأولى، 1417 هـ -1997 م.
    • شرح سنن ابن ماجه: مجموع من ثلاثة شروح: مصباح الزجاجة» للسيوطي (ت 911 هـ)، وإنجاح الحاجة» لمحمد عبد الغني المجددي الحنفي (ت 1296 هـ)، الناشر: قديمي كتب خانة كراتشي، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • شرح سنن أبي داود: لشهاب الدين أبي العباس أحمد بن علي بن رسلان المقدسي الرملي الشافعي (المتوفى: 844 هـ)، تحقيق: عدد من الباحثين بدار الفلاح، الناشر: دار الفلاح، الفيوم مصر الطبعة: الأولى 1437 هـ.
    • عون المعبود شرح سنن أبي داود، ومعه حاشية ابن القيم: تهذيب سنن أبي داود وإيضاح علله ومشكلاته: لمحمد أشرف بن أمير بن علي بن حيدر، أبي عبد الرحمن، شرف الحق، الصديقي، العظيم آبادي (المتوفى: 1329هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية بيروت، الطبعة: الثانية، 1415 هـ.
    • فتح الباري شرح صحيح البخاري: لأحمد بن علي بن حجر أبي الفضل العسقلاني الشافعي، الناشر: دار المعرفة بيروت: 1379هــ.
    • فيض القدير شرح الجامع الصغير: لزين الدين محمد المدعو بعبد الرؤوف بن تاج العارفين بن علي بن زين العابدين الحدادي ثم المناوي القاهري (المتوفى: 1031هــ)، الناشر: المكتبة التجارية الكبرى مصر، الطبعة الأولى، 1356هــ. القاهرة، الطبعة: الأولى: 1424هــ - 2003م.
    • مرقاة المفاتيح شرح مشكاة المصابيح: لعلي بن سلطان محمد أبي الحسن نور الدين الملا الهروي القاري (المتوفى: 1014هــ)، الناشر: دار الفكر، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1422هــ -2002م.
    • المستدرك على الصحيحين: لأبي عبد الله الحاكم عبد الله بن محمد بن نُعيم بن الحكم المعروف بابن البيع (المتوفى: 405هــ)، تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا، الناشر: دار الكتب العلمية بيروت، الطبعة: الأولى، 1411 – 1990م.
    • مسند الإمام أحمد بن حنبل: لأبي عبد الله أحمد بن حنبل الشيباني، تحقيق: الشيخ أحمد شاكر، الناشر: دار الحديث القاهرة، الطبعة الأولى: 1416 هـ.
    • المسند الصحيح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم: لمسلم بن الحجاج (المتوفى: 261هــ)، المحقق: محمد فؤاد عبد الباقي، الناشر: دار إحياء التراث العربي بيروت، بدون طبعة، وبدون تاريخ.
    • المصنف: لأبي بكر عبد الرزاق بن همام بن نافع الحميري اليماني الصنعاني (المتوفى: 211هــ)، المحقق: حبيب الرحمن الأعظمي، الناشر: المجلس العلمي-الهند، الطبعة: الثانية، 1403هــ.
    • المطالب العالية بزوائد المسانيد الثمانية: لأحمد بن علي بن محمد بن أحمد بن حجر العسقلاني (المتوفى: 852هــ)، المحقق: مجموعة باحثين بجامعة الإمام محمد بن سعود، الناشر: دار العاصمة، السعودية، الطبعة: الأولى، 1419هــ.
    • المنتقى شرح الموطأ: لأبي الوليد سليمان بن خلف بن سعد القرطبي الباجي (المتوفى: 474هــ)، الناشر: مطبعة السعادة مصر، الطبعة: الأولى، 1332 هـ.
    • موطأ الإمام مالك: لمالك بن أنس بن مالك بن عامر الأصبحي المدني (المتوفى: 179هــ)، صححه ورقمه وخرج أحاديثه: محمد فؤاد عبد الباقي، الناشر: دار إحياء التراث العربي، بيروت لبنان، عام النشر: 1406 هـ - 1985 م.
    • نيل الأوطار: لمحمد بن علي بن عبد الله الشوكاني (المتوفى 1250هــ)، تحقيق: عصام الدين الصبابطي، الناشر: دار الحديث مصر، الطبعة الأولى، 1413هــ.

    كتب أصول الفقه:-

    • الأشباه والنظائر: لتاج الدين عبد الوهاب بن تقي الدين السبكي (المتوفى: 771هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى 1411هــ-1991م.
    • الأشباه والنظائر: لعبد الرحمن بن أبي بكر، جلال الدين السيوطي (المتوفى: 911هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1411هــ -1990م.
    • أصول السرخسي: لمحمد بن أحمد بن أبي سهل شمس الأئمة السرخسي (المتوفى: 483هــ)، الناشر: دار المعرفة بيروت، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • إيضاح المسالك إلى قواعد الإمام مالك: لأبي العباس أحمد بن يحيى الونشريسى، أحمد بو طاهر الخطابي، الناشر: مطبعة فضالة المغرب، عام النشر: 1400 هـ .
    • ترتيب الفروق واختصارها: لأبي عبد الله محمد بن إبراهيم البقوري (المتوفى: 707 هـ)، المحقق: الأستاذ عمر بن عباد، خريج دار الحديث الحسينية، الناشر: وزارة الأوقاف المغربية، عام النشر: 1414 هـ - 1994 م.
    • علم المقاصد الشرعية: لنور الدين بن مختار الخادمي، الناشر: مكتبة العبيكان، الطبعة: الأولى 1421هــ-2001م.
    • الفروق المسمى بأنوار البروق في أنواء الفروق: لأبي العباس شهاب الدين أحمد بن إدريس بن عبد الرحمن المالكي الشهير بالقرافي (المتوفى: 684هــ)، الناشر: عالم الكتب، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • القواعد الفقهية وتطبيقاتها في المذاهب الأربعة: للدكتور محمد الزحيلي، ط: دار الفكردمشق، الطبعة: الأولى، 1427 هـ.

    كتب الفقه الحنفي.

    • الاختيار لتعليل المختار: لعبد الله بن محمود بن مودود الموصلي البلدحي، مجد الدين أبي الفضل الحنفي (المتوفى: 683هــ)، الناشر: مطبعة الحلبي -القاهرة تاريخ النشر: 1356 هـ -1937 م.
    • البحر الرائق شرح كنز الدقائق: لزين الدين بن إبراهيم بن محمد، المعروف بابن نجيم المصري (المتوفى: 970هــ)، وفي آخره: تكملة البحر الرائق لمحمد بن حسين بن علي الطوري الحنفي القادري (ت بعد 1138 هـ)، الناشر: دار الكتاب الإسلامي، الطبعة: الثانية -بدون تاريخ.
    • بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع: لأبي بكر بن مسعود الكاساني (المتوفى: 587هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الثانية 1406هــ- 1986م.
    • البناية شرح الهداية: لمحمد محمود بن أحمد بن موسى بن أحمد بن حسين الغيتابى الحنفي بدر الدين العيني (المتوفى: 855هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية -بيروت، لبنان، الطبعة: الأولى، 1420 هـ - 2000 م.
    • تبيين الحقائق شرح كنز الدقائق وحاشية الشِّلْبِيِّ: لعثمان بن علي بن محجن البارعي، فخر الدين الزيلعي الحنفي (المتوفى: 743 هـ)، الحاشية: شهاب الدين أحمد بن محمد بن أحمد بن يونس بن إسماعيل الشِّلْبِيُّ (المتوفى: 1021 هـ)، الناشر: المطبعة الكبرى الأميرية القاهرة، الطبعة: الأولى، 1313 هـ.
    • التجريد للقدوري: أحمد بن محمد بن أحمد بن جعفر أبي الحسين القدوري (المتوفى: 428 هـ): المحقق: مركز الدراسات الفقهية والاقتصادية دار السلام القاهرة، الطبعة: الثانية، 1427 هـ.
    • تحفة الفقهاء: لمحمد بن أحمد، أبي بكر علاء الدين السمرقندي (المتوفى: نحو 540هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، الطبعة: الثانية، 1414 هـ -1994 م.
    • الجامع الصغير وشرحه النافع الكبير لمن يطالع الجامع الصغير: لأبي عبد الله محمد بن الحسن الشيباني (المتوفى: 189هــ)، الناشر: عالم الكتب بيروت، الطبعة: الأولى، 1406 هـ.
    • الجوهرة النيرة: لأبي بكر بن علي بن محمد الحدادي الزَّبِيدِيّ اليمني الحنفي (المتوفى: 800هــ)، الناشر: المطبعة الخيرية، الطبعة: الأولى: 1322هــ.
    • الدر المختار شرح تنوير الأبصار وجامع البحار: لمحمد بن علي بن محمد الحِصْني المعروف بعلاء الدين الحصكفي (المتوفى: 1088هــ)، المحقق: عبد المنعم خليل إبراهيم، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى: 1423هــ.
    • العناية شرح الهداية: لمحمد بن محمد بن محمود، أكمل الدين أبي عبد الله جمال الدين الرومي البابرتي (المتوفى: 786هــ)، الناشر: دار الفكر، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • الفتاوى الهندية: للجنة علماء برئاسة نظام الدين البلخي، الناشر: دار الفكر، الطبعة: الثانية: 1310 هـ.
    • قرة عين الأخيار لتكملة رد المحتار على الدر المختار شرح تنوير الأبصار (مطبوع بآخر رد المحتار): لعلاء الدين محمد بن (محمد أمين المعروف بابن عابدين) بن عمر بن عبد العزيز عابدين الحسيني الدمشقي (المتوفى: 1306هــ)، الناشر: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت.
    • كنز الدقائق: لأبي البركات عبد الله بن أحمد بن محمود حافظ الدين النسفي (المتوفى: 710هــ)، المحقق: أ. د. سائد بكداش، الناشر: دار البشائر الإسلامية، دار السراج، الطبعة: الأولى، 1432هــ -2011م.
    • المبسوط: لمحمد بن أحمد بن أبي سهل شمس الأئمة السرخسي (المتوفى: 483هــ)، الناشر: دار المعرفة بيروت، بدون طبعة، تاريخ النشر: 1414هــ.
    • مجمع الأنهر في شرح ملتقى الأبحر: لعبد الرحمن بن سليمان المدعو بشيخي زاده، (المتوفى: 1078هــ)، الناشر: دار إحياء التراث العربي، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • النتف في الفتاوى: لأبي الحسن علي بن الحسين بن محمد السُّغْدي (المتوفى: 461هــ)، المحقق: الدكتور صلاح الدين الناهي، الناشر: دار الفرقان الأردن، الطبعة: الثانية، 1404 – 1984م.

    كتب الفقه المالكي:-

    • الإشراف على نكت مسائل الخلاف: للقاضي أبي محمد عبد الوهاب بن علي بن نصر البغدادي المالكي (422هــ)، المحقق: الحبيب بن طاهر، الناشر: دار ابن حزم، الطبعة: الأولى، 1420هــ -1999م.
    • بداية المجتهد ونهاية المقتصد: لأبي الوليد محمد بن أحمد بن محمد بن أحمد بن رشد القرطبي الشهير بابن رشد الحفيد (المتوفى: 595هــ)، الناشر: دار الحديث القاهرة، بدون طبعة، تاريخ النشر: 1425هــ -2004 م.
    • التاج والإكليل لمختصر خليل: محمد بن يوسف بن أبي القاسم بن يوسف العبدري الغرناطي أبي عبد الله المواق المالكي (المتوفى: 897هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1416هــ-1994م.
    • الذخيرة: لأبي العباس شهاب الدين أحمد بن إدريس بن عبد الرحمن المالكي الشهير بالقرافي (المتوفى: 684هــ)، المحقق: محمد حجي، وآخرين، الناشر: دار الغرب الإسلامي-بيروت، الطبعة: الأولى، 1994 م.
    • شرح مختصر خليل للخرشي: لمحمد بن عبد الله الخرشي المالكي أبي عبد الله (المتوفى: 1101هــ)، الناشر: دار الفكر للطباعة بيروت، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • عقد الجواهر الثمينة في مذهب عالم المدينة: محمد جلال الدين عبد الله بن نجم ابن شاس بن نزار الجذامي (المتوفى: 616هــ)، تحقيق: أ. د. حميد لحمر، الناشر: دار الغرب الإسلامي، بيروت، الطبعة: الأولى 1423 هـ -2003 م.
    • الفواكه الدواني على رسالة ابن أبي زيد القيرواني: لأحمد بن غانم (أو غنيم) ابن سالم شهاب الدين النفراوي الأزهري المالكي (المتوفى: 1126هــ)، الناشر: دار الفكر، الطبعة: بدون طبعة، تاريخ النشر: 1415هــ -1995م.
    • المعونة على مذهب عالم المدينة الإمام مالك بن أنس: لأبي محمد عبد الوهاب بن علي الثعلبي البغدادي (المتوفى: 422هــ)، المحقق: حميش عبد الحقّ، الناشر: المكتبة التجارية-مكة المكرمة، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • منَاهِجُ التَّحصِيلِ ونتائج لطائف التَّأْوِيل في شَرحِ المدَوَّنة وحَلِّ مُشكِلاتها: لأبي الحسن علي الرجراجي (المتوفى: بعد 633هــ)، اعتنى به: أبو الفضل الدّميَاطي ، الناشر: دار ابن حزم، الطبعة: الأولى، 1428 هـ -2007 م.
    • مواهب الجليل في شرح مختصر خليل: لشمس الدين أبي عبد الله محمد بن محمد بن عبد الرحمن الطرابلسي المغربي، المعروف بالحطاب الرُّعيني المالكي (المتوفى: 954هــ)، الناشر: دار الفكر، الطبعة: الثالثة، 1412هــ.
    • الهداية الكافية الشافية لبيان حقائق الإمام ابن عرفة الوافية (شرح حدود ابن عرفة للرصاع): لمحمد بن قاسم الأنصاري، الرصاع التونسي المالكي (المتوفى: 894هــ)، الناشر: المكتبة العلمية، الطبعة: الأولى، 1350هــ.

    كتب الفقه الشافعي:

    • أسنى المطالب في شرح روض الطالب: لزكريا بن محمد بن زكريا الأنصاري زين الدين أبي يحيى السنيكي (المتوفى: 926هــ)، الناشر: دار الكتاب الإسلامي، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • الإقناع في حل ألفاظ أبي شجاع: لشمس الدين محمد بن أحمد الخطيب الشربيني الشافعي (المتوفى: 977هــ)، المحقق: مكتب البحوث والدراسات، الناشر: دار الفكر بيروت، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • الأم: للشافعي أبي عبد الله محمد بن إدريس بن العباس بن عثمان بن شافع ابن عبد المطلب بن عبد مناف المطلبي القرشي المكي (المتوفى: 204هــ)، الناشر: دار المعرفةبيروت، بدون طبعة، سنة النشر: 1410هــ/1990م.
    • بحر المذهب: لأبي المحاسن عبد الواحد بن إسماعيل (ت 502 هـ)، المحقق: طارق فتحي، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة الأولى، 2009 م.
    • البيان في مذهب الإمام الشافعي: لأبي الحسين يحيى بن أبي الخير بن سالم العمراني اليمني الشافعي (المتوفى: 558هــ)، المحقق: قاسم محمد النوري، الناشر: دار المنهاج جدة، الطبعة: الأولى، 1421 هـ-2000 م.
    • تحفة المحتاج في شرح المنهاج: لأحمد بن محمد بن علي بن حجر الهيتمي، الناشر: المكتبة التجارية الكبرى بمصر لصاحبها مصطفى محمد، الطبعة: بدون طبعة، عام النشر: 1357 هـ -1983 م.
    • التدريب في الفقه الشافعي المسمى بـتدريب المبتدي وتهذيب المنتهي: لسراج الدين أبي حفص عمر بن رسلان البلقيني الشافعي، حققه وعلق عليه: أبو يعقوب نشأت بن كمال المصري، الناشر: دار القبلتين، الرياض المملكة العربية السعودية، الطبعة: الأولى: 1433 هـ - 2012 م.
    • جواهر العقود ومعين القضاة والموقعين والشهود: لشمس الدين محمد بن أحمد بن علي بن عبد الخالق، المنهاجي الأسيوطي ثم القاهري الشافعي (المتوفى: 880هــ)، تحقيق: مسعد عبد الحميد محمد السعدني، الناشر: دار الكتب العلمية بيروت لبنان، الطبعة: الأولى: 1417 هـ -1996 م.
    • الحاوي الكبير في فقه مذهب الإمام الشافعي وهو شرح مختصر المزني: لأبي الحسن علي بن محمد بن محمد بن حبيب البصري البغدادي، الشهير بالماوردي (المتوفى: 450هــ)، المحقق: الشيخ علي محمد معوض، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت، الطبعة: الأولى: 1419 هـ -1999 م.
    • روضة الطالبين وعمدة المفتين: لأبي زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (المتوفى: 676هــ)، تحقيق: زهير الشاويش، الناشر: المكتب الإسلامي، بيروت-دمشق-عمان، الطبعة: الثالثة، 1412هــ / 1991م.
    • عجالة المحتاج إلى توجيه المنهاج: لسراج الدين أبي حفص عمر بن علي ابن أحمد المعروف بـابن النحوي، والمشهور بـابن الملقن (المتوفى: 804 هـ)، تحقيق: عز الدين هشام بن عبد الكريم البدراني، الناشر: دار الكتاب، إربد الأردن، عام النشر: 1421 هـ -2001 م.
    • الغرر البهية في شرح البهجة الوردية: لزكريا بن محمد بن أحمد بن زكريا الأنصاري، زين الدين أبي يحيى السنيكي (المتوفى: 926هــ)، الناشر: المطبعة الميمنية، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • الفتاوى الفقهية الكبرى: لأحمد بن محمد بن علي بن حجر الهيتمي السعدي الأنصاري، شهاب الدين شيخ الإسلام أبي العباس (المتوفى: 974هــ)، الناشر: المكتبة الإسلامية، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • فتح العزيز بشرح الوجيز: لعبد الكريم بن محمد الرافعي القزويني (المتوفى: 623هــ)، الناشر: دار الفكر، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • فتح الوهاب بشرح منهج الطلاب: لزكريا بن محمد بن أحمد بن زكريا الأنصاري، زين الدين أبي يحيى السنيكي (المتوفى: 926هــ)، الناشر: دار الفكر للطباعة والنشر، الطبعة: 1414هــ/1994م.
    • فتوحات الوهاب بتوضيح شرح منهج الطلاب المعروف بحاشية الجمل: لسليمان بن عمر بن منصور العجيلي الأزهري، المعروف بالجمل (المتوفى: 1204هــ)، الناشر: دار الفكر، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • كفاية الأخيار في حل غاية الاختصار: لأبي بكر بن محمد بن عبد المؤمن بن حريز بن معلى الحسيني الحصني تقي الدين الشافعي (المتوفى: 829هــ)، المحقق: علي عبد الحميد بلطجي ومحمد وهبي سليمان، الناشر: دار الخير دمشق، الطبعة: الأولى، 1994م.
    • كفاية النبيه في شرح التنبيه: لأحمد بن محمد بن علي الأنصاري أبي العباس، المعروف بابن الرفعة (المتوفى 710هــ)، المحقق: مجدي سرور باسلوم، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، م 2009م.
    • اللباب في الفقه الشافعي: لأحمد بن محمد بن أحمد بن القاسم الضبي أبي الحسن بن المحاملي الشافعيّ (المتوفى: 415هــ)، المحقق: عبد الكريم بن صنيتان العمري، الناشر: دار البخارى، المدينة المنورة، المملكة العربية السعودية، الطبعة: الأولى، 1416هــ.
    • المجموع شرح المهذب (مع تكملة السبكي والمطيعي): لأبي زكريا محيى الدين يحيى بن شرف النووي (المتوفى: 676هــ)، الناشر: دار الفكر، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • مختصر المزني (مطبوع ملحقًا بالأم للشافعي): لإسماعيل بن يحيى بن إسماعيل، أبي إبراهيم المزني (المتوفى: 264هــ)، الناشر: دار المعرفة بيروت، سنة النشر: 1410هــ/1990م.
    • مغني المحتاج إلى معرفة معاني ألفاظ المنهاج: لشمس الدين، محمد بن أحمد الخطيب الشربيني الشافعي (المتوفى: 977هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1415هــ - 1994م.
    • منهاج الطالبين وعمدة المفتين في الفقه: لأبي زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (المتوفى: 676هــ)، المحقق: عوض قاسم أحمد عوض، الناشر: دار الفكر، الطبعة: الأولى، 1425هــ/2005م
    • المهمات في شرح الروضة والرافعي: لجمال الدين عبد الرحيم الإسنوي (المتوفى: 772 هـ)، اعتنى به: أبو الفضل الدمياطي، أحمد بن علي، الناشر: دار ابن حزم -بيروت، الطبعة: الأولى، 1430 هـ -2009 م.
    • النجم الوهاج في شرح المنهاج: لكمال الدين، محمد بن عيسى بن علي الدَّمِيري أبي البقاء الشافعي (المتوفى 808هــ)، الناشر: دار المنهاج (جدة)، المحقق: لجنة علمية، الطبعة: الأولى، 1425هــ -2004م.
    • نهاية المحتاج إلى شرح المنهاج: لشمس الدين محمد بن أبي العباس أحمد ابن حمزة شهاب الدين الرملي (المتوفى: 1004هــ)، الناشر: دار الفكر، بيروت، الطبعة: ط أخيرة -1404هــ/1984م.
    • نهاية المطلب في دراية المذهب: لعبد الملك بن عبد الله بن يوسف بن محمد الجويني، أبي المعالي، ركن الدين، الملقب بإمام الحرمين (المتوفى: 478هــ)، حققه وصنع فهارسه: أ. د/ عبد العظيم محمود الدّيب، الناشر: دار المنهاج، الطبعة: الأولى، 1428هــ-2007م.
    • الوسيط في المذهب: لأبي حامد محمد بن محمد الغزالي الطوسي (المتوفى: 505هــ)، المحقق: أحمد محمود إبراهيم، محمد تامر، الناشر: دار السلام القاهرة، الطبعة: الأولى، 1417هــ.

    كتب الفقه الحنبلي:-

    • الإرشاد إلى سبيل الرشاد: لمحمد بن أحمد بن أبي موسى الشريف، أبي علي الهاشمي البغدادي (المتوفى: 428هــ)، المحقق: د. عبد الله بن عبد المحسن التركي، الناشر: مؤسسة الرسالة، الطبعة: الأولى، 1419هــ -1998م.
    • إعلام الموقعين عن رب العالمين: لأبي عبد الله محمد بن أبي بكر بن أيوب المعروف بابن قيم الجوزية (المتوفى: 751 هـ)، تحقيق: مشهور بن حسن آل سلمان، الناشر: دار ابن الجوزي بالسعودية، الطبعة: الأولى، 1423 هـ.
    • الإنصاف في معرفة الراجح من الخلاف (المطبوع مع المقنع والشرح الكبير): لعلاء الدين أبي الحسن علي بن سليمان بن أحمد المَرْداوي (المتوفى: 885 هـ)، تحقيق: الدكتور عبد الله بن عبد المحسن التركي وآخرين، الناشر: هجر للطباعة - جمهورية مصر العربية، الطبعة: الأولى، 1415 هـ - 1995 م.
    • الشرح الكبير: لشمس الدين أبي الفرج عبد الرحمن بن محمد بن قدامة المقدسي (المتوفى: 682 هـ)، تحقيق: عبد الله بن عبد المحسن التركي ، الناشر: هجر للطباعة -جمهورية مصر العربية، الطبعة: الأولى، 1415 هـ -1995 م.
    • العدة شرح العمدة: لعبد الرحمن بن إبراهيم بهاء الدين المقدسي (المتوفى: 624هــ)، الناشر: دار الحديث، القاهرة، بدون طبعة، تاريخ النشر: 1424هــ.
    • الفتاوى الكبرى لابن تيمية: لتقي الدين أبي العباس أحمد بن عبد الحليم بن عبد السلام بن عبد الله بن أبي القاسم بن تيمية الحراني الحنبلي (المتوفى: 728هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1408هــ - 1987م.
    • الفواكه العديدة في المسائل المفيدة: لأحمد بن محمد بن أحمد بن حمد المنقور (المتوفى: 1125 هـ)، الناشر: شركة الطباعة العربية السعودية، الطبعة: الخامسة، 1407 هـ - 1987 م.
    • القواعد النورانية الفقهية: لتقي الدين أبي العباس أحمد بن عبد الحليم بن عبد السلام بن عبد الله بن أبي القاسم بن محمد بن تيمية الحراني الحنبلي الدمشقي (المتوفى: 728هــ)، حققه: د أحمد بن محمد الخليل، الناشر: دار ابن الجوزي، بلد النشر: المملكة العربية السعودية، الطبعة: الأولى، 1422هــ.
    • الكافي في فقه الإمام أحمد: لمحمد موفق الدين عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامة الجماعيلي المقدسي الدمشقي الحنبلي، الشهير بابن قدامة المقدسي (المتوفى: 620هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1414 هـ -1994 م.
    • كتاب الفروع ومعه تصحيح الفروع لعلاء الدين علي بن سليمان المرداوي: محمد بن مفلح بن محمد بن مفرج أبي عبد الله، شمس الدين المقدسي الرامينى ثم الصالحي الحنبلي (المتوفى: 763هــ)، المحقق: عبد الله بن عبد المحسن التركي، الناشر: مؤسسة الرسالة، الطبعة: الأولى 1424 هـ -2003 مـ.
    • كشاف القناع عن متن الإقناع: لمنصور بن يونس بن إدريس البهوتى الحنبلي (المتوفى: 1051هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية: بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • المبدع في شرح المقنع: لإبراهيم بن محمد بن عبد الله بن مفلح، (المتوفى: 884هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت، الطبعة: الأولى، 1418 هـ.
    • المحرر في الفقه على مذهب الإمام أحمد بن حنبل: لعبد السلام بن عبد الله بن الخضر بن محمد، ابن تيمية الحراني، أبي البركات (المتوفى: 652هــ)، الناشر: مكتبة المعارف-الرياض، الطبعة: الطبعة الثانية 1404هــ -1984مـ.
    • مختصر الإفادات في رُبْع العبادات والآداب وزيادات: للإمام محمد بن بدر الدين بن بلبان الدمشقي الحنبلي (1006 -1083 هـ)، تحقيق وتعليق: محمد بن ناصر العجمي، الناشر: دار البشائر الإسلامية للطبَاعَة وَالنشر والتوزيع، بَيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1419 هـ -1998 م.
    • مسائل حرب الكرماني: لأبي محمد حرب بن إسماعيل بن خلف الكرماني (المتوفى: 280 هـ)، إشراف: فضيلة الشيخ الدكتور حسين بن خلف الجبوري، الناشر: جامعة أم القرى، عام النشر: 1422 هـ.
    • المغني لابن قدامة: لأبي محمد موفق الدين عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامة الجماعيلي المقدسي ثم الدمشقي الحنبلي، الشهير بابن قدامة، المقدسي (المتوفى: 620هـ)، الناشر: مكتبة القاهرة، الطبعة: بدون طبعة، تاريخ النشر: 1388هـ - 1968م.
    • منار السبيل في شرح الدليل: لابن ضويان، إبراهيم بن محمد بن سالم (المتوفى: 1353هــ)، المحقق: زهير الشاويش، الناشر: المكتب الإسلامي، الطبعة: السابعة 1409 هـ-1989م.
    • المِنَحُ الشَّافِيات بِشَرْحِ مُفْردَاتِ الإمَامِ أحْمَد: لمنصور بن يونس بن صلاح الدين ابن حسن بن إدريس البهوتى الحنبلى (المتوفى: 1051هــ)، المحقق: أ. د. عبد الله المُطلَق، الناشر: دار كنوز إشبيليا للنشر والتوزيع، المملكة العربية السعودية، الطبعة: الأولى، 1427 هـ -2006م.
    • وَبَلُ الغَمَامَةِ في شَرْحِ عُمْدَةِ الفِقْهِ لابْنِ قُدَامَة: للأستاذ الدكتور/ عبد الله بن محمد بن أحمد الطيار، الناشر: دار الوطن للنشر والتوزيع، الرياض -المملكة العربية السعودية، الطبعة: الأولى: (1429 هـ -1432 هـ).

    كتب الظاهرية:-

    • المحلى بالآثار: لأبي محمد علي بن أحمد بن حزم الأندلسي القرطبي الظاهري (المتوفى: 456هــ)، الناشر: دار الفكر بيروت، بدون طبعة وبدون تاريخ.

    كتب الزيدية:-

    • البحر الزخار الجامع لمذهب علماء الأمصار: للإمام أحمد بن يحيى بن المرتضى، طبعة مكتبة أهل البيت، الطبعة الأولى: 1444هــ -2022م.
    • المنتزع المختار من الغيث المدرار المعروف بشرح الأزهار: للعلامة أبي الحسن عبد الله بن أبي القاسم بن مفتاح، الناشر: مكتبة أهل البيت اليمن صعدة، الطبعة الأولى: 1440هــ -2018م.

    كتب الإباضية:-

    • شرح كتاب النيل وشفاء العليل: لمحمد بن يوسف أطفيش، الناشر: دار الفتح ببيروت، الطبعة الثانية، سنة: 1392هــ -1972م.
    • موسوعة الفقه الإباضي: لمجوعة مؤلفين، الناشر: وزارة الأوقاف العمانية، الطبعة الأولى: سنة: 1438هــ -2017م.

     

    كتب الإمامية:-

    • المبسوط في فقه الإمامية: لأبي جعفر علي بن محمد الطوسي، الناشر: دار الكتاب الإسلامي ببيروت، تاريخ النشر: 1412هــ -1992م.
    • المختصر النافع في فقه الإمامية: لأبي القاسم نجم الدين جعفر بن محمد الحلي، المتوفى: 676هــ، الناشر: دار الأضواء بيروت، الطبعة الثالثة، سنة النشر: 1405هــ- 1985م.

    كتب اللغة والمعاجم:

    • تاج العروس من جواهر القاموس: لمحمّد بن محمّد بن عبد الرزّاق الحسيني، الملقّب بمرتضى، الزَّبيدي (المتوفى: 1205هــ)، المحقق: مجموعة من المحققين، الناشر: دار الهداية، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • تهذيب اللغة: لمحمد بن أحمد بن الأزهري الهروي، (المتوفى: 370هــ)، المحقق: محمد عوض مرعب، الناشر: دار إحياء التراث العربي بيروت، الطبعة: الأولى: 2001م.
    • دستور العلماء، المسمى بجامع العلوم في اصطلاحات الفنون: للقاضي عبد النبي بن عبد الرسول الأحمد نكري (المتوفى: ق 12هــ)، الناشر: دار الكتب العلمية - لبنان / بيروت، الطبعة: الأولى، 1421هــ - 2000م.
    • شمس العلوم ودواء كلام العرب من الكلوم: لنشوان بن سعيد الحميري اليمني (المتوفى: 573هــ)، المحقق: د حسين بن عبد الله العمري، الناشر: دار الفكر المعاصر (بيروت - لبنان)، الطبعة: الأولى، 1420 هـ - 1999 م.
    • طلبة الطلبة: لعمر بن محمد بن أحمد أبي حفص نجم الدين النسفي (المتوفى: 537هــ)، الناشر: المطبعة العامرة، ببغداد بدون طبعة، تاريخ النشر: 1311هــ.
    • لسان العرب: لمحمد بن مكرم أبي الفضل، جمال الدين ابن منظور الأنصاري (المتوفى 711هــ)، الناشر: دار صادربيروت، الطبعة: الثالثة-1414 هـ.
    • مجمل اللغة: لأحمد بن فارس بن زكريا القزويني الرازي أبي الحسين (المتوفى: 395هــ)، دراسة وتحقيق: زهير عبد المحسن سلطان، دار النشر: مؤسسة الرسالة بيروت، الطبعة الثانية -1406 هـ - 1986 م.
    • المعجم الوسيط: لمجمع اللغة العربية بالقاهرة: (إبراهيم مصطفى / أحمد الزيات وآخرين)، الناشر: دار الدعوة، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • معجم لغة الفقهاء: لمحمد رواس قلعجي - حامد صادق قنيبي، الناشر: دار النفائس للطباعة والنشر والتوزيع، الطبعة: الثانية: 1408 هـ - 1988 م.
    • معجم مقاييس اللغة: لأحمد بن فارس القزويني (المتوفى: 395هــ)، المحقق: عبد السلام هارون، الناشر: دار الفكر، عام النشر 1399هــ - 1979م.

    الكتب الحديثة:-

    • الآثار الاجتماعية والاقتصادية لتعاطي المخدرات: لأحمد سمير نعيم، الناشر: مجلة الهيئة المصرية العامة للتأليف، العدد 88، تاريخ النشر: 1971م.
    • أثر الأمراض المعدية والإدمان على الحياة الزوجية: للدكتور طلحة عبد الحميد المنشاوي، بحث بمجلة التأصيل بجامعة دنقلا، العدد الأول بتاريخ 2019م.
    • أثر تحقيق مقاصد الشريعة الإسلامية في الوقاية من المخدرات: للدسوقي يوسف دسوقي، بحث بمجلة أصول لأبحاث ودراسات أصول الفقه، التابعة للجمعية الفقهية لأصول الفقه العدد السادس، بتاريخ: يناير 2022م.
    • أحكام الأحوال الشخصية في الشريعة الإسلامية: لعبد الوهاب خلاف (المتوفى: 1375هــ)، الناشر: دار الكتب المصرية بالقاهرة، الطبعة الثانية: 1938م.
    • أحكام الأحوال الشخصية من فقه الشريعة الإسلامية: للدكتور محمد بن يحي المطهر/ الناشر: دار الكتب المصرية، بدون طبعة، تاريخ النشر: 2008م.
    • أحكام الأدوية في الشريعة الإسلامية: لحسن بن أحمد بن حسن الفكي، ط: دار المنهاج للنشر والتوزيع بالرياض، الطبعة الأولى: (1425هــ).
    • أحكام الأسرة في الإسلام دراسة مقارنة بين فقه المذاهب السنية والمذهب الجعفري والقانون: للأستاذ الدكتور محمد مصطفى شلبي، الناشر: الدار الجامعية- بيروت، الطبعة الرابعة، بتاريخ: 1983م.
    • أحكام تعاطي مخدر الأستروكس: للدكتور مظهر أحمد عمر، بحث منشور بمجلة الشريعة والقانون، العدد الخامس والثلاثون: سنة: 1442هــ -2020م.
    • الأحوال الشخصية: للشيخ محمد أبي زهرة، الناشر: دار الفكر العربي، الطبعة الثانية، بتاريخ: 1950م.
    • إدمان المخدرات وتأثيره على المرأة الحامل: لنجيبة ماودي، بحث منشور بمجلة أنسنة للبحوث والدراسات، العدد 1، مجلد 13، بتاريخ: 2002م.
    • الإدمان أنواعه مراحله علاجه: للدكتور جواد فطاير، الناشر: دار الشروق، تاريخ النشر: 2001م.
    • الإدمان بين الأسباب والحلول: للرائد محمد مناور المطيري، الناشر: الإدارة العامة لمكافحة المخدرات، بوزارة الداخلية بدولة الكويت، بدون تاريخ.
    • الإدمان على المخدرات وتأثيره على الأم الحامل وجنينها: لأنوار ناذر صوان، بحث منشور بالمجلة الدولية للبحوث العلمية، بكلية العلوم، جامعة البصرة بالعراق، العدد السابع، بتاريخ 2024م.
    • الإدمان على المخدرات وسبل علاجه في التشريع الجزائري: لوسام الليثي إبراهيم، رسالة ماجستير، بكلية الحقوق والعلوم السياسية، بتاريخ: 2020م.
    • الإدمان مظاهره وعلاجه: عادل الدمرداش، ط: عالم المعرفة بتاريخ: 1982م.
    • أشهر أنواع المخدرات والمؤثرات العقلية وأضرارها: لمحمد مناور المطيري، صادر عن الإدارة العامة لمكافحة المخدرات بدولة الكويت بدون تاريخ.
    • الأمراض الجنسية أسبابها وعلاجها: للدكتور البار، الناشر: دار المنارة بجدة، الطبعة الثانية: (1406هــ-1986م).
    • الأمراض النفسية والعصبية للدكتور أنور حمود البنا، طبعة دار الفكر، الطبعة الأولى، بدون تاريخ.
    • إنهاء العلاقة الزوجية للعيب والضرر: للدكتور جمال محمد يوسف علي، بحث منشور بمجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنين بقنا، بتاريخ: 2016م.
    • التخدير دراسة فقهية: لهند بنت عبد العزيز بن عبد الله بن باز، رسالة دكتوراه بكلية الشريعة، بجامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية بالمملكة العربية السعودية، العام الجامعي: 1430-1434هــ.
    • التداوي بالمحرمات: للدكتور محمد علي البار، ط: دار المنارة للنشر والتوزيع، الطبعة الأولى: 1416هــ-1995م.
    • تسمم الحمل: لقسم التوعية الصحية بمستشفي الملك فهد، بجامعة الإمام عبد الرحمن الفيصل بالمملكة العربية السعودية، بدون طبعة، وبدون تاريخ.
    • التطور الطبي وأثره على عيوب النكاح دراسة فقهية مقارنة: للدكتورة صباح عبد الحميد أحمد هريدي، رسالة دكتوراه بكلية الشريعة والقانون بأسيوط، العام الجامعي، العام الجامعي 1445هــ -2023م.
    • تعاطي المخدرات لدى المرأة: تقرير الهيئة الدولية لمراقبة المخدرات، الصادر
    • الجديد في الأحوال الشخصية للمسلمين وغيرهم: للمستشارة فتحية قرة، الناشر: منشأة دار المعارف بالإسكندرية، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • جريمة زنا المحارم آثارها وعقوبتها في الفقه الإسلامي: للدكتور عادل موسى عوض، بحث منشور بمجلة كلية اللغة العربية بجرجا، بتاريخ: 2010م.
    • الجنين المشوه أسبابه وتشخيصه وأحكامه: للدكتور البار، بحث منشور بمجلة المجمع الفقهي الإسلامي، العدد الرابع، الطبعة الثانية: (1426هــ).
    • الحكم الشرعي لتعاطي المخدرات دراسة فقهية مقارنة: للدكتورمحمد رمضان صباح، بدون دار نشر، وبدون تاريخ.
    • الخصوبة: للدكتورة رجاء منصور عضو الهيئة العالمية لمراقبة الإخصاب الطبي المساعد، بدون ناشر، وبدون تاريخ.
    • زنا المحارم وأثره على الفرد والمجتمع دراسة فقهية مقارنة: للدكتور محمود أحمد طه شعيب، بحث منشور بمجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بدمنهور، العدد الثاني، المجلد الثالث/ بتاريخ 2017م.
    • سوء العشرة وأثره في فسخ النكاح: لنورة بنت عبد الله المطلق، بحث منشور بمجلة كلية الشريعة والقانون بطنطا، العدد السابع والثلاثون، لسنة: 2022م.
    • الطب النفسي المعاصر: لأحمد عكاشة، الناشر: مكتبة الأنجلو، بدون تاريخ.
    • العيوب الموجبة لفسخ النكاح دراسة فقهية مقارنة في ضوء المستجدات المعاصرة: للباحث/ عربي ناصر، والباحث/قرقيط محمد، مزكرة لاستكمال متطلبات شهادة الماستر، بكلية العلوم الإنسانية والإجتماعية، والعلوم الإسلامية، بجامعة العقيد أحمد دراية بالجزائر، بتاريخ: 2019م.
    • فتاوى الإمام عبد الحليم محمود، ط: دار المعارف، الطبعة الخامسة، بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • فسخ المرأة النكاح بالعيوب المعنوية مشروعيته أمثلته وضوابطه: للدكتورة/إيمان بنت سلامة الطويرش، بحث منشور ضمن مجلة مركز التميز البحثي في فقه القضايا المعاصرة بالمملكة العربية السعودية، الطبعة الأولى سنة: 1442هــ -2020م.
    • الفِقْهُ الإسلاميُّ وأدلَّتُه: أ. د. وَهْبَة بن مصطفى الزُّحَيْلِيّ، الناشر: دار الفكر - سوريَّة دمشق، الطبعة: الرَّابعة، بدون تاريخ.
    • قانون الأحوال الشخصية بين الواقع والطموح: د هاني عزيز علي، الناشرك جمعية الأمل العراقية، الطبعة الأولى، بتاريخ: 2019م.
    • مجلة البحوث الإسلامية - مجلة دورية تصدر عن الرئاسة العامة لإدارات البحوث العلمية والإفتاء والدعوة والإرشاد: للرئاسة العامة لإدارات البحوث العلمية والإفتاء والدعوة والإرشاد، بدون تاريخ.
    • المخدرات الخطر الداهم: للدكتور محمد علي البار، طبعة دار القلم دمشق، الطبعة الأولى، سنة: 1988م.
    • المخدرات الرقمية مقاربة للفهم: للدكتور خالد كاظم أبو دوح، بحث ضمن أعمال ندوة المخدرات الرقمية وتأثيرها على الشباب العربي، في الفترة من 7-9/5/1437هــ -الموافق 16-18/2/2016م.
    • المخدرات الرقمية: للدكتورة أميرة محمد ابراهيم، بحث منشور بالمجلة العلمية للنشر والبحوث، بتاريخ: 2017م.
    • المخدرات وأحكامها في الشريعة الإسلامية د/ محمد النجيمي، الناشر: جامعة نايف للعلوم الأمنية بالسعودية، بتاريخ: 2004م.
    • المخدرات والمجتمع: لخضر غول، محاضرات لطلاب السنة الثالثة، بكلية العلوم الإنسانية والإجتماعية، بجامعة8 مايو، بالجزائر، بتاريخ: 2020م.
    • المخدرات والمجتمع: للدكتور نور الدين مناني، ضمن مقرر الفرقة الثالثة شريعة وقانون بمعهد العلوم الإسلامية بجامعة الشهيد حمه لخضر، بدولة الجزائر، العام الجامعي: 2020م-2021م.
    • المشكلات الأسرية وظاهرة إدمان المخدرات لحمد المنيع، ومحمد عبد العين القرني، بحث منشور بمجلة البحث العلمي في التربية، بجامعة الملك عبد العزيز بالمملكة العربية السعودية، العدد العشرون، الصادر بتاريخ: 2019م.
    • موسوعة الفقه الإسلامي: لمحمد بن إبراهيم بن عبد الله التويجري، الناشر: بيت الأفكار الدولية، الطبعة: الأولى: 1430 هـ - 2009 م.
    • الموسوعة الفقهية الكويتية: صادرة عن: وزارة الأوقاف والشئون الإسلامية الكويت، ط: دار السلاسل الكويت، الطبعة: (من 1404هــ).
    • موسوعة قانون الأحوال الشخصية في شأن الولاية على النفس: لسيد عبد الرحيم الشيمي، الناشر: شركة مكة للطباعة، الطبعة الأولى: سنة: 2014م.
    • الهلوسة وأثرها على عقد النكاح: للدكتور توفيق بن أحمد الشريف، بحث منشور بمجلة الدراسات الإسلامية والبحوث الأكاديمية، العدد 66، بدون تاريخ.

    المواقع الالكترونية:-

    • موسوعة فتاوى فضيلة الشيخ الدكتور صلاح الصاوي، على الرابط التالي: https://fatawaalsawy.com.-
    • موقع مستشفى الأمل التخصصي للطب النفسي وعلاج الإدمان: على الرابط

    https://www.hopeeg.com. /drugs-increase-divorce-rates.

    • منصة المحامي الرقمية على الرابط التالي: elmohamy.tv.
    • موقع مستشفى بريق للطب النفس وعلاج الادمان على الرابط التالي: https//bareeqeg.com.-
    • موقع محامي مصر، على الرابط التالي: https://lawyeregypt.net/
    • https://www.hopeeg.com. /drugs-increase-divorce-rates
    • موقع دار الإفتاء الأردنية على الرابط التالي: https:www.aliftaa.jo- Default
    • موقع أنفاس على الرابط التالي: https://annafs.com/en/articles.
    • موقع اسلام ويب على الرابط التالي: https://islamweb.net/.
    • https://islamweb.net/ar/fatwa.
    • https://www.gomhuriaonline.com
    • موقع منشورات قانونية: على الرابط التالي: https://manshurat.org/nod
    • موقع الدكتور محمد بن موسى الدالي على الرابط التالي:-

     https://dr-aldaly.com/ar.

    !!!!

     

    References:

     

    alquran alkarim jal man 'anzalahu.

     kutub altafsir: -

    • albahr almuhit fi altafsiri: li'abi hayaan muhamad bin yusif bin ealii bin yusif bin hayaan 'uthir aldiyn al'andalusi (almutawafaa: 745hi), almuhaqiqi: sidqi muhamad jamil, alnaashir: dar alfikr - bayrut, altabeatu: 1420 hi.
    • tafsir altabri, almusamaa: jamie albayan ean tawil ay alqurani: limuhamad bin jarir aibn yazid bin kathir bin 'abi jaefar altabarii (almutawafaa: 310hi), tahqiqu: eabd alllh bin eabd almuhsin alturki, alnaashir: dar hajr liltibaeati, altabeati: al'uwlaa, 1422 hi.
    • altafsir alwasit lilquran alkarimi: limajmueat min aleulama' bi'iishraf majamae albuhuth al'iislamiat bial'azhar, alnaashir: alhayyat aleamat lishuyuwn almatabie al'amiriati, altabeati: al'uwlaa: (1393 hi = 1973 mi) -(1414 hi = 1993 mi).
    • altafsir alwasit lilquran alkarimi: limuhamad sayid tantawi, alnaashir: dar nahdat misr liltibaeat walnashr waltawzie, alfajaalat - alqahirat, altabeatu: al'uwlaa: 1997m.
    • tafsir hadayiq alruwh walrayhan fi rawabi eulum alqurani: lilshaykh alealaamat muhamad al'amin bin eabd allah al'armi alealawi alharri alshaafieii, 'iishrafi: alduktur hashim muhamad eali mahdi, alnaashir: dar tawq alnajaati, bayrut - lubnan, altabeata: al'uwlaa, 1421 h.

    kutub alhadith alsharif:-

    • badhl almajhud fi hali sunan 'abi dawud: lilshaykh khalil 'ahmad alsiharinfuri (almutawafaa: 1346 hu), aetni bihi: alduktur taqi aldiyn alnadawii, alnaashir: markaz alshaykh 'abi alhasan alnadawii lilbuhuth waldirasati, alhinda, altabeati: al'uwlaa, 1427 ha -2006 mi.
    • bistan al'ahbar mukhtasar nil al'uwtar: lifaysal bin eabd aleaziz bin faysal bin hamd almubarak alharimalii alnajdii (almutawafaa: 1376h), alnaashir: dar 'iishbilya lilnashr waltawziei, alrayad, altabeati: al'uwlaa, 1419 ha -1998 mi.
    • tuhifat al'ahwadhi bisharh jamie altirmidhii: li'abi aleula muhamad bin eabd alrahim almubarikifuraa (almutawafaa 1353h), alnaashir: dar alkutub aleilmiat bayrut, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • altalkhis alhabir fi takhrij 'ahadith alraafieii alkabiri: li'abi alfadl 'ahmad bin eali bin muhamad bin 'ahmad bin hajar aleasqalani (almutawafaa: 852hi), tahqiqu: 'abu easim hasan aibn eabaas , alnaashir: muasasat qurtubat - masr, altabeatu: al'uwlaa, 1416h/1995m.
    • tanqih altahqiq fi 'ahadith altaeliqi: lishams aldiyn 'abi eabd allah muhamad bin 'ahmad bin euthman bin qaymaz aldhahabi (almutawafaa: 748hi), almuhaqiqi: mustafaa 'abu alghyt eabd alhayi, alnaashir: dar alwatan - alrayad, altabeati: al'uwlaa, 1421 ha -2000 mi.
    • aljamie almusnad alsahih almukhtasar min 'umur rasul allah salaa allah ealayh wasalam wasunanuh wa'ayaamahu, almusamaa: sahih albukhari: limuhamad bin 'iismaeil 'abi eabd allah albukhari aljaeafi, almuhaqaqa: muhamad zuhayr bin nasir alnaasir, alnaashir: dar tawq alnajaati, altabeatu: al'uwlaa, 1422h.
    • aljawhar alnaqiu ealaa sunan albayhaqi: lieala' aldiyn ealiin bin euthman bin 'iibrahim bin mustafaa almardini, 'abi alhasani, alshahir biabn alturkumani (almutawafaa: 750hi), alnaashir: dar alfikri, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • subul alsalami: limuhamad bin 'iismaeil bin salah bin muhamad alhasani, alkahlanii thuma alsaneani, 'abi abrahim almaeruf ka'aslafih bial'amir (almutawafaa: 1182h), alnaashir: dar alhadithi, altabeati: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • sunan abn majata: liabn majat 'abi eabd allh muhamad bin yazid alqazwini (almutawafaa: 273hi), almuhaqiqi: shueayb al'arnawuwt wakhrun, alnaashir: dar alrisalat alealamiati, altabeati: al'uwlaa, 1430 hi - 2009 mi.
    • snan 'abi dawud: li'abi dawud sulayman bin al'asheath bin 'iishaq bin shidad bin eamrw al'azdi alssijistany (almutawafaa: 275hi), almuhaqiqi: sheayb al'arnawuwt -mhammad kamil qarah, alnaashir: dar alrisalat alealamiati, altabeatu: al'uwlaa, 1430 hi -2009 mi.
    • snan altirmidhi: limuhamad bin eisaa bin sawrt bin musaa bin aldahaki, altirmidhi, 'abi eisaa (almutawafaa: 279hi), tahqiq wataeliqu: 'ahmad muhamad shakr, wamuhamad fuad eabd albaqi, wa'iibrahim eatwat eiwad, alnaashir: matbaeat mustafaa albabi alhalabii - masir, altabeati: althaaniati, 1395 hi -1975 mi.
    • alsunan alkubraa: li'ahmad bin alhusayn bin eali bin musaa alkhusrawjirdy 'abi bakr albayhaqi (almutawafaa: 458hi), almuhaqaqa: muhamad eabd alqadir eata, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeati: althaalithata, 1424 ha -2003 ma.
    • snan saeid bin mansurin: li'abi euthman saeid bin mansur bin shuebat alkhirasanii aljuzjanii (almutawafaa: 227hi), almuhaqiqi: habib alrahman al'aezami, alnaashir: aldaar alsalafiat - alhinda, altabeatu: al'uwlaa, 1403hi -1982m.
    • sharah alzarqani ealaa muataa al'iimam malk: limuhamad bin eabd albaqi bin yusif alzarqani almisri al'azhari, tahqiqa: tah eabd alra'uf saedu, alnaashir: maktabat althaqafat aldiyniat -
    • sharah alttybi ealaa mishkaat almasabih almusamaa bi (alkashif ean haqayiq alsinan) lisharaf aldiyn alhusayn bin eabd allah altaybi (743h), almuhaqiqi: da. eabd alhamid hindawi, alnaashir: maktabat nizar mustafaa albaz (mka), altabeata: al'uwlaa, 1417 ha -1997 mi.
    • sharah sunan aibn majah: majmue min thalathat shuruhi: misbah alzujajati>> lilsuyutii (t 911 hu), wa'iinjah alhajati>> limuhamad eabd alghani almujadadi alhanafii (t 1296 ha), alnaashir: qadimi kutab khanat - karatshi, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • sharah sunan 'abi dawud: lishihab aldiyn 'abi aleabaas 'ahmad bin eali bin raslan almaqdisii alramlii alshaafieii (almutawafaa: 844 hu), tahqiqu: eadad min albahithin bidar alfalahi, alnaashir: dar alfalahi, alfayuwm misr altabeata: al'uwlaa 1437 hi.
    • eun almaebud sharh sunan 'abi dawud, wamaeah hashiat abn alqimi: tahdhib sunan 'abi dawud wa'iidah ealalih wamushkilatihi: limuhamad 'ashraf bin 'amir bin eali bin haydar, 'abi eabd alrahman, sharaf alhaq, alsadiyqi, aleazim abadi (almutawafaa: 1329h), alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeatu: althaaniatu, 1415 hu.
    • fatah albari sharh sahih albukhari: li'ahmad bin ealiin bin hajar 'abi alfadl aleasqalanii alshaafieii, alnaashir: dar almaerifat -birut: 1379h.
    • fid alqadir sharh aljamie alsaghiri: lizayn aldiyn muhamad almadeui baeabd alrawuwf bin taj alearifin bin eali bin zayn aleabidin alhadaadii thuma alminawi alqahirii (almutawafaa: 1031h), alnaashir: almaktabat altijariat alkubraa- masr, altabeat al'uwlaa, 1356h. alqahira, altabea: al'uwlaa: 1424hi - 2003m.
    • marqaat almafatih sharh mishkaat almasabihi: lieali bin sultan muhamad 'abi alhasan nur aldiyn almula alharawiu alqariyu (almutawafaa: 1014h), alnaashir: dar alfikri, bayrut - lubnan, altabeatu: al'uwlaa, 1422hi -2002m.
    • alimustadrak ealaa alsahihayni: li'abi eabd allah alhakim eabd allah bin muhamad bin nueym bin alhakam almaeruf biaibn albaye (almutawafaa: 405hi), tahqiqu: mustafaa eabd alqadir eata, alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeatu: al'uwlaa, 1411 - 1990m.
    • msnid al'iimam 'ahmad bin hanbal: li'abi eabd allah 'ahmad bin hanbal alshaybani, tahqiqa: alshaykh 'ahmad shakiri, alnaashir: dar alhadith alqahirati, altabeat al'uwlaa: 1416 hi.
    • almusnad alsahih almukhtasar binaql aleadl ean aleadl 'iilaa rasul allah salaa allah ealayh wasalama: limuslim bn alhajaaj (almutawafaa: 261hi), almuhaqaqi: muhamad fuad eabd albaqi, alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii bayrut, bidun tabeatin, wabidun tarikhi.
    • almusanafi: li'abi bakr eabd alrazaaq bin humam bin nafie alhimyri alyamani alsaneani (almutawafaa: 211h), almuhaqiqi: habib alrahman al'aezami, alnaashiru: almajlis aleilmi-alhinda, altabeatu: althaaniatu, 1403h.
    • almatalib alealiat bizawayid almasanid althamaniati: li'ahmad bin eali bin muhamad bin 'ahmad bin hajar aleasqalanii (almutawafaa: 852hi), almuhaqiqi: majmueat bahithin bijamieat al'iimam muhamad bin saeud, alnaashir: dar aleasimati, alsaeudiat, altabeati: al'uwlaa, 1419h.
    • almuntaqaa sharh almuata: li'abi alwalid sulayman bin khalaf bin saed alqurtubii albaji (almutawafaa: 474hi), alnaashir: matbaeat alsaeadat masra, altabeata: al'uwlaa, 1332 hi.
    • muata al'iimam malki: limalik bin 'anas bin malik bin eamir al'asbahii almadanii (almutawafaa: 179hi), sahahah waraqmih wakharaj 'ahadithahu: muhamad fuaad eabd albaqi, alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabi, bayrut - lubnan, eam alnashr: 1406 hi - 1985 m.
    • nil al'uwtar: limuhamad bin ealii bin eabd allah alshuwkani (almutawafaa 1250hi), tahqiqu: eisam aldiyn alsababiti, alnaashir: dar alhadith masra, altabeat al'uwlaa, 1413h.

    kutub 'usul alfiqh:-

    • al'ashbah walnazayiri: litaj aldiyn eabd alwahaab bn taqi aldiyn alsabakii (almutawafaa: 771hi), alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa 1411hi-1991m.
    • al'ashbah walnazayiri: lieabd alrahman bin 'abi bakrin, jalal aldiyn alsuyutii (almutawafaa: 911hi), alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeatu: al'uwlaa, 1411hi -1990m.
    • 'usul alsarukhisi: limuhamad bin 'ahmad bin 'abi sahl shams al'ayimat alsarukhsii (almutawafaa: 483hi), alnaashir: dar almaerifat - bayrut, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • 'iidah almasalik 'iilaa qawaeid al'iimam malk: li'abi aleabaas 'ahmad bin yahyaa alwanishrisaa, 'ahmad bu tahir alkhataabi, alnaashir: matbaeat fadalat almaghribi, eam alnashr: 1400 hu .
    • tartib alfuruq wakhtisariha: li'abi eabd allah muhamad bin 'iibrahim albaquwrii (almutawafaa: 707 ha), almuhaqiqi: al'ustadh eumar bin eabadi, khiriyj dar alhadith alhusayniati, alnaashir: wizarat al'awqaf almaghribiati, eam alnashr: 1414 hi - 1994 m.
    • eilam almaqasid alshareiati: linur aldiyn bin mukhtar alkhadimi, alnaashir: maktabat aleibikan, altabeatu: al'uwlaa 1421h-2001m.
    • alfuruq almusamaa bi'anwar alburuq fi 'anwa' alfuruqi: li'abi aleabaas shihab aldiyn 'ahmad bin 'iidris bin eabd alrahman almaliki alshahir bialqurafi (almutawafaa: 684h), alnaashir: ealam alkutub, altabeati: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • alqawaeid alfiqhiat watatbiqatuha fi almadhahib al'arbaeati: lilduktur muhamad alzuhayli, t: dar alfikri- dimashqa, altabeatu: al'uwlaa, 1427 hi.

    kutub alfiqh alhanafii.

    • aliakhtiar litaelil almukhtari: lieabd alllh bin mahmud bin mawdud almusilii albaldahi, majd aldiyn 'abi alfadl alhanafii (almutawafaa: 683hi), alnaashir: matbaeat alhalabii -alqahirat tarikh alnashri: 1356 ha -1937 mi.
    • albahr alraayiq sharh kanz aldaqayiqi: lizayn aldiyn bin 'iibrahim bin muhamadi, almaeruf biabn najim almisri (almutawafaa: 970hi), wafi akhirihi: takmilat albahr alraayiq limuhamad bin husayn bin eali altuwrii alhanafii alqadirii (t baed 1138 hu), alnaashir: dar alkitaab al'iislami, altabeati: althaaniat -bidun tarikhi.
    • badayie alsanayie fi tartib alsharayiei: li'abi bakr bin maseud alkasanii (almutawafaa: 587hi), alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: althaaniat 1406hi- 1986m.
    • albinayat sharh alhidayati: limuhamad mahmud bin 'ahmad bin musaa bin 'ahmad bin husayn alghitabaa alhanafii badr aldiyn aleaynii (almutawafaa: 855h), alnaashir: dar alkutub aleilmiat -birut, lubnan, altabeatu: al'uwlaa, 1420 hi - 2000 mi.
    • tabiiyn alhaqayiq sharh kanz aldaqayiq wahashiat alshshilbii: laeuthman bin eali bin mahjin albariei, fakhr aldiyn alziylei alhanafii (almutawafaa: 743 hu), alhashiat: shihab aldiyn 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin yunis bin 'iismaeil alshshilbi (almutawafaa: 1021 hu), alnaashir: almatbaeat alkubraa al'amiriat alqahirati, altabeatu: al'uwlaa, 1313 h.
    • altajrid lilqaduwri: 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin jaefar 'abi alhusayn alqaduwri (almutawafaa: 428 hu): almuhaqiqi: markaz aldirasat alfiqhiat walaiqtisadiat dar alsalam - alqahiratu, altabeatu: althaaniatu, 1427 hu.
    • tuhifat alfuqaha'i: limuhamad bin 'ahmadu, 'abi bakr eala' aldiyn alsamarqandi (almutawafaa: nahw 540h), alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut lubnan, altabeata: althaaniatu, 1414 ha -1994 mi.
    • aljamie alsaghir washarhuh alnaafie alkabir liman yutalie aljamie alsaghira: li'abi eabd allah muhamad bin alhasan alshaybani (almutawafaa: 189h), alnaashir: ealim alkutub - bayrut, altabea: al'uwlaa, 1406 hi.
    • aljawharat alnayrat: li'abi bakr bin eali bin muhamad alhadaadi alzzabidi alyamanii alhanafii (almutawafaa: 800h), alnaashir: almatbaeat alkhayriatu, altabeatu: al'uwlaa: 1322h.
    • aldr almukhtar sharh tanwir al'absar wajamie albahar: limuhamad bin ealii bin muhamad alhisny almaeruf bieala' aldiyn alhaskafii (almutawafaa: 1088h), almuhaqiq: eabd almuneim khalil 'iibrahim, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeatu: al'uwlaa: 1423h.
    • aleinayat sharh alhidayati: limuhamad bin muhamad bin mahmud, 'akmal aldiyn 'abi eabd allah jamal aldiyn alruwmii albabirati (almutawafaa: 786h), alnaashir: dar alfikri, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • alfatawaa alhindiatu: lilajnat eulama' biriasat nizam aldiyn albalkhi, alnaashir: dar alfikri, altabeati: althaaniati: 1310 hi.
    • qarat eayn al'akhyar litakmilat radi almuhtar ealaa aldur almukhtar sharh tanwir al'absar (matbue bakhir rada almuhtari): lieala' aldiyn muhamad bin (muhamad 'amin almaeruf biaibn eabdin) bin eumar bin eabd aleaziz eabidin alhusaynii aldimashqii (almutawafaa: 1306h), alnaashir: dar alfikr liltibaeat walnashr waltawzie, bayrut.
    • kinz aldaqayiqi: li'abi albarakat eabd allh bin 'ahmad bin mahmud hafiz aldiyn alnusfii (almutawafaa: 710hi), almuhaqiqi: 'a. da. sayid bikidashi, alnaashir: dar albashayir al'iislamiati, dar alsaraji, altabeati: al'uwlaa, 1432hi -2011m.
    • almabsuta: limuhamad bin 'ahmad bin 'abi sahl shams al'ayimat alsarukhsii (almutawafaa: 483hi), alnaashir: dar almaerifat bayrut, bidun tabeati, tarikh alnashr: 1414h.
    • majmae al'anhur fi sharh multaqaa al'abhar: lieabd alrahman bin sulayman almadeui bishaykhi zadahu, (almutawafaa: 1078h), alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • alntif fi alfatawaa: li'abi alhasan eali bin alhusayn bin muhamad alssughdy (almutawafaa: 461hi), almuhaqiqi: alduktur salah aldiyn alnaahi, alnaashir: dar alfurqan al'urduni, altabeati: althaaniati, 1404 - 1984m.

    kutub alfiqh almalki:-

    • al'iishraf ealaa nakit masayil alkhilafi: lilqadi 'abi muhamad eabd alwahaab bin eali bin nasr albaghdadi almaliki (422hi), almuhaqiqi: alhabib bin tahir, alnaashir: dar aibn hazma, altabeata: al'uwlaa, 1420hi -1999m.
    • bidayat almujtahid wanihayat almuqtasid: li'abi alwalid muhamad bin 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtubii alshahir biabn rushd alhafid (almutawafaa: 595hi), alnaashir: dar alhadith - alqahirati, bidun tabeati, tarikh alnashri: 1425h -2004 mi.
    • altaj wal'iiklil limukhtasar khalil: muhamad bin yusif bin 'abi alqasim bin yusif aleabdari algharnati 'abi eabd allah almawaq almaliki (almutawafaa: 897hi), alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, 1416h-1994m.
    • aldhakhirati: li'abi aleabaas shihab aldiyn 'ahmad bin 'iidris bin eabd alrahman almaliki alshahir bialqarafi (almutawafaa: 684h), almuhaqiqi: muhamad haji, wakhrin, alnaashir: dar algharb al'iislami-birut, altabeati: al'uwlaa, 1994 mi.
    • sharh mukhtasar khalil lilkhirshi: limuhamad bin eabd allah alkharshi almaliki 'abi eabd allh (almutawafaa: 1101h), alnaashir: dar alfikr liltibaeat bayrut, altabeata: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • eaqad aljawahir althaminat fi madhhab ealam almadinati: muhamad jalal aldiyn eabd allah bin najm aibn shas bin nizar aljudhamii (almutawafaa: 616hi), tahqiqu: 'a. du. hamayd lihamr, alnaashir: dar algharb al'iislami, bayrut, altabeata: al'uwlaa 1423 ha -2003 mi.
    • alfawakih aldawani ealaa risalat aibn 'abi zayd alqayrawani: li'ahmad bin ghanim ('aw ghunim) abn salim shihab aldiyn alnafrawii al'azharii almalikii (almutawafaa: 1126hi), alnaashir: dar alfikri, altabeati: bidun tabeati, tarikh alnashri: 1415h -1995m.
    • almieunat ealaa madhhab ealam almadinat al'iimam malik bin 'ans: li'abi muhamad eabd alwahaab bin eali althaelabi albaghdadi (almutawafaa: 422hi), almuhaqiq: hamish eabd alhqq, alnaashir: almaktabat altijariatu-makat almukaramati, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • mnahij alttahsil wanatayij litayif alttawil fi sharh almdawwant whall mushkilatha: li'abi alhasan eali alrajraji (almutawafaa: baed 633h), aietanaa bihi: 'abu alfadl alddmyaty , alnaashir: dar aibn hazma, altabeata: al'uwlaa, 1428 ha -2007 mi.
    • mawahib aljalil fi sharh mukhtasar khalil: lishams aldiyn 'abi eabd allah muhamad bin muhamad bin eabd alrahman altarabulsi almaghribi, almaeruf bialhitab alrrueyny almalikii (almutawafaa: 954hi), alnaashir: dar alfikri, altabeati: althaalithati, 1412h.
    • alhidayat alkafiat alshaafiat libayan haqayiq al'iimam aibn earafat alwafia (shrah hudud aibn earafat lilrasaei): limuhamad bin qasim al'ansari, alrisae altuwnisiu almaliki (almutawafaa: 894h), alnaashir: almaktabat aleilmiatu, altabeatu: al'uwlaa, 1350h.

    kutub alfiqh alshaafieii:

    • 'asnaa almatalib fi sharh rawd altaalib: lizakaria bin muhamad bin zakariaa al'ansarii zayn aldiyn 'abi yahyaa alsunikii (almutawafaa: 926hi), alnaashir: dar alkitaab al'iislamii, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • al'iiqnae fi hali 'alfaz 'abi shujae: lishams aldiyn muhamad bin 'ahmad alkhatib alshirbinii alshaafieii (almutawafaa: 977hi), almuhaqiqi: maktab albuhuth waldirasati, alnaashir: dar alfikr - bayrut, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • al'um: lilshaafieii 'abi eabd allh muhamad bin 'iidris bin aleabaas bin euthman bin shafie abn eabd almutalib bin eabd manaf almatlabii alqurashii almakiyi (almutawafaa: 204hi), alnaashir: dar almaerifati- bayrut, bidun tabeati, sanat alnashri: 1410h/1990m.
    • bahr almadhhabi: li'abi almahasin eabd alwahid bin 'iismaeil (t 502 ha), almuhaqiqi: tariq fatahi, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeat al'uwlaa, 2009 ma.
    • alibayan fi madhhab al'iimam alshaafieii: li'abi alhusayn yahyaa bin 'abi alkhayr bin salim aleumranii alyamanii alshaafieii (almutawafaa: 558hi), almuhaqiqi: qasim muhamad alnuwri, alnaashir: dar alminhaj jidat, altabeati: al'uwlaa, 1421 ha-2000 mi.
    • tuhifat almuhtaj fi sharh alminhaji: li'ahmad bin muhamad bin eali bin hajar alhitmi, alnaashiru: almaktabat altijariat alkubraa bimisr lisahibiha mustafaa muhamad, altabeatu: bidun tabeati, eam alnashri: 1357 ha -1983 mi.
    • altadrib fi alfiqh alshaafieii almusamaa bitadrib almubtadi watahdhib almuntahi: lisiraj aldiyn 'abi hafs eumar bin raslan albalqinii alshaafieii, haqaqah waealaq ealayhi: 'abu yaequb nasha'at bin kamal almisri, alnaashir: dar alqiblatayn, alriyad almamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeata: al'uwlaa: 1433 hi - 2012 mi.
    • jawahir aleuqud wamuein alqudaat walmawqiein walshuhudu: lishams aldiyn muhamad bin 'ahmad bin eali bin eabd alkhaliqi, alminhajii al'asyutii thuma alqahirii alshaafieii (almutawafaa: 880hi), tahqiqu: musead eabd alhamid muhamad alsaedani, alnaashir: dar alkutub aleilmiat bayrut - lubnan, altabeati: al'uwlaa: 1417 ha -1996 m.
    • alhawy alkabir fi fiqh madhhab al'iimam alshaafieii wahu sharh mukhtasar almuzni: li'abi alhasan eali bin muhamad bin muhamad bin habib albasari albaghdadii, alshahir bialmawardi (almutawafaa: 450hi), almuhaqiqi: alshaykh eali muhamad mueawad, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut, altabeati: al'uwlaa: 1419 ha -1999 mi.
    • rawdat altaalibin waeumdat almuftina: li'abi zakaria muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu (almutawafaa: 676hi), tahqiqu: zuhayr alshaawish, alnaashiru: almaktab al'iislamia, bayruta-dimashiqa-eaman, altabeatu: althaalithata, 1412hi / 1991m.
    • eujalat almuhtaj 'iilaa tawjih alminhaji: lisiraj aldiyn 'abi hafs eumar bin ealiin aibn 'ahmad almaeruf biabn alnuhwi, walmashhur biabn almulaqin (almutawafaa: 804 hu), tahqiqu: eiz aldiyn hisham bin eabd alkarim albadrani, alnaashir: dar alkitabi, 'iirbid - al'urdunu, eam alnashri: 1421 ha -2001 mi.
    • algharar albahiat fi sharh albahjat alwardiati: lizakaria bin muhamad bin 'ahmad bin zakariaa al'ansari, zayn aldiyn 'abi yahyaa alsinikii (almutawafaa: 926hi), alnaashir: almatbaeat almimaniati, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • alfatawaa alfiqhiat alkubraa: li'ahmad bin muhamad bin eali bin hajar alhaytmi alsaedii al'ansari, shihab aldiyn shaykh al'iislam 'abi aleabaas (almutawafaa: 974hi), alnaashiru: almaktabat al'iislamiatu, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • fath aleaziz bisharh alwujiz: lieabd alkarim bin muhamad alraafieii alqazwinii (almutawafaa: 623hi), alnaashir: dar alfikri, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • fatah alwahaab bisharh manhaj altulaabi: lizakaria bin muhamad bin 'ahmad bin zakariaa al'ansari, zayn aldiyn 'abi yahyaa alsunikii (almutawafaa: 926hi), alnaashir: dar alfikr liltibaeat walnashri, altabeati: 1414hi/1994m.
    • futuhat alwahaab bitawdih sharh manhaj altulaab almaeruf bihashiat aljumla: lisulayman bin eumar bin mansur aleajilii al'azhari, almaeruf bialjamal (almutawafaa: 1204hi), alnaashir: dar alfikri, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • kifayat al'akhyar fi hali ghayat aliakhtisari: li'abi bakr bin muhamad bin eabd almumin bin hariz bin maelaa alhusaynii alhisnii taqi aldiyn alshaafieia (almutawafaa: 829h), almuhaqiq: eali eabd alhamid baltaji wamuhamad wahabi sulayman, alnaashir: dar alkhayr - dimashqa, altabeatu: al'uwlaa, 1994m.
    • kifayat alnabiih fi sharh altanbihi: li'ahmad bin muhamad bin ealiin al'ansarii 'abi aleabaasi, almaeruf biabn alrafea (almutawafaa 710h), almuhaqiqi: majdi surur baslum, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, m 2009m.
    • allbab fi alfiqh alshaafieii: li'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin alqasim aldabiyi 'abi alhasan bin almuhamilii alshafey (almutawafaa: 415hi), almuhaqiqi: eabd alkarim bin siniatan aleumari, alnaashir: dar albukharaa, almadinat almunawarati, almamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeatu: al'uwlaa, 1416h.
    • almajmue sharh almuhadhab (me takmilat alsabaki walmutieii): li'abi zakaria mahyaa aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawii (almutawafaa: 676hi), alnaashir: dar alfikri, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • mukhtasar almuzni (matbue mlhqan bial'umi lilshaafieii): li'iismaeil bin yahyaa bin 'iismaeil, 'abi 'iibrahim almuznii (almutawafaa: 264hi), alnaashir: dar almaerifat - bayrut, sanat alnashr: 1410h/1990m.
    • mighni almuhtaj 'iilaa maerifat maeani 'alfaz alminhaji: lishams aldiyni, muhamad bin 'ahmad alkhatib alshirbinii alshaafieii (almutawafaa: 977hi), alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, 1415hi - 1994m.
    • minhaj altaalibin waeumdat almufatin fi alfiqh: li'abi zakaria muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawii (almutawafaa: 676hi), almuhaqiqi: eawad qasim 'ahmad eawad, alnaashir: dar alfikri, altabeati: al'uwlaa, 1425h/2005m
    • almuhimaat fi sharh alrawdat walraafiei: lijamal aldiyn eabd alrahim al'iisnawi (almutawafaa: 772 hu), aietanaa bihi: 'abu alfadl aldimyati, 'ahmad bin eulay, alnaashir: dar aibn hazam -biruta, altabeati: al'uwlaa, 1430 ha -2009 mi.
    • alnajm alwahaj fi sharh alminhaji: likamal aldiyn, muhamad bin eisaa bin eali alddamiry 'abi albaqa' alshaafieia (almutawafaa 808h), alnaashir: dar alminhaj (jda), almuhaqaqa: lajnat eilmiatun, altabeati: al'uwlaa, 1425hi -2004m.
    • nihayat almuhtaj 'iilaa sharh alminhaji: lishams aldiyn muhamad bin 'abi aleabaas 'ahmad aibn hamzat shihab aldiyn alramlii (almutawafaa: 1004h), alnaashir: dar alfikri, bayrut, altabeati: t 'akhirat -1404h/1984m.
    • nihayat almattlab fi dirayat almadhhaba: lieabd almalik bin eabd allh bin yusif bin muhamad aljuayni, 'abi almaeali, rukn aldiyn, almulaqab bi'iimam alharamayn (almutawafaa: 478h), haqaqah wasanae faharishu: 'a. da/ eabd aleazim mahmud alddyb, alnaashir: dar alminhaji, altabeati: al'uwlaa, 1428h-2007m.
    • alwsit fi almadhhabi: li'abi hamid muhamad bin muhamad alghazali altuwsi (almutawafaa: 505hi), almuhaqiqi: 'ahmad mahmud 'iibrahim, muhamad tamir, alnaashir: dar alsalam - alqahirati, altabeatu: al'uwlaa, 1417h.

    kutub alfiqh alhanbali:-

    • al'iirshad 'iilaa sabil alrashadi: limuhamad bin 'ahmad bin 'abi musaa alsharif, 'abi ealiin alhashimii albaghdadi (almutawafaa: 428hi), almuhaqiqi: da. eabd allah bin eabd almuhsin alturki, alnaashir: muasasat alrisalati, altabeati: al'uwlaa, 1419hi -1998m.
    • 'iielam almuqiein ean rabi alealamina: li'abi eabd allah muhamad bin 'abi bakr bin 'ayuwb almaeruf biaibn qiam aljawzia (almutawafaa: 751 hu), tahqiqu: mashhur bin hasan al salman, alnaashir: dar aibn aljawzi bialsaeudiati, altabeati: al'uwlaa, 1423 hi.
    • al'iinsaf fi maerifat alraajih min alkhilaf (almatbue mae almuqanae walsharh alkabiri): lieala' aldiyn 'abi alhasan eali bin sulayman bin 'ahmad almardawy (almutawafaa: 885 hu), tahqiqu: alduktur eabd allah bin eabd almuhsin alturki wakhrin, alnaashir: hajar liltibaeat - jumhuriat misr alearabiat, altabeati: al'uwlaa, 1415 hi - 1995 mi.
    • alsharh alkabiri: lishams aldiyn 'abi alfaraj eabd alrahman bin muhamad bin qudamat almaqdasii (almutawafaa: 682 hu), tahqiqu: eabd alllh bin eabd almuhsin alturki , alnaashir: hajar liltibaeat -jumhuriat misr alearabiati, altabeati: al'uwlaa, 1415 ha -1995 mi.
    • aleadat sharh aleumdati: lieabd alrahman bin 'iibrahim baha' aldiyn almuqdisii (almutawafaa: 624hi), alnaashir: dar alhadithi, alqahirati, bidun tabeati, tarikh alnashr: 1424h.
    • alfatawaa alkubraa liabn taymiatin: litaqi aldiyn 'abi aleabaas 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam bin eabd allh bin 'abi alqasim bin taymiat alharaanii alhanbalii (almutawafaa: 728ha), alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, 1408hi - 1987m.
    • alfawakih aleadidat fi almasayil almufidati: li'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin hamd almanqur (almutawafaa: 1125 ha), alnaashir: sharikat altibaeat alearabiat alsaeudiati, altabeati: alkhamisati, 1407 hi - 1987 mi.
    • alqawaeid alnuwraniat alfiqhiati: litaqi aldiyn 'abi aleabaas 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam bin eabd allah bin 'abi alqasim bin muhamad bin taymiat alharaanii alhanbali aldimashqii (almutawafaa: 728hi), haqaqahu: d 'ahmad bin muhamad alkhalil, alnaashir: dar aibn aljuzi, balad alnashri: almamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeatu: al'uwlaa, 1422h.
    • alkafi fi fiqh al'iimam 'ahmadu: limuhamad muafaq aldiyn eabd allah bin 'ahmad bin muhamad bin qudamat aljamaeilii almaqdisii aldimashqiu alhanbaliu, alshahir biaibn qudamat almaqdisii (almutawafaa: 620h), alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, 1414 ha -1994 mi.
    • kitab alfurue wamaeah tashih alfurue lieala' aldiyn eali bin sulayman almirdawi: muhamad bin muflah bin muhamad bin mufraj 'abi eabd allah, shams aldiyn almaqdisii alraaminaa thuma alsaalihii alhanbali (almutawafaa: 763hi), almuhaqiqi: eabd allah bin eabd almuhsin alturki, alnaashir: muasasat alrisalati, altabeatu: al'uwlaa 1424 ha -2003 mi.
    • kashaaf alqinae ean matn al'iiqnaei: limansur bin yunis bin 'iidris albahutaa alhanbalii (almutawafaa: 1051hi), alnaashir: dar alkutub aleilmiati: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • almubdie fi sharh almuqanaea: li'iibrahim bin muhamad bin eabd allh bin muflah, (almutawafaa: 884hi), alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut, altabeatu: al'uwlaa, 1418 hi.
    • almuharir fi alfiqh ealaa madhhab al'iimam 'ahmad bin hanbal: lieabd alsalam bin eabd allah bin alkhadar bin muhamad, aibn taymiat alharani, 'abi albarakat (almutawafaa: 652hi), alnaashir: maktabat almaearifi-alriyad, altabeati: altabeat althaaniat 1404hi -1984ma.
    • mukhtasar al'iifadat fi rube aleibadat waladab waziadat: lil'iimam muhamad bin badr aldiyn bin balban aldimashqii alhanbalii (1006 -1083 hu), tahqiq wataeliqu: muhamad bin nasir aleajami, alnaashir: dar albashayir al'iislamiat lltbaeat walnshr waltawzie, bayrwt - lubnan, altabeata: al'uwlaa, 1419 ha -1998 m.
    • masayil harb alkarmani: li'abi muhamad harb bin 'iismaeil bin khalaf alkarmani (almutawafaa: 280 ha), 'iishrafi: fadilat alshaykh alduktur husayn bin khalaf aljaburi, alnaashir: jamieat 'umi alquraa, eam alnashri: 1422 hu.
    • almughaniy liabn qadamat: li'abi muhamad muafaq aldiyn eabd allh bin 'ahmad bin muhamad bin qudamat aljamaeilii almaqdisii thuma aldimashqiu alhanbaliu, alshahir biaibn qadamat,
    • manar alsabil fi sharh aldalil: liabn duyan, 'iibrahim bin muhamad bin salim (almutawafaa: 1353hi), almuhaqiqi: zuhayr alshaawish, alnaashir: almaktab al'iislamii, altabeati: alsaabieat 1409 ha-1989m.
    • alminah alshshafiat bisharh mufrdat al'imam ahmad: limansur bin yunis bin salah aldiyn aibn hasan bin 'iidris albahutaa alhunbulaa (almutawafaa: 1051hi), almuhaqiqi: 'a. da. eabd allah almutlaq, alnaashir: dar kunuz 'iishbilya lilnashr waltawzie, almamlakat alearabiat alsaeudiati, altabeati: al'uwlaa, 1427 hi -2006m.
    • wabal alghamamat fi sharh eumdat alfiqh labn qudamat: lil'ustadh aldukturu/ eabd alllh bin muhamad bin 'ahmad altayaar, alnaashir: dar alwatan lilnashr waltawziei, alriyad -almamlakat alearabiat alsaeudiati, altabeati: al'uwlaa: (1429 ha -1432 hi).

    kutub alzaahiria:-

    • almuhalaa bialathar: li'abi muhamad ealiin bin 'ahmad bin hazm al'andalusi alqurtubii alzaahirii (almutawafaa: 456hi), alnaashir: dar alfikr bayrut, bidun tabeat wabidun tarikhi.

    kutub alzaydia:-

    • albahr alzukhar aljamie limadhhab eulama' al'amsari: lil'iimam 'ahmad bin yahyaa bin almurtadaa, tabeat maktabat 'ahl albayt, altabeat al'uwlaa: 1444hi -2022m.
    • almuntazae almukhtar min alghayth almidrar almaeruf bisharh al'azhari: lilealamat 'abi alhasan eabd allah bin 'abi alqasim bin miftahi, alnaashir: maktabat 'ahl albayt alyaman saedat, altabeat al'uwlaa: 1440hi -2018m.

    kutub al'iibadia:-

    • sharh kitab alniyl washifa' alealil: limuhamad bin yusif 'atfish, alnaashir: dar alfath bibayruta, altabeat althaaniati, sanatan: 1392hi -1972m.
    • muasueat alfiqh al'iibadi: limujawaeat mualifina, alnaashir: wizarat al'awqaf aleumaniati, altabeat al'uwlaa: sanatan: 1438hi -2017m.

    kutub al'iimamia:-

    • almabsut fi fiqh al'iimamiati: li'abi jaefar ealiin bin muhamad altuwsi, alnaashir: dar alkitaab al'iislamii bibayruta, tarikh alnashri: 1412hi -1992m.
    • almukhtasar alnaafie fi fiqh al'iimamiati: li'abi alqasim najm aldiyn jaefar bin muhamad alhali, almutawafaa: 676ha, alnaashir: dar al'adwa' bayrut, altabeat althaalithata, sanat alnashr: 1405h- 1985m.

    kutub allugha walmaeajim:

    • taj alearus min jawahir alqamusa: lmhmmd bin mhmmd bin eabd alrzzaq alhusayni, almlqqb bimurtadaa, alzzabydy (almutawafaa: 1205hi), almuhaqiqi: majmueat min almuhaqiqina, alnaashir: dar alhidayati, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • tahadhib allughati: limuhamad bin 'ahmad bin al'azharii alharawi, (almutawafaa: 370hi), almuhaqaqi: muhamad eawad mureibi, alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii bayrut, altabea: al'uwlaa: 2001m.
    • distur aleulama'i, almusamaa bijamie aleulum fi astilahat alfununi: lilqadi eabd alnabii bin eabd alrasul al'ahmad nikri (almutawafaa: q 12h), alnaashir: dar alkutub aleilmiat - lubnan / bayrut, altabeata: al'uwlaa, 1421hi - 2000m.
    • shams aleulum wadawa' kalam alearab min alklumi: linshwan bin saeid alhimyrii alyamani (almutawafaa: 573hi), almuhaqiqi: d husayn bin eabd allah aleamari, alnaashir: dar alfikr almueasir (bayrut - lubnanu), altabeatu: al'uwlaa, 1420 hi - 1999 mi.
    • talabat altalabati: lieumar bin muhamad bin 'ahmad 'abi hafs najm aldiyn alnusfii (almutawafaa: 537hi), alnaashir: almatbaeat aleamirati, bibaghdad bidun tabeati, tarikh alnashr: 1311h.
    • lisan alearabi: limuhamad bin makram 'abi alfadala, jamal aldiyn aibn manzur al'ansarii (almutawafaa 711h), alnaashir: dar sadir- bayrut, altabeatu: althaalithata-1414 ha.
    • mujmal allughati: li'ahmad bin faris bin zakariaa alqazwini alraazi 'abi alhusayn (almutawafaa: 395hi), dirasat watahqiqu: zuhayr eabd almuhsin sultan, dar alnashri: muasasat alrisalat - bayrut, altabeat althaaniat -1406 hi - 1986 mi.
    • almuejam alwasiti: limajmae allughat alearabiat bialqahirati: ('iibrahim mustafaa / 'ahmad alzayaat wakhrin), alnaashir: dar aldaewati, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • muejam lughat alfuqaha'i: limuhamad rawaas qaleaji - hamid sadiq qanibi, alnaashir: dar alnafayis liltibaeat walnashr waltawzie, altabeati: althaaniati: 1408 hi - 1988 mi.
    • muejam maqayis allughati: li'ahmad bin faris alqazwinii (almutawafaa: 395hi), almuhaqiqu: eabd alsalam harun, alnaashir: dar alfikri, eam alnashr 1399hi - 1979m.

    alkutub alhaditha:-

    • alathar alaijtimaeiat walaiqtisadiat litaeati almukhadirati: li'ahmad samir naeim, alnaashir: majalat alhayyat almisriat aleamat liltaalifi, aleadad 88, tarikh alnashr: 1971m.
    • 'athar al'amrad almuediat wal'iidman ealaa alhayaat alzawjiati: lilduktur talhat eabd alhamid almunshawi, bahath bimajalat altaasil bijamieat danqula, aleadad al'awal bitarikh 2019m.
    • 'athar tahqiq maqasid alsharieat al'iislamiat fi alwiqayat min almukhadirati: lildisuqii yusif dasuqi, bahath bimajalat 'usul li'abhath wadirasat 'usul alfiqah, altaabieat liljameiat alfiqhiat li'usul alfiqh aleadad alsaadisi, bitarikh: yanayir 2022m.
    • 'ahkam al'ahwal alshakhsiat fi alsharieat al'iislamiati: lieabd alwahaab khilaf (almutawafaa: 1375h), alnaashir: dar alkutub almisriat bialqahirati, altabeat althaaniati: 1938m.
    • 'ahkam al'ahwal alshakhsiat min fiqh alsharieat al'iislamiati: lilduktur muhamad bin yhi almutahari/ alnaashir: dar alkutub almisriati, bidun tabeati, tarikh alnashri: 2008m.
    • 'ahkam al'adwiat fi alsharieat al'iislamiati: lihasan bin 'ahmad bin hasan alfakay, ta: dar alminhaj lilnashr waltawzie bialriyad, altabeat al'uwlaa: (1425h).
    • 'ahkam al'usrat fi al'iislam dirasat muqaranat bayn fiqh almadhahib alsuniyat walmadhhab aljaefarii walqanuni: lil'ustadh alduktur muhamad mustafaa shalabi, alnaashir: aldaar aljamieiata- bayrut, altabeat alraabieata, bitarikh: 1983m.
    • 'ahkam taeati mukhadir al'usturukis: lilduktur mazhar 'ahmad eumr, bahath manshur bimajalat alsharieat walqanuni, aleadad alkhamis walthalathuna: sanatan: 1442hi -2020m.
    • al'ahwal alshakhsiati: lilshaykh muhamad 'abi zahrata, alnaashir: dar alfikr alearabii, altabeat althaaniatu, bitarikhi: 1950m.
    • 'iidman almukhadirat watathiruh ealaa almar'at alhamili: linajibat mawdi, bahath manshur bimajalat 'ansinat lilbuhuth waldirasati, aleadad 1, mujalad 13, bitarikh: 2002m.
    • al'iidman 'anwaeuh marahiluh eilajuhu: lilduktur jawad fatayar, alnaashir: dar alshuruqi, tarikh alnashri: 2001m.
    • al'iidman bayn al'asbab walhululi: lilraayid muhamad munawir almutayri, alnaashir: al'iidarat aleamat limukafahat almukhadirati, biwizarat aldaakhiliat bidawlat alkuayt, bidun tarikhi.
    • al'iidman ealaa almukhadirat watathiruh ealaa al'umi alhamil wajininha: li'anwar nadhir sawan, bahath manshur bialmajalat alduwliat lilbuhuth aleilmiati, bikuliyat aleulumi, jamieat albasrat bialearaqi, aleadad alsaabieu, bitarikh 2024m.
    • al'iidman ealaa almukhadirat wasubul eilajih fi altashrie aljazayirii: liwisam alllythi 'iibrahim, risalat majistir, bikuliat alhuquq waleulum alsiyasiati, bitarikhi: 2020m.
    • al'iidman mazahiruh waeilajuhu: eadil aldimardash, ta: ealam almaerifat bitarikhi: 1982m.
    • 'ashhar 'anwae almukhadirat walmuathirat aleaqliat wa'adraruha: limuhamad munawir almutayry, sadir ean al'iidarat aleamat limukafahat almukhadirat bidawlat alkuayt bidun tarikhi.
    • al'amrad aljinsiat 'asbabuha waeilajuha: lilduktur albari, alnaashir: dar almanarat bijidatin, altabeat althaaniati: (1406h-1986ma).
    • al'amrad alnafsiat waleasabiat lilduktur 'anwar hamuwd albanaa, tabeat dar alfikri, altabeat al'uwlaa, bidun tarikhi.
    • 'iinha' alealaqat alzawjiat lileayb waldarari: lilduktur jamal muhamad yusif ealay, bahath manshur bimajalat kuliyat aldirasat al'iislamiat walearabiat lilbanin biqina, bitarikhi: 2016m.
    • altakhdir dirasat fiqhiatun: lihind bint eabd aleaziz bin eabd allah bin bazi, risalat dukturah bikuliyat alsharieati, bijamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiat bialmamlakat alearabiat alsaeudiati, aleami aljamieii: 1430-1434h.
    • altadawi bialmuharamati: lilduktur muhamad ealiin albari, ta: dar almanarat lilnashr waltawziei, altabeat al'uwlaa: 1416h-1995m.
    • tasamum alhamla: liqism altaweiat alsihiyat bimustashfi almalik fahad, bijamieat al'iimam eabd alrahman alfaysal bialmamlakat alearabiat alsaeudiati, bidun tabeatin, wabidun tarikhi.
    • altatawur altibiyu wa'atharuh ealaa euyub alnikah dirasat fiqhiat muqaranatin: lildukturat sabah eabd alhamid 'ahmad hiridi, risalat dukturah bikuliyat alsharieat walqanun bi'asyut, aleam aljamieayi, aleam aljamieii 1445hi -2023m.
    • taeati almukhadirat ladaa almar'ati: taqrir alhayyat alduwliat limuraqabat almukhadirati, alsaadir
    • aljadid fi al'ahwal alshakhsiat lilmuslimin waghayrihim: lilmustasharat fatahiat qurati, alnaashir: munsha'at dar almaearif bial'iiskandariati, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • jarimat zina almaharim atharuha waeuqubatuha fi alfiqh al'iislamii: lilduktur eadil musaa eawad, bahath manshur bimajalat kuliyat allughat alearabiat bijirja, bitarikh: 2010m.
    • aljinin almushawah 'asbabuh watashkhisuh wa'ahkamuhu: lilduktur albari, bahath manshur bimajalat almajmae alfiqhii al'iislamii, aleadad alraabiea, altabeat althaaniatu: (1426h).
    • alhukam alshareiu litaeati almukhadirat dirasat fiqhiat muqaranatin: lildukturmuhamad ramadan sabah, bidun dar nashra, wabidun tarikhi.
    • alkhusubati: lildukturat raja' mansur eudw alhayyat alealamiat limuraqabat al'iikhsab altibiyi almusaeidi, bidun nashir, wabidun tarikhi.
    • zina almaharim wa'atharuh ealaa alfard walmujtamae dirasat fiqhiat muqaranatin: lilduktur mahmud 'ahmad tah shueayb, bahath manshur bimajalat kuliyat aldirasat al'iislamiat walearabiat lilbanat bidiminhuri, aleadad althaani, almujalad althaalithi/ bitarikh 2017m.
    • su' aleashrat wa'atharuh fi faskh alnikahi: linurat bint eabd allah almutlaq, bahath manshur bimajalat kuliyat alsharieat walqanun bitanta, aleadad alsaabie walthalathuna, lisanati: 2022m.
    • altibu alnafsiu almueasiru: li'ahmad eakashat, alnaashir: maktabat al'anjilu, bidun tarikhi.
    • aleuyub almujibat lifaskh alnikah dirasatan fiqhiat muqaranat fi daw' almustajadaat almueasirati: lilbahithi/ earabi nasir, walbahithi/qarqit muhamad, muzakirat liaistikmal mutatalibat shahadat almastar, bikuliyat aleulum al'iinsaniat wal'iijtimaeiati, waleulum al'iislamiati, bijamieat aleaqid 'ahmad dirayatan bialjazayar, bitarikhi: 2019m.
    • fatawaa al'iimam eabd alhalim mahmud, ta: dar almaearifi, altabeat alkhamisata, bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • fasakh almar'at alnikah bialeuyub almaenawiat mashrueiatah 'amthilatah wadawabitihu: lildukturati/'iiman bint salamat altuwirshi, bahath manshur dimn majalat markaz altamayuz albahthii fi fiqh alqadaya almueasirat bialmamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeat al'uwlaa sanatan: 1442hi -2020m.
    • alfiqh al'islamy wadllatuh: 'a. du. wahbat bin mustafaa alzzuhayli, alnaashir: dar alfikr - swryat - dimashqa, altabeatu: alrrabet, bidun tarikhi.
    • qanun al'ahwal alshakhsiat bayn alwaqie waltamuha: d hani eaziz eulay, alnaashiruk jameiat al'amal aleiraqiatu, altabeat al'uwlaa, bitarikhi: 2019m.
    • majalat albuhuth al'iislamiat - majalat dawriat tasdur ean alriyasat aleamat li'iidarat albuhuth aleilmiat wal'iifta' waldaewat wal'iirshadi: lilriyasat aleamat li'iidarat albuhuth aleilmiat wal'iifta' waldaewat wal'iirshadi, bidun tarikhi.
    • almukhadirat alkhatir aldaahim: lilduktur muhamad eali albari, tabeat dar alqalam dimashqa, altabeat al'uwlaa, sanatan: 1988m.
    • almukhadirat alraqamiat muqarabat lilfahim: lilduktur khalid kazim 'abu duh, bahath dimn 'aemal nadwat almukhadirat alraqmiat watathiriha ealaa alshabab alearabii, fi alfatrat min 7-9/5/1437h -almuafiq 16-18/2/2016m.
    • almukhadirat alraqamiati: lildukturat 'amirat muhamad abrahim, bahath manshur bialmajalat aleilmiat lilnashr walbuhuthi, bitarikhi: 2017m.
    • almukhadirat wa'ahkamuha fi alsharieat al'iislamiat du/ muhamad alnujimi, alnaashir: jamieat nayif lileulum al'amniat bialsaeudiati, bitarikhi: 2004m.
    • almukhadirat walmujtamaeu: likhadar ghul, muhadarat litulaab alsanat althaalithati, bikuliat aleulum al'iinsaniat wal'iijtimaeiati, bijamieati8 mayu, bialjazayar, bitarikhi: 2020m.
    • almukhadirat walmujtamaei: lilduktur nur aldiyn manani, dimn muqarar alfirqat althaalithat sharieatan waqanun bimaehad aleulum al'iislamiat bijamieat alshahid hamah likhadar, bidawlat aljazayir, aleami aljamieii: 2020mi-2021m.
    • almushkilat al'usariat wazahirat 'iidman almukhadirat lihamd almaniea, wamuhamad eabd aleayn alqarani, bahath manshur bimajalat albahth aleilmii fi altarbiati, bijamieat almalik eabd aleaziz bialmamlakat alearabiat alsaeudiati, aleadad aleishruna, alsaadir bitarikhi: 2019m.
    • muasueat alfiqh al'iislamii: limuhamad bin 'iibrahim bin eabd allah altuwijri, alnaashir: bayt al'afkar alduwliati, altabeatu: al'uwlaa: 1430 hi - 2009 mi.
    • almawsueat alfiqhiat alkuaytiati: sadirat eun: wizarat al'awqaf walshuyuwn al'iislamiat - alkuaytu, ta: dar alsalasil - alkuayti, altabeati: (min 1404h).
    • musueat qanun al'ahwal alshakhsiat fi shan alwilayat ealaa alnafsi: lisayid eabd alrahim alshshymi, alnaashir: sharikat makat liltibaeati, altabeat al'uwlaa: sanatan: 2014m.
    • alhalwasat wa'atharuha ealaa eaqd alnikahi: lilduktur twfiq bin 'ahmad alsharif, bahath manshur bimajalat aldirasat al'iislamiat walbuhuth al'akadimiati, aleadad 66, bidun tarikhi.

    almawaqie alalkitrunia:-

    • muasueat fatawaa fadilat alshaykh alduktur salah alsaawi, ealaa alraabit altaali:

    https://fatawaalsawy.com.-

    • mawqie mustashfaa al'amal altakhasusii liltibi alnafsii waeilaj al'iidmani: ealaa alraabit

    https://www.hopeeg.com. /drugs-increase-divorce-rates.

    • minasat almuhami alraqmiat ealaa alraabit altaali: www.elmohamy.tv.
    • mawqie mustashfaa bariq lilatibi alnafs waeilaj aliadman ealaa alraabit altaali:

    https//bareeqeg.com.-

    • mawqie muhami musra, ealaa alraabit altaali: https://lawyeregypt.net/
    • https://www.hopeeg.com. /drugs-increase-divorce-rates
    • mawqie dar al'iifta' al'urduniat ealaa alraabit altaali: https:www.aliftaa.jo- Default
    • mawqie 'anfas ealaa alraabit altaali: https://annafs.com/en/articles.
    • mawqie asalam wib ealaa alraabit altaali: https://islamweb.net/.

    https://islamweb.net/ar/fatwa.

    • https://www.gomhuriaonline.com
    • mawqie manshurat qanuniatun: ealaa alraabit altaali: https://manshurat.org/nod
    • mawqie alduktur muhamad bin musaa aldaali ealaa alraabit altaali:-

    https://dr-aldaly.com/ar.