أولاً: البحوث المتخصصة:
- حماية الملكية الفكرية لأنظمة الذكاء الاصطناعي: دراسة مقارنة، وليد وهبة، نُشرت في مجلة القانون والدراسات الاجتماعية، المجلد 2، العدد 3، يونيو 2023م.
- حماية حقوق الملكية الفكرية للأعمال والاختراعات المتولدة بالذكاء الاصطناعي" المنشورة في مجلة الدراسات القانونية، المجلد 65، العدد 1، سبتمبر 2024م.
- المسؤولية المدنية عن فعل الذكاء الاصطناعي في النظام السعودي دراسة تحليلية تأصيلية، خالد بن عبد الرحيم المالكي، مجلة البحوث الفقهية والقانونية، كلية الشريعة والقانون جامعة الأزهر، مجلد 47، العدد 47.
- النظام القانوني لحقوق الملكية الفكرية في مجال الذكاء الاصطناعي، مجلة جامعة الأنبار للعلوم القانونية والسياسية، المؤلف: أ.م.د. محمد عمر الحجيلي، متاح على: https://political-encyclopedia.org/library/6401
ثانياً: المقالات:
- استثناء تنقيب الذكاء الاصطناعي عن النصوص والبيانات من حماية حقوق المؤلف، الهيئة السعودية للملكية الفكرية، متاح على: https://www.saip.gov.sa/en/articles/1496/
- إشكاليات تقنية التزييف العميق وعلاقتها بحماية حقوق المؤلف، الهيئة السعودية للملكية الفكرية، متاح على: https://saip.gov.sa/articles/1473/
- حقوق النشر وكيفية حمايتها، محامي شركة نخبة، متاح على:
https://saudielitelawyers.com/2025/02/13/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B4%D8%B1-%D9%88%D9%83%D9%8A%D9%81%D9%8A%D8%A9-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D9%82%D9%87%D8%A7/](https://saudielitelawyers.com/2025/02/13/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D
- الذكاء الاصطناعي بين مستقبل المطورين وحقوق المؤلفين (الجزء الأول)، الهيئة السعودية للملكية الفكرية، متاح على: https://saip.gov.sa/articles/1365/
- الذكاء الاصطناعي بين مستقبل المطورين وحقوق المؤلفين (الجزء الثاني)، الهيئة السعودية للملكية الفكرية، متاح على: https://www.saip.gov.sa/articles/1366/
- الذكاء الاصطناعي في إنشاء المحتوى: هل يمكن أن يحل الذكاء الاصطناعي محل الكتاب البشريين؟ تم الاطلاع عليه في 18 فبراير 2025، من https://cciedump.spoto.net/arabicblog/blog/الذكاء-الاصطناعي-في-إنشاء-المحتوى-هل-ي/
- رؤية السعودية 2030، 2016م.
- عقوبة انتهاك الملكية الفكرية في السعودية، استشارات سعودية قانونية، متاح على:
https://saudicounsel.com/2024/12/26/%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8%D8%A9-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%83-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%83%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B9%D9%88/
- فرص وتحديات الذكاء الاصطناعي في مجال صناعة المحتوى تم الاطلاع عليه في 18 فبراير 2025، من https://aiarabic.com/archives/26350
- كيف يمكن للذكاء الاصطناعي أن يغير مستقبل المحتوى الإبداعي؟ تم الاطلاع عليه في 18 فبراير 2025، من [https://saedhassunah.com/post/32611/كيف-يمكن-للذكاء-الاصطناعي-أن-يغير-مستق](https://saedhassunah.com/post/32611
- الملكية الفكرية في عصر الذكاء الاصطناعي: بين الإبداع التكنولوجي والتحديات القانونية تم الاطلاع عليه في 18 فبراير 2025، من https://freetech.tech/ai/الملكية-الفكرية-في-عصر-الذكاء-الاصطناعي.
- الملكية الفكرية في عصر الذكاء الاصطناعي: بين الإبداع التكنولوجي والتحديات القانونية تم الاطلاع عليه في 18 فبراير 2025، من https://freetech.tech/ai/الملكية-الفكرية-في-عصر-الذكاء-الاصطناعي.
- الملكية الفكرية والتحديات القانونية في تكنولوجيا الذكاء الاصطناعي، مجلة التراث، المؤلف: محمد بن شهيدة، المجلد 13، العدد 4، متاح على:
https://search.mandumah.com/Record/1448375
- المنظمة العالمية للملكية الفكرية، 2020.
- موقع:
https://saip.gov.sa/articles/1475/?utm_source=chatgpt.com
تم الزيارة يوم 25/2/2025م.
- موقع:
https://sdaia.gov.sa/ar/SDAIA/about/Pages/RegulationsAndPolicies.aspx?utm_source=chatgpt.com
تمت زيارته يوم 25/2/2025م.
ثالثاً: القوانين والأنظمة:
- نظام العلامات التجارية، 1423هــ، ص 10-18
- نظام براءات الاختراع، 1425هــ.
- نظام حماية حقوق المؤلف، 1424هــ.
- نظام حماية حقوق المؤلف.
- نظام حماية حقوق المؤلف، ولائحته التنفيذية.
- الهيئة السعودية للملكية الفكرية، 2023م.
References:
1: albuhuth almutakhasisa:
- himayat almilkiat alfikriat li'anzimat aldhaka' aliastinaeii: dirasat muqaranati, walid wahbat, nushrt fi majalat alqanun waldirasat alaijtimaeiati, almujalad 2, aleadad 3, yuniu 2023m.
- himayat huquq almilkiat alfikriat lil'aemal walaikhtiraeat almutawaladat bialdhaka' alaistinaeiu" almanshurat fi majalat aldirasat alqanuniati, almujalad 65, aleadad 1, sibtambar 2024m.
- almaswuwliat almadaniat ean fiel aldhaka' alaistinaeii fi alnizam alsaeudii dirasat tahliliat tasiliata, khalid bin eabd alrahim almaliki, majalat albuhuth alfiqhiat walqanuniati, kuliyat alsharieat walqanun jamieat al'azhar, mujalad 47, aleadad 47.
- alnizam alqanuniu lihuquq almilkiat alfikriat fi majal aldhaka' alaistinaeii, majalat jamieat al'anbar lileulum alqanuniat walsiyasiati, almualafu: 'a.mu.da. muhamad eumar alhujayli, mutah ealaa: https://political-encyclopedia.org/library/6401
2: almaqalat:
- astithna' tanqib aldhaka' alaistinaeii ean alnusus walbayanat min himayat huquq almualifi, alhayyat alsueudiat lilmalkiat alfikriati, mutah ealaa: https://www.saip.gov.sa/en/articles/1496/
- 'iishkaliaat tiqniat altazyif aleamiq waealaqatuha bihimayat huquq almualifi, alhayyat alsueudiat lilmalakiat alfikriati, mutah ealaa: https://saip.gov.sa/articles/1473/
- huquq alnashr wakayfiat himayitiha, muhami sharikat nukhbata, mutah ealaa:
https://saudielitelawyers.com/2025/02/13/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B4%D8%B1-%D9%88%D9%83%D9%8A%D9%81%D9%8A%D8%A9-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D9%82%D9%87%D8%A7/](https://saudielitelawyers.com/2025/02/13/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D
- aldhaka' aliaistinaeiu bayn mustaqbal almutawirin wahuquq almualifin (aljuz' al'uwli), alhayyat alsueudiat lilmalkiat alfikriati, mutah ealaa: https://saip.gov.sa/articles/1365/
- aldhaka' aliastinaeiu bayn mustaqbal almutawirin wahuquq almualifin (aljuz' althaani), alhayyat alsueudiat lilmalkiat alfikriati, mutah ealaa: https://www.saip.gov.sa/articles/1366/
- aldhaka' aliaistinaeiu fi 'iinsha' almuhtawaa: hal yumkin 'an yahila aldhaka' aliastinaeiu mahala alkitaab albashariina? tama aliatilae ealayh fi 18 fibrayir 2025, min
https://cciedump.spoto.net/arabicblog/blog/aldhaka'i-alaistinaeii-fi-'iinsha'i-almuhtawaa-hila-y/
- ruyat alsueudiat 2030, 2016m.
- euqubat antihak almilkiat alfikriat fi alsaeudiati, astisharat saeudiat qanuniatun, mutah ealaa:
https://saudicounsel.com/2024/12/26/%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8%D8%A9-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%83-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%83%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B9%D9%88/
- fras watahadiyat aldhaka' aliaistinaeii fi majal sinaeat almuhtawaa tama aliatilae ealayh fi 18 fibrayir 2025, min
https://aiarabic.com/archives/26350
- kayf yumkin lildhaka' aliaistinaeii 'an yughayir mustaqbal almuhtawaa al'iibdaei? tama aliatilae ealayh fi 18 fibrayir 2025, min [https://saedhassunah.com/post/32611/kif-ymikini-lildhaka'i-aliastinaei-'an-yghir-mustaq](https://saedhassunah.com/post/32611
- almilakiat alfikriat fi easr aldhaka' aliastinaeii: bayn al'iibdae altiknulujii waltahadiyat alqanuniat tama aliatilae ealayh fi 18 fibrayir 2025, min https://freetech.tech/ai/almilkiati-alfikriati-fi-easr-aldhaka'i-aliaistinaeii.
- almilakiat alfikriat fi easr aldhaka' aliastinaeii: bayn al'iibdae altiknulujii waltahadiyat alqanuniat tama aliatilae ealayh fi 18 fibrayir 2025, min https://freetech.tech/ai/almilkiati-alfikriati-fi-easr-aldhaka'i-aliaistinaeii.
- almilkiat alfikriat waltahadiyat alqanuniat fi tiknulujia aldhaka' aliaistinaeii, majalat altarathi, almualafa: muhamad bin shahidata, almujalad 13, aleadad 4, mutah ealaa:
https://search.mandumah.com/Record/1448375
- almunazamat alealamiat lilmalakiat alfikriati, 2020.
- muqae:
https://saip.gov.sa/articles/1475/?utm_source=chatgpt.com
- tum alziyarat yawm 25/2/2025m.
- muqae:
https://sdaia.gov.sa/ar/SDAIA/about/Pages/RegulationsAndPolicies.aspx?utm_source=chatgpt.com
- tamat ziaratuh yawm 25/2/2025m.
3: alqawanin wal'anzima:
- nizam alealamat altijariati, 1423h, s 10-18
- nizam bara'at aliakhtiraei, 1425h.
- nizam himayat huquq almualafi, 1424h.
- nizam himayat huquq almualafi.
- nizam himayat huquq almualifi, walayihatih altanfidhiati.
- alhayyat alsueudiat lilmalakiat alfikriati, 2023m.