المخارج الشرعية لإسقاط العقوبة الحدية واستبدالها بالعقوبة التعزيرية في الفقه الإسلامي دراسة فقهية مقارنة / The Legitimacy Of Getting Out Of Dismissing The Penalties Punishments And Its Replacement By The Non Regulated Punishment Through The Islamic Jurisprudence Perspective Comparative Jurisprudential Study

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

الأزهر الشريف

المستخلص

تناولت في البحث قضية المخارج الشرعية لإسقاط العقوبة الحدية واستبدالها بالعقوبة التعزيرية في الفقه الإسلامي دراسة فقهية مقارنة.
وقد جاء هذا البحث علي النحو التالي:
مفهوم مصطلحات البحث: المخارج الشرعية- الإسقاط – العقوبة- الحد – التعزير، وأنواع العقوبات في الفقه الإسلامي، الفرق بين العقوبة الحدية والعقوبة التعزيرية ، الحدود والمبادئ العامة في تطبيقها، والمخارج الفقهية لإسقاطها، أنواع الحدود والحكمة من مشروعيتها، الحدود المتفق عليها، الحدود المختلف فيها، المبادئ العامة في تطبيق الحدود: مبدأ الستر في الحدود، مبدأ لا جريمة ولا عقوبة إلا بنص في العقوبة الحدية، مبدأ الحدود تدرأ بالشبهات، الشبهات التي تدرأ بها الحدود، وتعد من المخارج الشرعية لإسقاطها، تعريف الشبهات، وأُثرها في الحدود، أقسام الشبهات: أثر الشبهة على العقوبة الحدية، الشبهات المسقطة لحد الزنا، الشبهات المسقطة لحد السرقة، الشبهات المسقطة لحد القذف، الشبهات المسقطة لحد الشرب، الشبهات المسقطة لحد الحرابة، التعزير بوصفه بديلا للعقوبات الحدية حال تعذر إقامتها ، مشروعية التعزير بوصفه بديلا في العقوبة الحدية عند سقوطها و أنواعه، وضوابطه، أنواع العقوبة التعزيرية بوصفها بديلا للعقوبة الحدية عند سقوطها، ضوابط العقوبة التعزيرية بوصفها بديلا للعقوبة الحدية عند سقوطها، التعزير والسياسة الشرعية والعلاقة بينهما ، مفهوم السياسة الشرعية، علاقة التعزير بالسياسة الشرعية، تقنين العقوبة التعزيرية، البدائل للعقوبة التعزيرية في العصر الحديث، الحكم بعقوبة أخرى غير الجلد، الحكم بعقوبة أخرى غير الجلد الحدي، الحكم بعقوبة أخرى غير الجلد التعزيري، الحكم بعقوبة السجن تعزيرًا، الحكم بعقوبة القتل تعزيرًا.
 
Abstract:
This research aims of  the legitimacy of  getting out of cases to dismissing the punishments penalties and the replacement of the punishments of non-regulated punishment   in the Islamic jurisprudence – comparative jurisprudence study
the concept of the terminologies of the research: the legitimacy of getting out – dismissing – penalties – punishments – non -regulated punishment  – type of punishments in the Islamic Jurisprudences   and the differences between the penalties punishment and the non-regulated  punishments and the punishments and the general principles of applications and the getting out of dismissing jurisprudences  - type of punishments and its wisdom of their legacy and the agreed punishments  and the punishments differed and the general applications of performing the punishments and the principle of hidden in applying punishments and the principles of crimes  committed the  unavailability of the punishments unless the texts of punishments applied and the principles of punishments of crime committee as the accusation of the  committed punishment as one of the getting out of legitimacy to be dismissed is well known by the defamations of accusations, and their influences in applying punishments and the parts the accusations : the effects of the penalties punishments and accusation of dismissed at the performing the adultery that are dismissed and in case of robbery and the dismissing of defamation of punishments and the drunk dismissed penalties and the bandits dismissed crime and the non – regulated  as an replacement in  the event of being  established and the legitimacy  of non- regulated    as a replacement of penalties punishments when committed and their types and their restrictions and type of non- regulated  by replacements of penalties at the time of dismissing  and the extent of non- regulated  punishments as a replaced by the penalties punishment and the non- regulated  and politics legitimacy  and the relationship among them, and the concept of the policy of legitimacy – the relationship of non- regulated  legitimacy to the rationing of punishment non – regulated  as a replacement for the non- regulated  punishments in the contemporary era and the punishments of punishment by any other types of judgments of instead of flogging and the punishment  judgment instead of the flogging punishment and other judgments  instead of the flogging non-  regulated  and the judgments of imprisoning non -  regulated   and the judgment of killing in non –regulated  sense

الكلمات الرئيسية


  • أولًا: القرآن الكريم.

    ثانيًا: كتب التفسير وعلومه:

    • أحكام القرآن ، للإمام: أحمد بن علي أبو بكر الرازي الجصاص الحنفي " ت 370هــ"، ط : دار الكتب العلمية بيروت – لبنان- الطبعة: الأولى، 1415هــ/1994م. تحقيق: عبد السلام محمد علي شاهين.
    • أحكام القرآن ، للإمام: علي بن محمد بن علي، أبو الحسن الطبري، الملقب بعماد الدين، المعروف بالكيا الهراسي الشافعي "ت 504هــ"، ط: دار الكتب العلمية، بيروت. تحقيق: موسى محمد علي وعزة عبد عطية.
    • أسباب النزول ، للإمام: أبي الحسن علي بن أحمد بن محمد بن علي الواحدي، النيسابوري، الشافعي "ت 468هــ"، ط: دار الإصلاح – الدمام الطبعة: الثانية، 1412 هـ - 1992 م. تحقيق: عصام بن عبد المحسن الحميدان.
    • أضواء البيان في إيضاح القرآن بالقرآن، للإمام: محمد الأمين بن محمد المختار بن عبد القادر الجكني الشنقيطي "ت : 1393هــ"، ط: دار الفكر للطباعة و النشر و التوزيع بيروت – لبنان.
    • تفسير الطبري، للإمام: أبي جعفر محمد بن جرير الطبري "ت 310 هـ"، ط: دار هجر للطباعة والنشر والتوزيع والإعلان - القاهرة، مصر الطبعة: الأولى، 1422 هـ - 2001 م. تحقيق: د عبد الله بن عبد المحسن التركي.
    • الجامع لأحكام القرآن، للإمام: أبي عبد الله، محمد بن أحمد الأنصاري القرطبي، ط: دار الكتب المصرية – القاهرة- الطبعة: الثانية، 1384 هـ - 1964 م. تحقيق: أحمد البردوني وإبراهيم أطفيش.
    • روح البيان، للإمام: إسماعيل حقي بن مصطفى الإستانبولي الحنفي الخلوتي , المولى أبو الفداء "ت 1127هــ"، ط: دار إحياء التراث العربي – بيروت-.
    • زهرة التفاسير، للشيخ : محمد بن أحمد بن مصطفى بن أحمد المعروف بأبي زهرة "ت 1394هــ"، ط: دار الفكر العربي.
    • السراج المنير في الإعانة على معرفة بعض معاني كلام ربنا الحكيم الخبير، للإمام: شمس الدين، محمد بن أحمد الخطيب الشربيني الشافعي "ت 977هــ"، ط: مطبعة بولاق (الأميرية) – القاهرة عام النشر: 1285 هـ.
    • مفاتيح الغيب، للإمام: أبي عبد الله محمد بن عمر بن الحسن بن الحسين التيمي الرازي الملقب بفخر الدين الرازي خطيب الري "ت 606هــ"، ط: دار إحياء التراث العربي – بيروت- الطبعة: الثالثة - 1420 هـ.
    • نظم الدرر في تناسب الآيات والسور، للإمام: إبراهيم بن عمر بن حسن الرباط بن علي بن أبي بكر البقاعي "ت 885هــ"، ط: دار الكتاب الإسلامي، القاهرة.

    ثالثًا: كتب السنة وشروحها:

    • أبي محمد حسن بن علي بن سليمان البدر الفيومي القاهري " - 870 هـ"، ط: مكتبة دار السلام، الرياض - المملكة العربية السعودية- الطبعة: الأولى، 1439 هـ - 2018 م، قدم له: فضيلة الشيخ عبد الله بن محمد الغنيمان، دراسة وتحقيق وتخريج: أ. د. محمد إسحاق محمد آل إبراهيم.
    • الاستذكار، للإمام: أبي عمر يوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر بن عاصم النمري القرطبي "ت 463هــ"، ط: دار الكتب العلمية – بيروت- الطبعة: الأولى، 1421 – 2000م.تحقيق: سالم محمد عطا، محمد علي معوض.
    • البدر المنير في تخريج الأحاديث والأثار الواقعة في الشرح الكبير، للإمام: ابن الملقن سراج الدين أبو حفص عمر بن علي بن أحمد الشافعي المصري "ت 804هــ"، ط: دار الهجرة للنشر والتوزيع - الرياض-السعودية الطبعة: الاولى، 1425هــ-2004م. تحقيق: مصطفى أبو الغيط وعبد الله بن سليمان وياسر بن كمال.
    • التحبير لإيضاح معاني التيسير، للشيخ : محمد بن إسماعيل بن صلاح بن محمد الحسني، الكحلاني ثم الصنعاني، أبو إبراهيم، عز الدين، المعروف كأسلافه بالأمير "ت 1182هــ" ، ط: مَكتَبَةُ الرُّشد، الرياض - المملكة الْعَرَبيَّة السعودية- الطبعة: الأولى، 1433 هـ - 2012 م. حققه وعلق عليه وخرج أحاديثه وضبط نصه: محَمَّد صُبْحي بن حَسَن حَلّاق أبو مصعب.
    • التلخيص الحبير، للإمام: أبي الفضل أحمد بن علي بن محمد بن أحمد بن حجر العسقلاني"ت852هــ"، ط: دار الكتب العلمية الطبعة: الطبعة الأولى 1419هــ. 1989م.
    • التمهيد لابن عبد البر، للإمام: أبي عمر يوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر بن عاصم النمري القرطبي "ت 463هــ"، وزارة عموم الأوقاف والشؤون الإسلامية – المغرب عام النشر: 1387 هـ. تحقيق: مصطفى بن أحمد العلوي , محمد عبد الكبير البكري.
    • توضيح الأحكام من بلوغ المرام، للشيخ /أبو عبد الرحمن عبد الله بن عبد الرحمن بن صالح بن حمد بن محمد بن حمد بن إبراهيم البسام التميمي "ت 1423هــ"، ط: مكتَبة الأسدي، مكّة المكرّمة الطبعة: الخامِسَة، 1423 هـ - 2003 م.
    • التوضيح لشرح الجامع الصحيح، للإمام: سراج الدين أبو حفص عمر بن علي بن أحمد الأنصاري الشافعي المعروف بـ ابن الملقن "ت - 804 هـ"، ط: دار النوادر، دمشق – سوريا الطبعة: الأولى، 1429 هـ - 2008 م. تحقيق: دار الفلاح للبحث العلمي وتحقيق التراث بإشراف خالد الرباط، جمعة فتحي.
    • جامع الأصول، للإمام: مجد الدين أبي السعادات المبارك بن محمد بن محمد بن محمد ابن عبد الكريم الشيباني الجزري ابن الأثير "ت 606 هـ"، ط: مكتبة الحلواني - مطبعة الملاح - مكتبة دار البيان الطبعة: الأولى. تحقيق: عبد القادر الأرناؤوط [ت 1425 هـ]- التتمة تحقيق بشير عيون.
    • الجامع الكامل في الحديث الصحيح الشامل المرتب على أبواب الفقه للشيخ: أبي أحمد محمد عبد الله الأعظمي المعروف بـ «الضياء»، ط: دار السلام للنشر والتوزيع، الرياض - المملكة العربية السعودية- الطبعة: الأولى، 1437 هـ - 2016 م.
    • رياض الأفهام في شرح عمدة الأحكام، للإمام: أبي حفص عمر بن علي بن سالم بن صدقة اللخمي الإسكندري المالكي، تاج الدين الفاكهاني "ت 734هــ"، ط: دار النوادر، سوريا الطبعة: الأولى، 1431 هـ - 2010 م, تحقيق: نور الدين طالب.
    • سنن ابن ماجه، للإمام: أبي عبد الله محمد يزيد ابن ماجه الرَّبعي - مولاهم - القزويني " ت ٢٧٣ "، ط: دار الرسالة العالمية الطبعة: الأولى، ١٤٣٠ هـ - ٢٠٠٩ م. تحقيق: شعيب الأرنؤوط - عادل مرشد - محمَّد كامل قره بللي - عَبد اللّطيف حرز الله.
    • سنن أبي داود، للإمام: أبي داود سليمان بن الأشعث بن إسحاق بن بشير بن شداد بن عمرو الأزدي السِّجِسْتاني "ت 275 هـ"، ط: المكتبة العصرية، صيدا – بيروت-. تحقق: محمد محيي الدين عبد الحميد.
    • سنن الترمذي، للإمام: أبي عيسى محمد بن عيسى بن سورة الترمذي " 279 هـ" ، ط: دار الرسالة العالمية الطبعة: الأولى، 1430 هـ - 2009 م.
    • شرح السنة للبغوي، للإمام: محيي السنة، أبو محمد الحسين بن مسعود بن محمد بن الفراء البغوي الشافعي "ت 516 هـ"، ط: المكتب الإسلامي - دمشق، بيروت الطبعة: الثانية، 1403 هـ - 1983 م. تحقيق: شعيب الأرناؤوط - محمد زهير الشاويش.
    • شرح سنن ابن ماجة المسمى مرشد ذوي الحجا والحاجة إلى سنن ابن ماجه، للشيخ: محمد الأمين بن عبد الله بن يوسف بن حسن الأُرمي العَلًوي الأثيوبي الهَرَري الكري البُوَيطي، ط: دار المنهاج، المملكة العربية السعودية – جدة- الطبعة: الأولى، 1439 هـ - 2018 م. تحقيق: لجنة من العلماء برئاسة: الأستاذ الدكتور هاشم محمد علي حسين مهدي.
    • شرح سنن ابن ماجه للهرري ، للشيخ : محمد الأمين بن عبد الله بن يوسف بن حسن الأُرمي العَلًوي الأثيوبي الهَرَري الكري البُوَيطي، ط: دار المنهاج، المملكة العربية السعودية – جدة- الطبعة: الأولى، 1439 هـ - 2018 م. مراجعة لجنة من العلماء برئاسة: الأستاذ الدكتور هاشم محمد علي حسين مهدي.
    • شرح مشكل الآثار، للإمام : أبي جعفر أحمد بن محمد بن سلامة بن عبد الملك بن سلمة الأزدي الحجري المصري المعروف بالطحاوي "ت 321 هـ"، ط: مؤسسة الرسالة الطبعة: الأولى - 1415 هـ، 1494 م. تحقيق: شعيب الأرنؤوط .
    • شرح معاني الآثار، للإمام: أبي جعفر أحمد بن محمد بن سلامة بن عبد الملك بن سلمة الأزدي الحجري المصري الطحاوي الحنفي "ت 321 هـ"، ط: عالم الكتب، بيروت – لبنان- الطبعة: الأولى، 1414 هـ - 1994 م. حققه: محمد سيد جاد الحق - محمد زهري النجار من علماء الأزهر الشريف- د يوسف عبد الرحمن المرعشلي - الباحث بمركز خدمة السنة بالمدينة النبوية.
    • صحيح البخاري، للإمام: أبي عبد الله محمد بن إسماعيل البخاري الجعفي "ت 256 هـ"، ط: دار ابن كثير، دار اليمامة – دمشق الطبعة: الخامسة، 1414 هـ - 1993 م. تحقيق: د. مصطفى ديب البغا.
    • صحيح مسلم، للإمام: أبي الحسين مسلم بن الحجاج القشيري النيسابوري "ت٢٦١ هـ"، ط: مطبعة عيسى البابي الحلبي وشركاه، القاهرة. تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي.
    • طرح التثريب في شرح التقريب، للإمام: أبي الفضل زين الدين عبد الرحيم بن الحسين بن عبد الرحمن بن أبي بكر بن إبراهيم العراقي "ت 806هــ"،و أكمله ابنه: أحمد بن عبد الرحيم بن الحسين الكردي الرازياني ثم المصري، أبو زرعة ولي الدين، ابن العراقي "ت 826هــ"، ط: دار إحياء التراث العربي الطبعة المصرية القديمة .
    • عمدة القاري شرح صحيح البخاري، للإمام: بدر الدين أبي محمد محمود بن أحمد العينى "ت 855 هـ"، ط: دار إحياء التراث العربي، ودار الفكر - بيروت
    • فتح الباري، للإمام: أحمد بن علي بن حجر العسقلاني "ت 852 هـ"، ط: المكتبة السلفية – مصر - 1380 - 1390 هـ . رقم كتبه وأبوابه وأحاديثه: محمد فؤاد عبد الباقي .
    • فتح الودود في شرح سنن أبي داود، للشيخ : أبي الحسن السندي، ط: مكتبة لينة - دمنهور - جمهورية مصر العربية- الطبعة: الأولى، 1431 هـ - 2010 م. تحقيق: محمد زكي الخولي.
    • فيض القدير، للإمام: زين الدين محمد المدعو بعبد الرؤوف بن تاج العارفين بن علي بن زين العابدين الحدادي ثم المناوي القاهري "ت 1031هــ"، ط: المكتبة التجارية الكبرى – مصر -الطبعة: الأولى،
    • الكوكب الوهاج شرح صحيح مسلم بن الحجاج، للإمام: محمد الأمين بن عبد الله الأُرَمي العَلَوي الهَرَري الشافعي، نزيل مكة المكرمة والمجاور بها، ط: دار المنهاج - دار طوق النجاة الطبعة: الأولى، 1430 هـ - 2009 م. مراجعة: لجنة من العلماء برئاسة البرفسور: هاشم محمد علي مهدي المستشار برابطة العالم الإسلامي - مكة المكرمة.
    • مسند أحمد، للإمام: الإمام أحمد بن حنبل "ت 241 هـ، ط: مؤسسة الرسالة، الطبعة: الأولى، 1421 هـ - 2001 م : شعيب الأرنؤوط "ت 1438 هـ"- عادل مرشد – وآخرون- إشراف: د عبد الله بن عبد المحسن التركي.
    • مصابيح السنة، للإمام: محيي السنة، أبي محمد الحسين بن مسعود بن محمد بن الفراء البغوي الشافعي"ت 516 هـ"، ط: دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت – لبنان- الطبعة: الأولى، 1407 هـ - 1987 م. تحقيق: الدكتور يوسف عبد الرحمن المرعشلي، محمد سليم إبراهيم سمارة، جمال حمدي الذهبي.
    • معالم السنن، للإمام: أبي سليمان حمد بن محمد بن إبراهيم بن الخطاب البستي المعروف بالخطابي "ت: 388هــ"، ط: المطبعة العلمية – حلب- الطبعة: الأولى 1351 هـ - 1932 م.
    • المعلم بفوائد مسلم، للإمام: أبي عبد الله محمد بن علي بن عمر التَّمِيمي المازري المالكي "ت 536 هـ"، ط: الدار التونسية للنشر المؤسّسة الوطنية للكتاب بالجزائر المؤسّسة الوطنية للترجمة والتحقيق والدّراسات بيت الحكمة ، الطبعة: الثانية، 1988 م، والجزء الثالث صدر بتاريخ 1991 م. المحقق: فضيلة الشيخ محمد الشاذلي النيفر.
    • منحة الباري بشرح صحيح البخاري، للإمام: زكريا بن محمد بن أحمد بن زكريا الأنصاري، زين الدين أبو يحيى السنيكي المصري الشافعي "ت 926 هـ"، ط: مكتبة الرشد للنشر والتوزيع، الرياض - المملكة العربية السعودية الطبعة: الأولى، 1426 هـ - 2005 م. اعتنى بتحقيقه والتعليق عليه: سليمان بن دريع العازمي.
    • المنهاج شرح صحيح مسلم بن الحجاج، للإمام: أبي زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي "ت 676هــ"، ط: دار إحياء التراث العربي - بيروت-الطبعة: الثانية.
    • موطأ مالك - رواية أبي مصعب الزهري- ، للإمام: مالك بن أنس "ت 179 هـ" رواية: أبي مصعب الزهري المدني "ت 242 هـ، ط: مؤسسة الرسالة – بيروت- الطبعة: الأولى، 1412 هـ - 1991 م. تحقيق: د. بشار عواد معروف - محمود محمد خليل.
    • نخب الأفكار في تنقيح مباني الأخبار في شرح معاني الآثار، للإمام: أبي محمد محمود بن أحمد بن موسى بن أحمد بن حسين الغيتابى الحنفي بدر الدين العينى "ت 855هــ"، ط: وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامية – قطر- الطبعة: الأولى، 1429 هـ - 2008 م. تحقيق: أبو تميم ياسر بن إبراهيم.
    • نصب الراية لأحاديث الهداية مع حاشيته بغية الألمعي في تخريج الزيلعي، للإمام: جمال الدين أبو محمد عبد الله بن يوسف بن محمد الزيلعي "ت 762هــ"، ط: مؤسسة الريان للطباعة والنشر - بيروت -لبنان/ دار القبلة للثقافة الإسلامية- جدة – السعودية- ، صححه ووضع الحاشية: عبد العزيز الديوبندي الفنجاني، إلى كتاب الحج، ثم أكملها محمد يوسف الكاملفوري. تحقيق: محمد عوامة.
    • النقد الصحيح لما اعترض من أحاديث المصابيح، للإمام: صلاح الدين أبو سعيد خليل بن كيكلدي بن عبد الله الدمشقي العلائي "ت 761هــ"، ط: المكتب الإسلامي ،بيروت – لبنان- الطبعة: الأولي، 1405هــ/1985م. المحقق: عبد الرحمن محمد أحمد القشقري.
    • نيل الأوطار، للإمام: محمد بن علي بن محمد بن عبد الله الشوكاني اليمني "ت 1250هــ"، ط: دار الحديث، مصر الطبعة: الأولى، 1413هــ - 1993م.
    • نيل الأوطار، للإمام: محمد بن علي بن محمد بن عبد الله الشوكاني اليمني "ت1250هــ" ، ط: دار الحديث، مصر الطبعة: الأولى، 1413هــ - 1993م.

    رابعًا: كتب اللغة والمعاجم:

    • أنيس الفقهاء في تعريفات الألفاظ المتداولة بين الفقهاء، للإمام: قاسم بن عبد الله بن أمير علي القونوي الرومي الحنفي "ت ٩٧٨هـ"، ط: دار الكتب العلمية الطبعة: ٢٠٠٤م-١٤٢٤هـ. تحقيق: يحيى حسن مراد.
    • تاج العروس من جواهر القاموس، للإمام: محمّد مرتضى الحسيني الزَّبيدي. تحقيق: جماعة من المختصين، ط: وزارة الإرشاد والأنباء في الكويت - المجلس الوطني للثقافة.
    • التعريفات الفقهية، للإمام: محمد عميم الإحسان المجددي البركتي " ت816"، ط: دار الكتب العلمية "إعادة صف للطبعة القديمة في باكستان ١٤٠٧هـ - ١٩٨٦م"الطبعة: الأولى، ١٤٢٤هـ - ٢٠٠٣م.
    • الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية، للإمام: أبي نصر إسماعيل بن حماد الجوهري الفارابي "ت 393هــ"، ط: دار العلم للملايين – بيروت- الطبعة: الرابعة 1407 هـ‍ - 1987 م. تحقيق: أحمد عبد الغفور عطار.
    • غريب الحديث ، للإمام : أبي عُبيد القاسم بن سلاّم بن عبد الله الهروي البغدادي "ت 224هــ"، مطبعة دائرة المعارف العثمانية، حيدر آباد- الدكن -الطبعة: الأولى، 1384 هـ - 1964 م. تحقيق: د. محمد عبد المعيد خان.
    • لسان العرب، للإمام: محمد بن مكرم بن على، أبي الفضل، جمال الدين ابن منظور الأنصاري الرويفعى الإفريقى "ت ٧١١هـ"، ط: دار صادر – بيروت - الطبعة: الثالثة - ١٤١٤ هـ.
    • المصباح المنير في غريب الشرح الكبير، للإمام: أحمد بن محمد بن علي الفيومي ثم الحموي، أبو العباس "ت نحو 770 هـ" ، ط: المكتبة العلمية – بيروت.
    • معجم الصواب اللغوي، الدكتور أحمد مختار عمر بمساعدة فريق عمل، ط: عالم الكتب، القاهرة الطبعة: الأولى، 1429 هـ - 2008 م
    • معجم اللغة العربية المعاصرة، د أحمد مختار عبد الحميد عمر"ت1424 هـ" بمساعدة فريق عمل، عالم الكتب الطبعة: الأولى، 1429 هـ - 2008 م
    • المعجم الوسيط، مجمع اللغة العربية بالقاهرة: إبراهيم مصطفى / أحمد الزيات / حامد عبد القادر / محمد النجار، ط: دار الدعوة.
    • المعجم الوسيط، نخبة من اللغويين بمجمع اللغة العربية بالقاهرة، ط: دار الدعوة بإستانبول، ودار الفكر – بيروت.
    • معجم لغة الفقهاء، للشيخ: محمد رواس قلعجي - حامد صادق قنيبي، ط: دار النفائس للطباعة والنشر والتوزيع الطبعة: الثانية، 1408 هـ - 1988 م.
    • معجم متن اللغة،: أحمد رضا -عضو المجمع العلمي العربي بدمشق- ، ط: دار مكتبة الحياة – بيروت.
    • النهاية في غريب الحديث والأثر، للإمام: مجد الدين أبو السعادات المبارك بن محمد بن محمد بن محمد ابن عبد الكريم الشيباني الجزري ابن الأثير "ت 606هــ"، ط: المكتبة العلمية - بيروت، 1399هــ - 1979م. تحقيق: طاهر أحمد الزاوى - محمود محمد الطناحي.

    خامسًا: كتب الفقه:

    أ- الفقه الحنفي:

    • الاختيار لتعليل المختار، للإمام: عبد الله بن محمود بن مودود الموصلي الحنفي، ط: مطبعة الحلبي – القاهرة.
    • البحر الرائق شرح كنز الدقائق ومنحة الخالق وتكملة الطوري، للإمام: زين الدين بن إبراهيم بن محمد، المعروف بابن نجيم المصري "ت 970 هـ"، وفي آخره: "تكملة البحر الرائق" للإمام: محمد بن حسين بن علي الطوري الحنفي القادري "ت بعد 1138 هـ"، وبالحاشية: «منحة الخالق» لابن عابدين "ت 1252 هـ" ط: دار الكتاب الإسلامي الطبعة: الثانية.
    • بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع، للإمام: علاء الدين، أبي بكر بن مسعود الكاساني الحنفي الملقب بـ بملك العلماء- "ت 587 هـ"، الطبعة: الأولى 1327 - 1328 هـ.
    • البناية شرح الهداية، للإمام: محمود بن أحمد بن موسى بن أحمد بن الحسين المعروف بـ "بدر الدين العينى" الحنفى "ت 855 هـ"، ط: دار الكتب العلمية - بيروت، لبنان. تحقيق: أيمن صالح شعبان.
    • تبيين الحقائق شرح كنز الدقائق وحاشية الشِّلْبِيِّ، للإمام: عثمان بن علي الزيلعي الحنفي. والحاشية: : للإمام: شهاب الدين أحمد بن محمد بن أحمد بن يونس بن إسماعيل بن يونس الشِّلْبِيُّ "ت 1021 هـ"، ط: المطبعة الكبرى الأميرية - بولاق، القاهرة- الطبعة: الأولى، 1314 هـ.
    • التجريد للقدوري، للإمام: أبي الحسين أحمد بن محمد بن جعفر البغدادي القَدُّوري "ت 428 هـ"، ط: دار السلام – القاهرة-الطبعة: الثانية، 1427 هـ - 2006 م. دراسة وتحقيق: مركز الدراسات الفقهية والاقتصادية: أ. د. محمد أحمد سراج - أ. د. علي جمعة محمد.
    • الجوهرة النيرة، للإمام: أبي بكر بن علي بن محمد الحدادي العبادي الزَّبِيدِيّ اليمني الحنفي "ت 800 هـ"، ط: المطبعة الخيرية الطبعة: الأولى، 1322 هـ.
    • حاشية ابن عابدين، للإمام: محمد أمين بن عمر بن عبد العزيز عابدين الدمشقي الحنفي "ت 1252هــ"، ط: دار الفكر- بيروت- الطبعة: الثانية، 1412هــ - 1992م.
    • الدر المختار شرح تنوير الأبصار وجامع البحار، للإمام: محمد بن علي بن محمد بن علي بن عبد الرحمن الحنفي الحصكفي " ت ١٠٨٨ هـ"، ط: دار الكتب العلمية – بيروت - الطبعة: الأولى، ١٤٢٣ هـ - ٢٠٠٢ محققه وضبطه: عبد المنعم خليل إبراهيم.
    • درر الحكام شرح غرر الأحكام، للإمام: منلا خسرو الحنفي وبهامشه حاشية: "غنية ذوي الأحكام في بغية درر الأحكام" لأبي الإخلاص حسن بن عمار ابن علي الوفائي الشرنبلالي الحنفي "ت ١٠٦٩"، ط: دار إحياء الكتب العربية.
    • رؤوس المسائل، للإمام: جار الله أبو القاسم محمود بن عمر الزمخشري "ت ٥٣٨ هـ"، ط: دار البشائر الإسلامية للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت – لبنان- الطبعة: الأولى، ١٤٠٧ هـ - ١٩٨٧ م. تحقيق: عبد الله نذير أحمد
    • شرح مشكلات القدوري للإمام: محمد بن محمود بن عبد الكريم الكردري بدر الدين الحنفي الشهير بخواهر زاده "ت 651 هـ"، ط: التراث الذهبي الرياض - مكتبة الإمام الذهبي الكويت الطبعة: الأولى، 1438 هـ - 2017 م.
    • عيون المسائل للسمرقندي الحنفي، للإمام: أبي الليث نصر بن محمد بن أحمد بن إبراهيم السمرقندي "ت 373هــ"، ط: مطبعة أسعد، بَغْدَاد عام النشر: 1386هــ. تحقيق: د. صلاح الدِّين الناهي.
    • الغرة المنيفة في تحقيق بعض مسائل الإمام أبي حنيفة، للإمام: عمر بن إسحق بن أحمد الهندي الغزنوي، سراج الدين، أبو حفص الحنفي "ت 773هــ"، ط: مؤسسة الكتب الثقافية الطبعة: الأولى 1406-1986 هـ.
    • فتح القدير، للإمام: كمال الدين، محمد بن عبد الواحد السيواسي ثم السكندري، المعروف بابن الهمام الحنفي "ت 861 هـ" خلافًا لما جاء على غلاف الجزء الأول من ط الحلبي تبعًا لطبعة بولاق: 681 هـ"، ط: شركة مكتبة ومطبعة مصفى البابي الحلبي وأولاده بمص الطبعة: الأولى، 1389 هـ - 1970م.
    • فتح باب العناية بشرح النقاية، للإمام: نور الدين أبو الحسن علي بن سلطان محمد الهروي القاري " ت1014 هـ"، وبهامشه النقاية، للإمام: صدر الشريعة عُبيد الله بن مسعود المحبوبي" ت 747 هـ" ط: دار الأرقم بن أبي الأرقم – بيروت- الطبعة: الأولى، 1418 هـ - 1997 م. تحقيق: محمد نزار تميم، هيثم نزار تميم، تقديم: خليل المَيْس مدير - أزهر لبنان.
    • اللباب في شرح الكتاب، للشيخ: عبد الغني الغنيمي الدمشقي الميداني الحنفي " ت 1298 هـ"، ط: المكتبة العلمية، بيروت – لبنان.
    • المبسوط، للإمام: محمد بن أحمد بن أبي سهل شمس الأئمة السرخسي "ت 483 هـ "، ط: مطبعة السعادة – مصر. باشر تصحيحه: جمع من أفاضل العلماء.
    • مَجمع الأنهُر في شرح ملتقَى الأبحُر، للإمام: عبد الرحمن بن محمد بن سليمان، المعروف بـ «داماد أفندي» "ت 1078 هـ"، وبهامشه: "الدُّر المُنتقَى في شرح المُلتقَى" للعلاء الحصكفي ، ط: طَبْعُ: دار الطباعة العامرة بتركيا عام 1328 هـ، بترخيص وزارة المعارف عام 1319 هـ، اعتنى بالتصحيح والترتيب: أحمد بن عثمان بن أحمد القره حصاري.
    • المحيط البرهاني في الفقه النعماني، للإمام: برهان الدين أبو المعالي محمود بن أحمد بن عبد العزيز بن عمر بن مَازَةَ البخاري الحنفي "ت 616 هـ"، ط: دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان- الطبعة: الأولى، 1424 هـ - 2004 م. تحقيق: عبد الكريم سامي الجندي.
    • المخارج في الحيل للإمام: محمد بن الحسن الشيباني " ت 189 هـ"، ط: مكتبة الثقافة الدينية، القاهرة، عام النشر: 1419 هـ - 1999 م.
    • مختصر القدوري، للإمام: أبي الحسين أحمد بن محمد بن أحمد بن جعفر القدوري الحنفي البغدادي "ت 428 هـ"، ط: دار الكتب العلمية الطبعة: الأولى، 1418 هـ - 1997 م .
    • النتف في الفتاوى للسغدي، للإمام: أبي الحسن علي بن الحسين بن محمد السُّغْدي، "ت 461 "، ط: مؤسسة الرسالة – بيروت- دار الفرقان – عمان. الطبعة: الثانية، 1404 –
    • الهداية في شرح بداية المبتدي، للإمام: علي بن أبي بكر بن عبد الجليل الفرغاني المرغيناني، أبو الحسن برهان الدين "ت 593هــ"، ط: دار احياء التراث العربي - بيروت لبنان.

    ب- الفقه المالكي:

    • أسهل المدارك، للإمام: أبي بكر بن حسن بن عبد الله الكشناوي "ت 1397 هـ"، ، ط: دار الفكر، بيروت – لبنان -الطبعة: الثانية.
    • الإشراف على نكت مسائل الخلاف، للإمام: القاضي أبي محمد عبد الوهاب بن علي بن نصر البغدادي المالكي ، ط: دار ابن حزم الطبعة: الأولى، 1420هــ - 1999م. تحقيق: الحبيب بن طاهر.
    • بداية المجتهد ونهاية المقتصد، للإمام: أبي الوليد محمد بن أحمد بن محمد بن أحمد بن رشد القرطبي الشهير بابن رشد الحفيد "ت 595هــ"، ط: دار الحديث – القاهرة-1425هــ - 2004 م.
    • التوضيح في شرح مختصر ابن الحاجب، للإمام: خليل بن إسحاق بن موسى، ضياء الدين الجندي المالكي المصري " ت 776هــ"، ط: مركز نجيبويه للمخطوطات وخدمة التراث الطبعة: الأولى، 1429هــ - 2008م. تحقيق: د. أحمد بن عبد الكريم نجيب.
    • جواهر الدرر في حل ألفاظ المختصر، للإمام: أبي عبد اللَّه شمس الدين محمد بن إبراهيم بن خليل التتائي المالكي "ت 942 هـ"، دار ابن حزم، بيروت – لبنان- الطبعة: الأولى، 1435 هـ - 2014 م. حققه وخرج أحاديثه: الدكتور أبو الحسن، نوري حسن حامد المسلاتي.
    • حاشية العدوي على كفاية الطالب الرباني، للإمام: أبي الحسن, علي بن أحمد بن مكرم الصعيدي العدوي - نسبة إلى بني عدي، بالقرب من منفلوط-، "ت 1189هــ"، ط: دار الفكر – بيروت- 1414هــ - 1994م. تحقيق: يوسف الشيخ محمد البقاعي.
    • روضة المستبين في شرح كتاب التلقين، للإمام: أبي محمد، وأبو فارس، عبد العزيز بن إبراهيم بن أحمد القرشي التميمي التونسي المعروف بابن بزيزة "ت 673 هـ"، ط: دار ابن حزم الطبعة: الأولى، 1431 هـ - 2010 م. تحقق: عبد اللطيف زكاغ.
    • شرح إرشاد السالك في مذهب إمام الأئمة مالك، للشيخ: أبي بكر بن حسن بن عبد الله الكشناوي "ت 1397 هـ"، ط: دار الفكر، بيروت – لبنان- الطبعة: الثانية.
    • الشرح الكبير للشيخ الدردير وحاشية الدسوقي، للإمام: محمد بن أحمد بن عرفة الدسوقي المالكي "ت 1230هــ"، ط: دار الفكر.
    • شرح المختصر الكبير للأبهري، للإمام: أبي بكر محمد بن عبد الله المالكي الأبهري" ت 375 هـ"، ط: جمعية دار البر – دبي. تحقيق: أحمد عبد الله حسن.
    • عقد الجواهر الثمينة في مذهب عالم المدينة، للإمام: أبي محمد جلال الدين عبد الله بن نجم بن شاس بن نزار الجذامي السعدي المالكي "ت 616هــ"، ط: دار الغرب الإسلامي، بيروت – لبنان - الطبعة: الأولى، 1423 هـ - 2003 م. دراسة وتحقيق: أ. د. حميد بن محمد لحمر.
    • الفواكه الدواني على رسالة ابن أبي زيد القيرواني، للإمام: أحمد بن غانم (أو غنيم) بن سالم ابن مهنا، شهاب الدين النفراوي الأزهري المالكي "ت 1126هــ"، ط: دار الفكر.
    • الكافي في فقه أهل المدينة، للإمام: أبي عمر يوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر بن عاصم النمري القرطبي "ت 463هــ"، ط: مكتبة الرياض الحديثة، الرياض، المملكة العربية السعودية الطبعة: الثانية، 1400هــ/1980م. تحقيق: محمد محمد أحيد ولد ماديك الموريتاني.
    • لوامع الدرر في هتك أستار المختصر، للإمام: محمد بن محمد سالم المجلسي الشنقيطي "ت ١٣٠٢ هـ، ط: دار الرضوان، نواكشوط- موريتانيا، لصاحبها أحمد سالك بن محمد الأمين ابن أبوه.
    • المدونة ، للإمام: مالك بن أنس بن مالك بن عامر الأصبحي المدني"ت ١٧٩هـ"، ط: دار الكتب العلمية الطبعة: الأولى، ١٤١٥هـ - ١٩٩٤م.
    • المعونة على مذهب عالم المدينة الإمام مالك بن أنس، للإمام: القاضي عبد الوهاب البغدادي "ت 422 هـ"، ط: المكتبة التجارية، مصطفى أحمد الباز - مكة المكرمة
    • منح الجليل شرح مختصر خليل، للشيخ : محمد عليش، ط:دار الفكر – بيروت- الطبعة: الأولى،: 1404 هـ - 1984 م.

    ج- الفقه الشافعي:

    • أسنى المطالب في شرح روض الطالب، للإمام : زكريا بن محمد بن زكريا الأنصاري، زين الدين أبو يحيى السنيكي "ت 926هــ"، ط: دار الكتاب الإسلامي .
    • الإقناع للماوردي، للإمام: أبي الحسن علي بن محمد بن محمد بن حبيب البصري البغدادي، الشهير بالماوردي "ت 450هــ"، ط:دار الفكر.
    • بحر المذهب ، للإمام: الروياني، أبو المحاسن عبد الواحد بن إسماعيل "ت 502 هـ" ، ط: دار الكتب العلمية الطبعة: الأولى، 2009 م. تحقيق: طارق فتحي السيد.
    • البيان في مذهب الإمام الشافعي، للإمام: أبي الحسين يحيى بن أبي الخير بن سالم العمراني اليمني الشافعي "ت 558هــ"، ط: دار المنهاج – جدة- الطبعة: الأولى، 1421 هـ.
    • تحفة المحتاج في شرح المنهاج وحواشي الشرواني والعبادي، للإمام: أحمد بن محمد بن علي بن حجر الهيتمي "ت 974 هـ"، ط: المكتبة التجارية الكبرى بمصر لصاحبها مصطفى محمد.
    • تحفة المحتاج في شرح المنهاج وحواشي الشرواني والعبادي، للإمام: أحمد بن محمد بن علي بن حجر الهيتمي " ت 974 هـ"، ط: المكتبة التجارية الكبرى بمصر لصاحبها مصطفى محمد.
    • تكملة المطيعي الأولى على المجموع، للشيخ: محمد نجيب المطيعي "ت 1407 هـ" ، ط : المكتبة السلفية - المدينة المنورة.
    • الحاوي الكبير، للإمام: أبي الحسن علي بن محمد بن محمد بن حبيب البصري البغدادي، الشهير بالماوردي "ت 450هــ"، ط: دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان- الطبعة: الأولى، 1419 هـ -1999 م. تحقيق: الشيخ علي محمد معوض - الشيخ عادل أحمد عبد الموجود.
    • روضة الطالبين وعمدة المفتين، للإمام: أبي زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي "ت 676 هـ"، ط: المكتب الإسلامي، بيروت- دمشق- عمان الطبعة: الثالثة، 1412 هـ / 1991 م. تحقيق: قسم التحقيق والتصحيح في المكتب الإسلامي بدمشق، بإشراف زهير الشاويش .
    • الشرح الكبير للرافعي ، للإمام: عبد الكريم بن محمد بن عبد الكريم، أبو القاسم الرافعي القزويني " ت ٦٢٣هـ"، دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان- الطبعة: الأولى، ١٤١٧ هـ - ١٩٩٧ م.
    • غياث الأمم في التياث الظلم، للإمام: عبد الملك بن عبد الله بن يوسف بن محمد الجويني، أبو المعالي، ركن الدين، الملقب بإمام الحرمين "ت 478هــ"، ط: مكتبة إمام الحرمين الطبعة: الثانية، 1401هــ. المحقق: عبد العظيم الديب.
    • كفاية النبيه في شرح التنبيه، للإمام أحمد بن محمد بن علي الأنصاري، أبو العباس، نجم الدين، المعروف بابن الرفعة "ت 710هــ" ، ط : دار الكتب العلمية الطبعة: الأولى، م تحقيق: مجدي محمد سرور باسلوم.
    • مغني المحتاج إلى معرفة معاني ألفاظ المنهاج، للإمام: شمس الدين، محمد بن محمد، الخطيب الشربيني "ت ٩٧٧هـ" ، ط: دار الكتب العلمية الطبعة: الأولى، ١٤١٥ هـ - ١٩٩٤ م، تحقيق: علي محمد معوض - عادل أحمد عبد الموجود.
    • المهذب، للإمام: أبي اسحاق إبراهيم بن علي بن يوسف الشيرازي "ت 476 هـ"، ط: دار الكتب العلمية.
    • نهاية المطلب في دراية المذهب، للإمام: عبد الملك بن عبد الله بن يوسف بن محمد الجويني، أبو المعالي، ركن الدين، الملقب بإمام الحرمين "ت 478هــ"، ط: دار المنهاج الطبعة: الأولى، 1428هــ-2007م. تحقيق: : أ. د/ عبد العظيم محمود الدّيب.

    د- الفقه الحنبلي:

    • شرح الزركشي على مختصر الخرقي، للإمام: شمس الدين محمد بن عبد الله الزركشي المصري الحنبلي "ت 772هــ"، ط: دار العبيكان الطبعة: الأولى، 1413 هـ - 1993 م.
    • الشرح الكبير، للإمام: شمس الدين أبو الفرج عبد الرحمن بن محمد بن أحمد بن قدامة المقدسي"ت 682 هـ"، ط: هجر للطباعة والنشر والتوزيع والإعلان، القاهرة - جمهورية مصر العربية -الطبعة: الأولى، 1415 هـ - 1995 م. تحقيق: د عبد الله بن عبد المحسن التركي - د عبد الفتاح محمد الحلو.
    • الكافي في فقه الإمام أحمد، للإمام: أبي محمد موفق الدين عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامة الجماعيلي المقدسي ثم الدمشقي الحنبلي، الشهير بابن قدامة المقدسي "ت 620هــ"، ط: مطبعة السنة المحمدية 1369 هـ.
    • كشاف القناع للإمام: منصور بن يونس البهوتي الحنبلي "ت 1051 هـ" ، ط: وزارة العدل في المملكة العربية السعودية الطبعة: الأولى، 1421 - 1429 هـ = 2000 - 2008 م . تحقيق وتخريج وتوثيق: لجنة متخصصة في وزارة العدل.
    • كشف اللثام شرح عمدة الأحكام، للإمام: شمس الدين، أبو العون محمد بن أحمد بن سالم السفاريني الحنبلي "ت 1188 هـ"، ط: وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامية - الكويت، دار النوادر – سوريا الطبعة: الأولى، 1428 هـ - 2007 م. اعتنى به تحقيقا وضبطا وتخريجا: نور الدين طالب
    • المبدع في شرح المقنع، للإمام: إبراهيم بن محمد بن عبد الله بن محمد ابن مفلح، أبو إسحاق، برهان الدين "ت 884 هـ"، ط: دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان- الطبعة: الأولى، 1418 هـ - 1997 م.
    • المغني، للإمام: موفق الدين أبو محمد عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامة المقدسي الجماعيلي الدمشقي الصالحي الحنبلي "ت 620 هـ، ط: دار عالم الكتب للطباعة والنشر والتوزيع، الرياض - المملكة العربية السعودية الطبعة: الثالثة، 1417 هـ - 1997 م. تحقيق: الدكتور عبد اللَّه بن عبد المحسن التركي، الدكتور عبد الفتاح محمد الحلو.

    د- الفقه الظاهري:

    • المُحلَّى بالآثار، للإمام: أبي محمد، علي بن أحمد بن سعيد بن حزم الأندلسي الظاهري "ت 456 هـ" ، ط : دار الفكر – بيروت-. تحقيق: د. عبد الغفار سليمان البنداري.

     

    سادسًا: كتب أصول الفقه، وقواعده والسياسة الشرعية:

    • الإجماع لابن المنذر، للإمام: أبي بكر محمد بن إبراهيم بن المنذر النيسابوري "ت 319هــ"، ط: دار المسلم للنشر والتوزيع الطبعة: الأولى لدار المسلم، 1425 هـ - 2004 م. تحقيق ودراسة: د. فؤاد عبد المنعم أحمد.
    • الأحكام السلطانية ، للإمام: القاضي أبي يعلى، محمد بن الحسين بن محمد بن خلف ابن الفراء "ت: 458 هـ"، ط: دار الكتب العلمية - بيروت، لبنان الطبعة: الثانية، 1421 هـ - 2000 م.
    • الأحكام السلطانية للماوردي، للإمام: أبي الحسن علي بن محمد بن محمد بن حبيب البصري البغدادي، الشهير بالماوردي "ت 450هــ"، ط: دار الحديث – القاهرة.
    • الأحكام السلطانية، للإمام: أبي الحسن علي بن محمد بن محمد بن حبيب البصري البغدادي، الشهير بالماوردي "ت 450هــ، ط: دار الحديث – القاهرة.
    • اختلاف الأئمة العلماء، للإمام: يحيى بن هُبَيْرَة بن محمد بن هبيرة الذهلي الشيبانيّ، أبو المظفر، عون الدين "ت 560 هـ"، ط: دار الكتب العلمية - لبنان / بيروت الطبعة: الأولى، 1423 هـ - 2002 م. تحقيق: السيد يوسف أحمد.
    • الأشباه والنظائر، للإمام: : زين الدين بن إبراهيم بن محمد، الشهير بابن نجيم "ت 970 هـ، ط: دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان- الطبعة: الأولى، 1419 هـ - 1999 م.
    • الإقناع في مسائل الإجماع، للإمام: علي بن محمد بن عبد الملك الكتامي الحميري الفاسي، أبو الحسن ابن القطان "ت 628 هـ"، ط: الفاروق الحديثة للطباعة والنشر الطبعة: الأولى، 1424 هـ - 2004 م. تحقيق: حسن فوزي الصعيدي.
    • الإقناع في مسائل الإجماع، للإمام: علي بن محمد بن عبد الملك الكتامي الحميري الفاسي، أبو الحسن ابن القطان " ت 628 هـ"، ط: الفاروق الحديثة للطباعة والنشر الطبعة: الأولى، 1424 هـ - 2004 م. تحقيق: حسن فوزي الصعيدي.
    • أنوار البروق في أنواء الفروق، للإمام: أبي العباس شهاب الدين أحمد بن إدريس بن عبد الرحمن المالكي الشهير بالقرافي "ت 684هــ"، ط: عالم الكتب.
    • تبصرة الحكام في أصول الأقضية ومناهج الأحكام، للإمام: إبراهيم بن علي بن محمد، ابن فرحون، برهان الدين اليعمري "ت 799هــ"، ط:مكتبة الكليات الأزهرية الطبعة: الأولى، 1406هــ - 1986م.
    • الحسبة في الإسلام، أو وظيفة الحكومة الإسلامية، للشيخ: تقي الدين أبو العباس أحمد بن عبد الحليم بن عبد السلام بن عبد الله بن أبي القاسم بن محمد ابن تيمية الحراني الحنبلي الدمشقي "ت 728هــ"، ط: دار الكتب العلمية الطبعة الأولى.
    • السياسة الشرعية في إصلاح الراعي والرعية، للشيخ: أحمد بن عبد الحليم بن عبد السلام ابن تيمية " ت 728 هـ"، ط: دار عطاءات العلم (الرياض) - دار ابن حزم – بيروت- الطبعة: الرابعة، 1440 هـ - 2019 م - الأولى لدار ابن حزم. المحقق: علي بن محمد العمران راجعه: سليمان بن عبد الله العمير - جديع بن محمد الجديع.
    • السياسة الشرعية، للشيخ: عبد الوهاب خلاف، ط: مؤسسة الرسالة- بيروت-1418 هـ - 1997 م.
    • غمز عيون البصائر في شرح الأشباه والنظائر، للإمام: أحمد بن محمد مكي، أبو العباس، شهاب الدين الحسيني الحموي الحنفي "ت 1098هــ"، ط: دار الكتب العلمية الطبعة: الأولى، 1405هــ - 1985م.
    • مراتب الإجماع، للإمام: أبي محمد علي بن أحمد بن سعيد بن حزم الأندلسي القرطبي الظاهري "ت : 456هــ"، ط: دار الكتب العلمية – بيروت.
    • المستصفى، للإمام: أبو حامد محمد بن محمد الغزالي الطوسي "ت 505هــ"، ط: دار الكتب العلمية الطبعة: الأولى، 1413هــ - 1993م. تحقيق: محمد عبد السلام عبد الشافي.
    • معالم القربة في طلب الحسبة، للإمام: محمد بن محمد بن أحمد بن أبي زيد بن الأخوة، القرشي، ضياء الدين "ت 729هــ" ، ط: دار الفنون .
    • المعاني البديعة في معرفة اختلاف أهل الشريعة، للإمام: محمد بن عبد الله بن أبي بكر الحثيثي الصردفي الريمي، جمال الدين "ت 792هــ" ، ط: دار الكتب العلمية – بيروت- الطبعة: الأولى. تحقيق: سيد محمد مهنى.
    • الموافقات، للإمام: أبي إسحاق إبراهيم بن موسى بن محمد اللخمي الشاطبي "ت 790 هـ"، ط: دار ابن عفان الطبعة: الأولى، 1417 هـ - 1997 م. تحقيق: أبو عبيدة مشهور بن حسن آل سلمان.

    سابعًا: كتب الفتاوى :

    • صفة المفتي والمستفتي ، للإمام: نجم الدين أحمد بن حمدان بن شبيب بن حمدان الحراني الحنبلي "ت 695 هـ"، ط: دار الصميعي للنشر والتوزيع، الرياض - المملكة العربية السعودية- الطبعة: الأولى، 1436 هـ - 2015 م. تحقيق: أبو جنة الحنبلي مصطفى بن محمد صلاح الدين بن منسي القباني.
    • العقود الدرية في تنقيح الفتاوى الحامدية، للإمام: ابن عابدين، محمد أمين بن عمر بن عبد العزيز عابدين الدمشقي الحنفي "ت 1252هــ"، ط: دار المعرفة.
    • فتاوى ابن الصلاح، للإمام: عثمان بن عبد الرحمن، أبو عمرو، تقي الدين المعروف بابن الصلاح "ت 643هــ"، ط: مكتبة العلوم والحكم , عالم الكتب – بيروت-الطبعة: الأولى، تحقق: د. موفق عبد الله عبد القادر.
    • فتاوى السبكي، للإمام: أبي الحسن تقي الدين علي بن عبد الكافي السبكي "ت 756 هـ"، ط: مكتبة القدسي بالقاهرة.
    • الفتاوى الكبرى، للشيخ : تقي الدين أبو العباس أحمد بن عبد الحليم بن عبد السلام بن عبد الله بن أبي القاسم بن محمد ابن تيمية الحراني الحنبلي الدمشقي "ت 728هــ"، ط: الطبعة: الأولى، 1408هــ - 1987م.
    • مجموع الفتاوى، للشيخ : تقي الدين أبو العباس أحمد بن عبد الحليم بن عبد السلام بن عبد الله بن أبي القاسم بن محمد ابن تيمية الحراني الحنبلي الدمشقي "ت 728هــ"، ط: مجمع الملك فهد لطباعة المصحف الشريف - المدينة المنورة – السعودية- عام النشر: 1425 هـ - 2004 م.

    ثامنًا: كتب عامة

    • الاتجاهات الفقهية عند أصحاب الحديث في القرن الثالث الهجري، للدكتور عبد المجيد محمود عبد المجيد -أستاذ الشريعة الإسلامية المساعد بكلية دار العلوم، ط: مكتبة الخانجي، مصر. عام النشر: 1399 هـ - 1979 م.
    • إعلام الموقعين عن رب العالمين، للإمام: محمد بن أبي بكر بن أيوب بن سعد شمس الدين ابن قيم الجوزية "ت 751هــ"، ط: دار الكتب العلمية – بيروت- الطبعة: الأولى، 1411هــ - 1991م . تحقيق: محمد عبد السلام إبراهيم.
    • إغاثة اللهفان في مصايد الشيطان، للإمام: محمد بن أبي بكر بن أيوب بن سعد شمس الدين ابن قيم الجوزية "ت 751 هـ"، ط: مكتبة المعارف، الرياض، المملكة العربية السعودية. تحقيق: محمد حامد الفقي .
    • تاريخ التشريع الإسلامي، للشيخ : مناع بن خليل القطان "ت 1420هــ"، ط: مكتبة وهبة الطبعة: الخامسة 1422هــ-2001م.
    • العقوبة، للشيخ محمد أبي زهرة، ط : دار الفكر العربي.
    • اللباب في فقه السنة والكتاب، محمد صبحي بن حسن حلاق، مكتبة الصحابة الشارقة ، مكتبة التابعين القاهرة، الطبعة: الثانية، 1424 هـ - 2004 م .
    • مدخل الفقه الإسلامي، للدكتور/.درويش الأهدل، ط: مطابع النهضة - صنعاء، 1990م.
    • المدخل الى علم القانون، للدكتور/ عوض أحمد الزعبي، ط: دار وائل للطباعة والنشر والتوزيع, 2003م.
    • النظام القضائي في الفقه الإسلامي، للأستاذ الدكتور/ محمد رأفت عثمان، ط: دار البيان الطبعة: الثانية 1415هــ1994م.

     

    References:

     

    1: alquran alkarim.

    2: kutub altafsir waeulumihi:

    • 'ahkam alquran , lil'iimami: 'ahmad bin eali 'abu bakr alraazi aljasas alhanafiu " t 370h", t : dar alkutub aleilmiat bayrut - lubnan- altabeatu: al'uwlaa, 1415h/1994m. tahqiqu: eabd alsalam muhamad eali shahin.
    • 'ahkam alquran , lil'iimam: eali bin muhamad bin eulay, 'abu alhasan altabari, almulaqab bieimad aldiyn, almaeruf bialkia alharasii alshaafieii "t 504h", ta: dar alkutub aleilmiati, bayrut. tahqiqu: musaa muhamad eali waeizat eabd eati.
    • 'asbab alnuzul , lil'iimami: 'abi alhasan eali bin 'ahmad bin muhamad bin eali alwahidi, alnaysaburi, alshaafieiu "t 468h", ta: dar al'iislah - aldamaam altabeatu: althaaniatu, 1412 hi - 1992 mi. tahqiqu: eisam bin eabd almuhsin alhimaydan.
    • 'adwa' albayan fi 'iidah alquran bialqurani, lil'iimami: muhamad al'amin bin muhamad almukhtar bin eabd alqadir aljaknii alshanqitii "t : 1393h", ta: dar alfikr liltibaeat w alnashr w altawzie bayrut - lubnan.
    • tafsir altabri, lil'iimami: 'abi jaefar muhamad bin jarir altabarii "t 310 ha", ta: dar hajr liltibaeat walnashr waltawzie wal'iielan - alqahirat, misr altabeatu: al'uwlaa, 1422 hi - 2001 mi. tahqiqu: d eabd allah bin eabd almuhsin alturki.
    • aljamie li'ahkam alqurani, lil'iimami: 'abi eabd allah, muhamad bin 'ahmad al'ansarii alqurtubiu, ta: dar alkutub almisriat - alqahirati- altabeatu: althaaniatu, 1384 hi - 1964 mi. tahqiqu: 'ahmad albarduni wa'iibrahim 'atfish.
    • ruh albayan, lil'iimami: 'iismaeil haqiy bin mustafaa al'iistanbuli alhanafii alkhalawati , almawlaa 'abu alfida' "t 1127h", ta: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut-.
    • zahrat altafasiri, lilshaykh : muhamad bin 'ahmad bin mustafaa bin 'ahmad almaeruf bi'abi zahra "t 1394h", ta: dar alfikr alearabii.
    • alsiraj almunir fi al'iieanat ealaa maerifat baed maeani kalam rabina alhakim alkhabiri, lil'iimami: shams aldiyni, muhamad bin 'ahmad alkhatib alshirbini alshaafieii "t 977h", ta: matbaeat bulaq (al'amiriti) - alqahirat eam alnashr: 1285 hu.
    • mafatih alghib, lil'iimami: 'abi eabd allah muhamad bin eumar bin alhasan bin alhusayn altaymi alraazi almulaqab bifakhr aldiyn alraazi khatib alrayi "t 606h", ta: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut- altabeata: althaalithat - 1420 hu.
    • nuzum aldarar fi tanasub alayat walsuwr, lil'iimami: 'iibrahim bin eumar bin hasan alribat bin ealii bin 'abi bakr albiqaeii "t 885hi", ta: dar alkitaab al'iislami, alqahirati.

    3: kutub alsuna washuruhiha:

    • 'abi muhamad hasan bin ealiin bin sulayman albadr alfayuwmi alqahiriu " - 870 ha", ta: maktabat dar alsalami, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiatu- altabeatu: al'uwlaa, 1439 hi - 2018 mi, qadim lahu: fadilat alshaykh eabd allah bin muhamad alghiniman, dirasat watahqiq watakhrija: 'a. du. muhamad 'iishaq muhamad al 'iibrahim.
    • aliastidhkari, lil'iimami: 'abi eumar yusif bin eabd allh bin muhamad bin eabd albirr bin easim alnamrii alqurtibii "t 463hi", ta: dar alkutub aleilmiat - bayrut- altabeatu: al'uwlaa, 1421 - 2000mu.tahiqiqi: salim muhamad eataa, muhamad eali mueawad.
    • albadr almunir fi takhrij al'ahadith wal'athar alwaqieat fi alsharh alkabiri, lil'iimami: abn almulaqin siraj aldiyn 'abu hafs eumar bin ealii bin 'ahmad alshaafieii almisrii "t 804hi", ta: dar alhijrat lilnashr waltawzie - alriyad-alsaeudiat altabeati: alawlaa, 1425h-2004m. tahqiqu: mustafaa 'abu alghit waeabd allah bin sulayman wayasir bin kamal.
    • altahbir li'iidah maeani altaysir, lilshaykh : muhamad bin 'iismaeil bin salah bin muhamad alhasani, alkahlanii thuma alsaneani, 'abu 'iibrahim, eizi aldiyn, almaeruf ka'aslafih bial'amir "t 1182hi" , ta: maktabat alrrushd, alriyad - almamlakat alearabyat alsaeudiati- altabeati: al'uwlaa, 1433 hi - 2012 mu. haqaqah waealaq ealayh wakharaj 'ahadithah wadabt nushu: mhammad subhy bin hasan hallaq 'abu museab.
    • altalkhis alhubayru, lil'iimami: 'abi alfadl 'ahmad bin ealiin bin muhamad bin 'ahmad bin hajar aleasqalani"ti852h", ta: dar alkutub aleilmiat altabeati: altabeat al'uwlaa 1419hi. 1989m.
    • altamhid liabn eabd albar, lil'iimami: 'abi eumar yusif bin eabd allh bin muhamad bin eabd albiri bin easim alnamrii alqurtibii "t 463hi", wizarat eumum al'awqaf walshuwuwn al'iislamiat - almaghrib eam alnashri: 1387 ha. tahqiqu: mustafaa bin 'ahmad alealawi , muhamad eabd alkabir albakri.
    • tawdih al'ahkam min bulugh almurami, lilshaykh /'abu eabd alrahman eabd allh bin eabd alrahman bin salih bin hamd bin muhamad bin hamd bin 'iibrahim albasaam altamimii "t 1423h", ta: mktabt al'asdi, mkkt almkrrmt altabeati: alkhamisat, 1423 hi - 2003 mi.
    • altawdih lisharh aljamie alsahihi, lil'iimami: siraj aldiyn 'abu hafs eumar bin ealii bin 'ahmad al'ansarii alshaafieiu almaeruf bi abn almulaqan "t - 804 ha", t: dar alnawadr, dimashq - suria altabeatu: al'uwlaa, 1429 hi - 2008 mi. tahqiqu: dar alfalah lilbahth aleilmii watahqiq alturath bi'iishraf khalid alribati, jumeat fatuhi.
    • jamie al'usuli, lil'iimami: majd aldiyn 'abi alsaeadat almubarak bin muhamad bin muhamad bin muhamad aibn eabd alkarim alshaybaniu aljazari aibn al'uthir "t 606 ha", ta: maktabat alhulwani - matbaeat almalaah - maktabat dar albayan altabeatu: al'uwlaa. tahqiqu: eabd alqadir al'arnawuwt [t 1425 hu]- altatimat tahqiq bashir euyun.
    • aljamie alkamil fi alhadith alsahih alshaamil almuratab ealaa 'abwab alfiqh lilshaykhi: 'abi 'ahmad muhamad eabd allah al'aezamii almaeruf bi <<aldiya'>>, t: dar alsalam lilnashr waltawzie, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiat- altabeati: al'uwlaa, 1437 hi - 2016 mi.
    • riad al'afham fi sharh eumdat al'ahkami, lil'iimami: 'abi hafs eumar bin eali bin salim bin sadaqat allakhmi al'iiskandari almalki, taj aldiyn alfakhani "t 734h", ta: dar alnawadr, suria altabeata: al'uwlaa, 1431 hi - 2010 mi, tahqiqi: nur aldiyn talb.
    • sunan abn majah, lil'iimami: 'abi eabd allah muhamad yazid abn majah alrrabey - mawlahum - alqazwini " t 273 ", ta: dar alrisalat alealamiat altabeata: al'uwlaa, 1430 hi - 2009 mi. tahqiqu: shueayb al'arnawuwt - eadil murshid - mhmmad kamil qarah bilili - eabd allltyf haraz allah.
    • sunan 'abi dawud, lil'iimam: 'abi dawud sulayman bin al'asheath bin 'iishaq bin bashir bin shidad bin eamrw al'azdi alssijistany "t 275 hu", ta: almaktabat aleasriati, sayda - bayrut-. tuhaqiqu: muhamad muhyi aldiyn eabd alhamid.
    • snan altirmidhi, lil'iimami: 'abi eisaa muhamad bin eisaa bn surat altirmidhii " 279 ha" , ta: dar alrisalat alealamiat altabeati: al'uwlaa, 1430 hi - 2009 mi.
    • sharh alsunat lilbghui, lil'iimami: muhyi alsanat, 'abu muhamad alhusayn bin maseud bin muhamad bin alfaraa' albaghawii alshaafieii "t 516 ha", ta: almaktab al'iislamii - dimashqa, bayrut altabeata: althaaniatu, 1403 hi - 1983 mu. tahqiqu: shueayb al'arnawuwt - muhamad zuhayr alshaawish.
    • sharah sunan abn majat almusamaa murshid dhawi alhaja walhajat 'iilaa sunan aibn majah, lilshaykhi: muhamad al'amin bin eabd allah bin yusif bin hasan al'urmy alealanwy al'athyubii alharary alkarii albuayty, ta: dar alminhaji, almamlakat alearabiat alsaeudiat - jidat- altabeati: al'uwlaa, 1439 hi - 2018 mi. tahqiqu: lajnat min aleulama' biriasati: al'ustadh alduktur hashim muhamad eali husayn mahdi.
    • sharah sunan abn majah lilhirrii , lilshaykh : muhamad al'amin bin eabd allh bin yusif bin hasan al'urmy alealanwy al'athyubii alharary alkarii albuayty, ta: dar alminhaji, almamlakat alearabiat alsaeudiat - jidat- altabeati: al'uwlaa, 1439 hi - 2018 mi. murajaeat lajnat min aleulama' biriasati: al'ustadh alduktur hashim muhamad eali husayn mahdi.
    • sharah mushkil aliathar, lil'iimam : 'abi jaefar 'ahmad bin muhamad bin salamat bin eabd almalik bin salamat al'azdii alhajarii almisrii almaeruf bialtahawii "t 321 ha", ta: muasasat alrisalat altabeata: al'uwlaa - 1415 ha, 1494 mi. tahqiqa: shueayb al'arnawuwt .
    • sharh maeani alathar, lil'iimami: 'abi jaefar 'ahmad bin muhamad bin salamat bin eabd almalik bin salamat al'azdi alhajarii almisrii altahawii alhanafii "t 321 hu", ta: ealam alkutab, bayrut - lubnan- altabeata: al'uwlaa, 1414 hi - 1994 mi. haqaqahu: muhamad sayid jad alhaq - muhamad zahri alnajaar min eulama' al'azhar alsharif- d yusif eabd alrahman almireashali - albahith bimarkaz khidmat alsanat bialmadinat alnabawiati.
    • shih albukhari, lil'iimami: 'abi eabd allah muhamad bin 'iismaeil albukharii aljuefii "t 256 ha", ta: dar abn kathirin, dar alyamamat - dimashq altabeata: alkhamisati, 1414 hi - 1993 ma. tahqiqu: du. mustafaa dib albugha.
    • shih muslimun, lil'iimami: 'abi alhusayn muslim bin alhajaaj alqushayrii alnaysaburiu "t261 ha", ta: matbaeat eisaa albabi alhalabi washarakahi, alqahirati. tahqiqu: muhamad fuad eabd albaqi.
    • tarah altathrib fi sharh altaqribi, lil'iimami: 'abi alfadl zayn aldiyn eabd alrahim bin alhusayn bin eabd alrahman bin 'abi bakr bin 'iibrahim aleiraqii "t 806h",w 'akmalah aibnuhu: 'ahmad bin eabd alrahim bin alhusayn alkurdi alraaziani thuma almisriu, 'abu zareat wali aldiyn, aibn aleiraqii "t 826h", ta: dar 'iihya' alturath alearabii altabeat almisriat alqadima .
    • eumdat alqariy sharh sahih albukhari, lil'iimam: badr aldiyn 'abi muhamad mahmud bin 'ahmad aleaynaa "t 855 hu", ta: dar 'iihya' alturath alearabii, wadar alfikr - bayrut
    • fath albari, lil'iimami: 'ahmad bin ealiin bin hajar aleasqalanii "t 852 ha", ta: almaktabat alsalafiat - misr - 1380 - 1390 hu . raqm kutubih wa'abwabih wa'ahadithihi: muhamad fuad eabd albaqi .
    • fath alwadud fi sharh sunan 'abi dawud, lilshaykh : 'abi alhasan alsindi, ta: maktabat linat - dimanhur - jumhuriat misr alearabiat- altabeatu: al'uwlaa, 1431 hi - 2010 mi. tahqiqu: muhamad zaki alkhuli.
    • fid alqadiri, lil'iimami: zayn aldiyn muhamad almadeui baeabd alrawuwf bin taj alearifin bin eali bin zayn aleabidin alhadaadii thuma alminawi alqahiriu "t 1031h", ta: almaktabat altijariat alkubraa - misr -altabeati: al'uwlaa, 1356.
    • alkawkab alwahaj sharh sahih muslim bin alhajaji, lil'iimami: muhamad al'amin bin eabd allah al'uramy alealawy alharary alshaafieii, nuzil makat almukaramat walmujawir biha, ta: dar alminhaj - dar tawq alnajaat altabeata: al'uwlaa, 1430 hi - 2009 mi. murajaeatu: lajnat min aleulama' biriasat alburfisur: hashim muhamad eali mahdi almustashar birabitat alealam al'iislamii - makat almukaramati.
    • musanad 'ahmad, lil'iimami: al'iimam 'ahmad bin hanbal "t 241 ha, ta: muasasat alrisalati, altabeatu: al'uwlaa, 1421 hi - 2001 m : shueayb al'arnawuwt "t 1438 hu"- eadil murshid - wakhrun- 'iishrafi: d eabd allah bin eabd almuhsin altarki.
    • masabih alsunati, lil'iimami: muhyi alsanat, 'abi muhamad alhusayn bin maseud bin muhamad bin alfaraa' albaghawii alshaafiei"t 516 hu", ta: dar almaerifat liltibaeat walnashr waltawzie, bayrut - lubnan- altabeata: al'uwlaa, 1407 hi - 1987 mi. tahqiqi: alduktur yusif eabd alrahman almireashali, muhamad salim 'iibrahim samarat, jamal hamdi aldhahabi.
    • maealim alsunan, lil'iimami: 'abi sulayman hamd bin muhamad bin 'iibrahim bin alkhataab albastii almaeruf bialkhatabii "t: 388h", ta: almatbaeat aleilmiat - halb- altabeati: al'uwlaa 1351 hi - 1932 mi.
    • almuealim bifawayid muslimin, lil'iimami: 'abi eabd allah muhamad bin eali bin eumar alttamimy almazri almaliki "t 536 ha", ta: aldaar altuwnisiat lilnashr almwssst alwataniat lilkitab bialjazayir almwssst alwataniat liltarjamat waltahqiq walddrasat bayt alhikmat , altabeatu: althaaniatu, 1988 ma, waljuz' althaalith sadar bitarikh 1991 ma. almuhaqiqi: fadilat alshaykh muhamad alshaadhli alniyfar.
    • manahat albari bisharh sahih albukhari, lil'iimami: zakaria bin muhamad bin 'ahmad bin zakariaa al'ansari, zayn aldiyn 'abu yahyaa alsinikii almisrii alshaafieii "t 926 ha", ta: maktabat alrushd lilnashr waltawziei, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiat altabeati: al'uwlaa, 1426 hi - 2005 ma. aietanaa bitahqiqih waltaeliq ealayhi: sulayman bn darie aleazimi.
    • alminhaj sharh sahih muslim bin alhajaji, lil'iimami: 'abi zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu "t 676hi", ta: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrutu-altabeata: althaaniatu.
    • muata malik - riwayat 'abi museab alzuhri- , lil'iimami: malik bin 'anas "t 179 ha" riwayatu: 'abi museab alzahrii almadanii "t 242 ha, ta: muasasat alrisalat - bayrut- altabeata: al'uwlaa, 1412 hi - 1991 mi. tahqiqu: du. bashaar eawad maeruf - mahmud muhamad khalil.
    • nukhab al'afkar fi tanqih mabani al'akhbar fi sharh maeani alathar, lil'iimam: 'abi muhamad mahmud bin 'ahmad bin musaa bin 'ahmad bin husayn alghitabaa alhanafii badr aldiyn aleaynaa "t 855h", ta: wizarat al'awqaf walshuwuwn al'iislamiat - qutru- altabeata: al'uwlaa, 1429 hi - 2008 ma. tahqiqu: 'abu tamim yasir bin 'iibrahim.
    • nasb alraayat li'ahadith alhidayat mae hashiatih bughyat al'almaeii fi takhrij alziylei, lil'iimami: jamal aldiyn 'abu muhamad eabd allah bin yusif bin muhamad alziylei "t 762h", ta: muasasat alrayaan liltibaeat walnashr - bayrut -lubnan/ dar alqiblat lilthaqafat al'iislamiati- jidat - alsaeudiati- , sahhhah wawade alhashiati: eabd aleaziz aldiyubandi alfinjani, 'iilaa kitab alhaji, thuma 'akmalaha muhamad yusif alkamulfuri. tahqiqu: muhamad eawaama.
    • alnaqd alsahih lima aietarad min 'ahadith almasabihi, lil'iimami: salah aldiyn 'abu saeid khalil bin kikildi bin eabd allah aldimashqii alealayiyi "t 761h", ta: almaktab al'iislamii ,bayrut - lubnan- altabeata: al'awli, 1405h/1985m. almuhaqiq: eabd alrahman muhamad 'ahmad alqashqari.
    • nil al'uwtar, lil'iimami: muhamad bin ealii bin muhamad bin eabd allah alshuwkanii alyamanii "t 1250h", ta: dar alhadithi, misr altabeatu: al'uwlaa, 1413hi - 1993m.
    • nil al'uwtar, lil'iimami: muhamad bin ealii bin muhamad bin eabd allh alshuwkanii alyamanii "t1250ha" , ta: dar alhadithi, misr altabeatu: al'uwlaa, 1413hi - 1993m.

    4: kutub allugha walmaeajim:

    • 'anis alfuqaha' fi taerifat al'alfaz almutadawalat bayn alfuqaha'u, lil'iimami: qasim bin eabd allh bin 'amir ealiin alqunawii alruwmii alhanafii "t 978hi", ta: dar alkutub aleilmiat altabeati: 2004m-1424hi. tahqiqu: yahyaa hasan muradi.
    • taj alearus min jawahir alqamusa, lil'iimami: mhmmd murtadaa alhusayni alzzabydy. tahqiqu: jamaeat min almukhtasiyna, ta: wizarat al'iirshad wal'anba' fi alkuayt - almajlis alwataniu lilthaqafati.
    • altaerifat alfiqhiatu, lil'iimami: muhamad eamim al'iihsan almujadadii albarakatiu " ta816", ta: dar alkutub aleilmia "'iieadat safin liltabeat alqadimat fi bakistan 1407h - 1986ma"altabeati: al'uwlaa, 1424h - 2003m.
    • alsihah taj allughat wasihah alearabiati, lil'iimami: 'abi nasr 'iismaeil bin hamaad aljawharii alfarabiu "t 393ha", ta: dar aleilm lilmalayin - bayruta- altabeata: alraabieat 1407 ha‍ - 1987 mi. tahqiqu: 'ahmad eabd alghafur eatar.
    • gharib alhadith , lil'iimam : 'abi eubyd alqasim bin slam bin eabd allah alharawii albaghdadii "t 224hi", matbaeat dayirat almaearif aleuthmaniati, haydar abad- aldukn -altabeati: al'uwlaa, 1384 hi - 1964 mi. tahqiqu: du. muhamad eabd almueid khan.
    • lisan alearabi, lil'iimami: muhamad bin makram bin ealaa, 'abi alfadali, jamal aldiyn aibn manzur al'ansari alrrwyfeaa al'iifriqaa "t 711h", t: dar sadir - bayrut - altabeata: althaalithat - 1414 ha.
    • almisbah almunir fi gharayb alsharh alkabiri, lil'iimami: 'ahmad bin muhamad bin eali alfiuwmi thuma alhamawi, 'abu aleabaas "t nahw 770 hu" , ta: almaktabat aleilmiat - bayrut.
    • muejam alsawab alllghwy, alduktur 'ahmad mukhtar eumar bimusaeadat fariq eamal, ta: ealam alkutub, alqahirat altabeati: al'uwlaa, 1429 hi - 2008 m
    • muejam allughat alearabiat almueasirati, d 'ahmad mukhtar eabd alhamid eamra"t1424 ha" bimusaeadat fariq eamal, ealam alkutub altabeati: al'uwlaa, 1429 hi - 2008 m
    • almuejam alwasiti, majmae allughat alearabiat bialqahirati: 'iibrahim mustafaa / 'ahmad alzayaat / hamid eabd alqadir / muhamad alnajar, ta: dar aldaewati.
    • almuejam alwasiti, nukhbat min allughawiiyn bimajmae allughat alearabiat bialqahirati, ta: dar aldaewat bi'iistanbula, wadar alfikr - bayrut.
    • muejam lughat alfuqaha'i, lilshaykhi: muhamad rawaas qaleaji - hamid sadiq qanibi, ta: dar alnafayis liltibaeat walnashr waltawzie altabeati: althaaniati, 1408 hi - 1988 mi.
    • muejam matn allughati,: 'ahmad rida -eudw almajmae aleilmii alearabii bidimashaqa- , ta: dar maktabat alhayaat - bayrut.
    • alnihayat fi gharayb alhadith wal'athra, lil'iimami: majd aldiyn 'abu alsaeadat almubarak bin muhamad bin muhamad bin muhamad aibn eabd alkarim alshaybanii aljazarii abn al'uthir "t 606h", ta: almaktabat aleilmiat - bayrut, 1399hi - 1979m. tahqiqu: tahir 'ahmad alzaawaa - mahmud muhamad altanahi.

    5: kutub alfiqah:

    alfiqh alhanafii:

    • alaikhtiar litaelil almukhtari, lil'iimami: eabd alllh bin mahmud bin mawdud almawsili alhanafii, ta: matbaeat alhalabi - alqahirati.
    • albahr alraayiq sharh kanz aldaqayiq waminhat alkhaliq watakmilat altuwri, lil'iimami: zayn aldiyn bin 'iibrahim bin muhamadi, almaeruf biaibn najim almisrii "t 970 hu", wafi akhirihi: "tukmilat albahr alraayiqi" lil'iimami: muhamad bin husayn bin eali altuwrii alhanafii alqadirii "t baed 1138 hu", wabialhashiati: <<mnahat alkhaliq>> liaibn eabidin "t 1252 ha" ta: dar alkitaab al'iislamii altabeati: althaaniati.
    • badayie alsanayie fi tartib alsharayiei, lil'iimami: eala' aldiyn, 'abi bakr bin maseud alkasani alhanafii almulaqab bi bimilk aleulama'i- "t 587 hu", altabeatu: al'uwlaa 1327 - 1328 hu.
    • albinayat sharh alhidayati, lil'iimami: mahmud bin 'ahmad bin musaa bin 'ahmad bin alhusayn almaeruf bi "badr aldiyn aleaynaa" alhanfaa "t 855 hu", ta: dar alkutub aleilmiat - bayrut, lubnan. tahqiqa: 'ayman salih shaeban.
    • tabiiyn alhaqayiq sharh kanz aldaqayiq wahashiat alshshilbii, lil'iimam: euthman bin eali alziylei alhanafi. walhashiat: : lil'iimam: shihab aldiyn 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin yunis bin 'iismaeil bin yunis alshshilbi "t 1021 hu", ta: almatbaeat alkubraa al'amiriat - bulaq, alqahirata- altabeatu: al'uwlaa, 1314 hu.
    • altajrid lilqaduri, lil'iimami: 'abi alhusayn 'ahmad bin muhamad bin jaefar albaghdadi alqaddury "t 428 hu", ta: dar alsalam - alqahirat-altabeatu: althaaniatu, 1427 hi - 2006 mu. dirasat watahqiqu: markaz aldirasat alfiqhiat walaiqtisadiati: 'a. du. muhamad 'ahmad siraj - 'a. da. eali jumeat muhamad.
    • aljawharat alnayrati, lil'iimami: 'abi bakr bin eali bin muhamad alhadaadi aleabaadi alzzabidi alyamaniu alhanafiu "t 800 hu", ta: almatbaeat alkhayriat altabeati: al'uwlaa, 1322 h.
    • hashiat aibn eabdin, lil'iimami: muhamad 'amin bin eumar bin eabd aleaziz eabidin aldimashqii alhanafii "t 1252h", ta: dar alfikri- bayrut- altabeati: althaaniati, 1412hi - 1992m.
    • aldr almukhtar sharh tanwir al'absar wajamie albahar, lil'iimami: muhamad bin eali bin muhamad bin eali bin eabd alrahman alhanafii alhaskafii " t 1088 ha", ta: dar alkutub aleilmiat - bayrut - altabeatu: al'uwlaa, 1423 hi - 2002 muhaqiquh wadabtahu: eabd almuneim khalil 'iibrahim.
    • darar alhukaam sharh gharr al'ahkami, lil'iimami: minala khasiru alhanafii wabihamishih hashiatan: "ghaniat dhawi al'ahkam fi bughyat darar al'ahkami" li'abi al'iikhlas hasan bin eamaar aibn eali alwafayiy alsharunbilali alhanafii "t 1069", ta: dar 'iihya' alkutub alearabiati.
    • ruuws almasayila, lil'iimami: jar allah 'abu alqasim mahmud bin eumar alzumakhashari "t 538 hu", ta: dar albashayir al'iislamiat liltibaeat walnashr waltawzie, bayrut - lubnan- altabeata: al'uwlaa, 1407 hi - 1987 mi. tahqiqu: eabd allah nadhir 'ahmad
    • sharh mushkilat alqaduwri lil'iimami: muhamad bin mahmud bin eabd alkarim alkardari badr aldiyn alhanafii alshahir bikhawahir zadah "t 651 hu", ta: alturath aldhahabiu alriyad - maktabat al'iimam aldhahabii alkuayt altabeata: al'uwlaa, 1438 hi - 2017 ma.
    • eiuwn almasayil lilsamarqandi alhanafii, lil'iimami: 'abi allayth nasr bin muhamad bin 'ahmad bin 'iibrahim alsamarqandi "t 373h", ta: matbaeat 'aseada, baghdad eam alnashri: 1386h. tahqiqu: du. salah alddin alnaahi.
    • alghurat almunifat fi tahqiq baed masayil al'iimam 'abi hanifat, lil'iimami: eumar bin 'iishaq bin 'ahmad alhindi alghaznawi, saraj aldiyn, 'abu hafs alhanafii "t 773h", ta: muasasat alkutub althaqafiat altabeati: al'uwlaa 1406-1986 hu.
    • fath alqidir, lil'iimami: kamal aldiyn, muhamad bin eabd alwahid alisiyuasi thuma alsakandari, almaeruf biaibn alhumam alhanafii "t 861 hu" khlafan lima ja' ealaa ghilaf aljuz' al'awal min t alhalabi tbean litabeat bulaq: 681 ha", ta: sharikat maktabat wamatbaeat musfaa albabi alhalabii wa'awladih bimas altabeati: al'uwlaa, 1389 hi - 1970m.
    • fatah bab aleinayat bisharh alnaqayati, lil'iimami: nur aldiyn 'abu alhasan eali bin sultan muhamad alharawii alqariyi " ta1014 hu", wabihamishih alnaqayati, lil'iimami: sadar alsharieat eubyd allah bin maseud almahbubi" t 747 ha" ta: dar al'arqam bin 'abi al'arqam - bayrut- altabeata: al'uwlaa, 1418 hi - 1997 mi. tahqiqu: muhamad nizar tamim, haytham nizar tamim, taqdimi: khalil almays mudir - 'azhar lubnan.
    • allbab fi sharh alkitabi, lilshaykhi: eabd alghani alghunimi aldimashqii almaydanii alhanafii " t 1298 ha", ta: almaktabat aleilmiati, bayrut - lubnan.
    • almabsuta, lil'iimami: muhamad bin 'ahmad bin 'abi sahl shams al'ayimat alsarukhsii "t 483 ha ", ta: matbaeat alsaeadat - masra. bashar tashihahu: jame min 'afadil aleulama'i.
    • majme alanhur fi sharh mltqaa alabhur, lil'iimam: eabd alrahman bin muhamad bin sulayman, almaeruf bi <<damad 'afindi>> "t 1078 hu", wabihamishihi: "alddur almuntqaa fi sharh almultqaa" lileala' alhaskafii , ta: tabeu: dar altibaeat aleamirat biturkia eam 1328 ha, bitarkhis wizarat almaearif eam 1319 hu, aietanaa bialtashih waltartib: 'ahmad bin euthman bin 'ahmad alqarah hisari.
    • almuhit alburhanii fi alfiqh alniemani, lil'iimami: burhan aldiyn 'abu almaeali mahmud bin 'ahmad bin eabd aleaziz bin eumar bin mazat albukhariu alhanafiu "t 616 hu", ta: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan- altabeata: al'uwlaa, 1424 hi - 2004 mi. tahqiqu: eabd alkarim sami aljundi.
    • almakharij fi alhil lil'iimami: muhamad bin alhasan alshaybanii " t 189 ha", ta: maktabat althaqafat aldiyniati, alqahirati, eam alnashri: 1419 hi - 1999 mi.
    • mukhtasar alqaduwri, lil'iimami: 'abi alhusayn 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin jaefar alqaduwri alhanafii albaghdadii "t 428 hu", ta: dar alkutub aleilmiat altabeati: al'uwlaa, 1418 hi - 1997 m .
    • alntif fi alfatawaa lilsaghadi, lil'iimami: 'abi alhasan eali bin alhusayn bin muhamad alssughdy, "t 461 ", ta: muasasat alrisalat - bayrut- dar alfurqan - eaman. altabeatu: althaaniatu, 1404 - 1984.
    • alhidayat fi sharh bidayat almubtadi, lil'iimam: eali bin 'abi bakr bin eabd aljalil alfirghanii almarghinani, 'abu alhasan burhan aldiyn "t 593h", ta: dar ahya' alturath alearabii - bayrut lubnan.

    alfiqh almalki:

    • 'ashal almadariki, lil'iimami: 'abi bakr bin hasan bin eabd allah alkashnawii "t 1397 hu", , ta: dar alfikri, bayrut - lubnan -altabeati: althaaniati.
    • al'iishraf ealaa nakt masayil alkhilafi, lil'iimami: alqadi 'abi muhamad eabd alwahaab bin eali bin nasr albaghdadi almalikiu , ta: dar abn hazam altabeata: al'uwlaa, 1420hi - 1999m. tahqiqu: alhabib bn tahir.
    • bidayat almujtahid wanihayat almuqtasid, lil'iimami: 'abi alwalid muhamad bin 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtubii alshahir biabn rushd alhafid "t 595hi", ta: dar alhadith - alqahirati-1425hi - 2004 mi.
    • altawdih fi sharh mukhtasar aibn alhajibi, lil'iimami: khalil bin 'iishaq bin musaa, dia' aldiyn aljundii almaliki almisrii " t 776hi", ta: markaz najibuyh lilmakhtutat wakhidmat alturath altabeati: al'uwlaa, 1429hi - 2008m. tahqiqu: du. 'ahmad bin eabd alkarim najib.
    • jawahir aldarar fi hali 'alfaz almukhtasar, lil'iimami: 'abi eabd alllah shams aldiyn muhamad bin 'iibrahim bin khalil altatayiyi almaliki "t 942 hu", dar aibn hazma, bayrut - lubnan- altabeata: al'uwlaa, 1435 hi - 2014 mi. haqaqah wakharaj 'ahadithahu: alduktur 'abu alhasan, nuri hasan hamid almislaati.
    • hashiat aleadawii ealaa kifayat altaalib alrabaani, lil'iimami: 'abi alhasani, eali bin 'ahmad bin makram alsaeidii aleadawii - nisbat 'iilaa bani eudi, bialqurb min minfiluta-, "t 1189h", ta: dar alfikr - bayrut- 1414hi - 1994m. tahqiqu: yusif alshaykh muhamad albiqaei.
    • rudat almustabin fi sharh kitab altalqini, lil'iimami: 'abi muhamadu, wa'abu fars, eabd aleaziz bin 'iibrahim bin 'ahmad alqurashii altamimiu altuwnisiu almaeruf biaibn biziza "t 673 ha", ta: dar aibn hazm altabeata: al'uwlaa, 1431 hi - 2010 mi. tuhaqiq: eabd allatif zkagh.
    • sharah 'iirshad alsaalik fi madhhab 'iimam al'ayimat malk, lilshaykhi: 'abi bakr bin hasan bin eabd allah alkashnawi "t 1397 ha", ta: dar alfikri, bayrut - lubnan- altabeata: althaaniati.
    • alsharh alkabir lilshaykh aldirdir whashiat aldisuqi, lil'iimami: muhamad bin 'ahmad bin earafat aldisuqii almalikii "t 1230hi", ta: dar alfikri.
    • sharah almukhtasar alkabir lil'abhari, lil'iimami: 'abi bakr muhamad bin eabd allah almaliki al'abhari" t 375 ha", ta: jameiat dar albiri - dibi. tahqiqa: 'ahmad eabd allah hasan.
    • eaqad aljawahir althaminat fi madhhab ealam almadinati, lil'iimami: 'abi muhamad jalal aldiyn eabd allah bin najm bin shas bin nizar aljudhamii alsaedi almaliki "t 616h", ta: dar algharb al'iislami, bayrut - lubnan - altabeatu: al'uwlaa, 1423 hi - 2003 mu. dirasat watahqiqu: 'a. du. hamid bin muhamad lihamr.
    • alfawakih aldawaniu ealaa risalat abn 'abi zayd alqayrawani, lil'iimami: 'ahmad bin ghanim ('aw ghanim) bin salim abn mihna, shihab aldiyn alnafrawii al'azharii almalikii "t 1126hi", ta: dar alfikri.
    • alkafi fi fiqh 'ahl almadinati, lil'iimami: 'abi eumar yusif bin eabd allh bin muhamad bin eabd albirr bin easim alnamrii alqurtibii "t 463hi", ta: maktabat alriyad alhadithati, alrayad, almamlakat alearabiat alsueudiat altabeati: althaaniatu, 1400hi/1980m. tahqiqu: muhamad muhamad 'uhayd wld madik almuritani.
    • lawamie aldarar fi hatk 'astar almukhtasar, lil'iimami: muhamad bin muhamad salim almajlisii alshanqitii "t 1302 ha, t: dar alridwan, nawakshuta- muritania, lisahibiha 'ahmad salik bin muhamad al'amin aibn 'abuh.
    • almudawanat , lil'iimami: malik bin 'anas bin malik bin eamir al'asbahii almadni"t 179hi", ta: dar alkutub aleilmiat altabeati: al'uwlaa, 1415h - 1994mi.
    • almieunat ealaa madhhab ealam almadinat al'iimam malik bin 'ans, lil'iimam: alqadi eabd alwahaab albaghdadi "t 422 hu", ta: almaktabat altijariati, mustafaa 'ahmad albaz - makat almukarama
    • manah aljalil sharh mukhtasar khalil, lilshaykh : muhamad ealish, ta:dar alfikr - bayrut- altabeata: al'uwlaa,: 1404 hi - 1984 mi.

    alfiqh alshaafieii:

    • 'asnaa almatalib fi sharh rawd altaalib, lil'iimam : zakaria bin muhamad bin zakariaa al'ansari, zayn aldiyn 'abu yahyaa alsunikii "t 926h", ta: dar alkitaab al'iislamii .
    • al'iiqnae lilmawirdi, lil'iimami: 'abi alhasan eali bin muhamad bin muhamad bin habib albasarii albaghdadii, alshahir bialmawardii "t 450h", ta:dar alfikr.
    • bahr almadhhab , lil'iimami: alruwyani, 'abu almahasin eabd alwahid bin 'iismaeil "t 502 ha" , ta: dar alkutub aleilmiat altabeati: al'uwlaa, 2009 ma. tahqiqu: tariq fathi alsayidu.
    • alibayan fi madhhab al'iimam alshaafieayi, lil'iimami: 'abi alhusayn yahyaa bin 'abi alkhayr bin salim aleumranii alyamanii alshaafieii "t 558h", ta: dar alminhaj - jidat- altabeati: al'uwlaa, 1421 h.
    • tuhifat almuhtaj fi sharh alminhaj wahawashi alshurawanii waleabaadi, lil'iimami: 'ahmad bin muhamad bin eali bin hajar alhitmi "t 974 hu", ta: almaktabat altijariat alkubraa bimisr lisahibiha mustafaa muhamad.
    • tuhifat almuhtaj fi sharh alminhaj wahawashi alshurawanii waleabaadi, lil'iimami: 'ahmad bin muhamad bin eali bin hajar alhitmi " t 974 hu", ta: almaktabat altijariat alkubraa bimisr lisahibiha mustafaa muhamad.
    • takmilat almutiei al'uwlaa ealaa almajmuei, lilshaykhi: muhamad najib almutiei "t 1407 ha" , t : almaktabat alsalafiat - almadinat almunawarati.
    • alhawy alkabiri, lil'iimami: 'abi alhasan eali bin muhamad bin muhamad bin habib albasarii albaghdadiu, alshahir bialmawardi "t 450h", ta: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan- altabeata: al'uwlaa, 1419 ha -1999 mi. tahqiqi: alshaykh eali muhamad mueawad - alshaykh eadil 'ahmad eabd almawjud.
    • rudat altaalibin waeumdat almuftina, lil'iimami: 'abi zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu "t 676 hu", ta: almaktab al'iislamii, bayrut- dimashqa- eamaan altabeata: althaalithata, 1412 hi / 1991 mi. tahqiqu: qism altahqiq waltashih fi almaktab al'iislamii bidimashqa, bi'iishraf zuhayr alshaawish .
    • alsharh alkabir lilraafieii , lil'iimami: eabd alkarim bin muhamad bin eabd alkrim, 'abu alqasim alraafieii alqazwinii " t 623hi", dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan- altabeati: al'uwlaa, 1417 hi - 1997 mi.
    • ghiath al'umam fi altiyath alzulma, lil'iimami: eabd almalik bin eabd allah bin yusif bin muhamad aljuayni, 'abu almaeali, rukn aldiyn, almulaqab bi'iimam alharamayn "t 478h", ta: maktabat 'iimam alharamayn altabeata: althaaniati, 1401h. almuhaqiq: eabd aleazim aldiyb.
    • kifayat alnabih fi sharh altanbihi, lil'iimam 'ahmad bin muhamad bin ealiin al'ansari, 'abu aleabaasi, najm aldiyn, almaeruf biabn alrafea "t 710hi" , t : dar alkutub aleilmiat altabeati: al'uwlaa, m 2009. tahqiqu: majdi muhamad surur baslum.
    • mighni almuhtaj 'iilaa maerifat maeani 'alfaz alminhaji, lil'iimami: shams aldiyni, muhamad bin muhamadi, alkhatib alshirbinii "t 977hi" , ta: dar alkutub aleilmiat altabeati: al'uwlaa, 1415 hi - 1994 mi, tahqiqu: eali muhamad mueawad - eadil 'ahmad eabd almawjud.
    • almuhadhabi, lil'iimami: 'abi ashaq 'iibrahim bin ealiin bin yusuf alshiyrazii "t 476 ha", ta: dar alkutub aleilmiati.
    • nihayat almattlab fi dirayat almadhhaba, lil'iimami: eabd almalik bin eabd allah bin yusif bin muhamad aljuayni, 'abu almaeali, rukn aldiyn, almulaqab bi'iimam alharamayn "t 478h", ta: dar alminhaj altabeati: al'uwlaa, 1428hi-2007m. tahqiqu: : 'a. du/ eabd aleazim mahmud alddyb.

    alfiqh alhanbali:

    • sharah alzarkashiu ealaa mukhtasar alkharqi, lil'iimami: shams aldiyn muhamad bin eabd allah alzarkashii almisrii alhanbalii "t 772h", ta: dar aleabikan altabeati: al'uwlaa, 1413 hi - 1993 mi.
    • alsharh alkabiri, lil'iimami: shams aldiyn 'abu alfaraj eabd alrahman bin muhamad bin 'ahmad bin qudamat almaqdisi"t 682 ha", ta: hajr liltibaeat walnashr waltawzie wal'iielani, alqahirat - jumhuriat misr alearabiat -altabeati: al'uwlaa, 1415 hi - 1995 mi. tahqiqu: d eabd allah bin eabd almuhsin alturki - d eabd alfataah muhamad alhalu.
    • alkafi fi fiqh al'iimam 'ahmad, lil'iimam: 'abi muhamad muafaq aldiyn eabd allah bin 'ahmad bin muhamad bin qudamat aljamaeilii almaqdisii thuma aldimashqiu alhanbaliu, alshahir biaibn qudamat almaqdisii "t 620h", ta: matbaeat alsanat almuhamadiat 1369 hu.
    • kshaf alqinae lil'iimami: mansur bin yunus albuhutii alhanbalii "t 1051 ha" , ta: wizarat aleadl fi almamlakat alearabiat alsaeudiat altabeati: al'uwlaa, 1421 - 1429 hi = 2000 - 2008 m . tahqiq watakhrij watawthiqi: lajnat mutakhasisat fi wizarat aleadli.
    • kashaf allitham sharh eumdat al'ahkami, lil'iimami: shams aldiyn, 'abu aleawn muhamad bin 'ahmad bin salim alsifarinii alhanbalii "t 1188 ha", ta: wizarat al'awqaf walshuwuwn al'iislamiat - alkuaytu, dar alnawadir - suria altabeata: al'uwlaa, 1428 hi - 2007 ma. aietanaa bih tahqiqan wadabtan watakhrija: nur aldiyn talib
    • almubdie fi sharh almuqanie, lil'iimami: 'iibrahim bin muhamad bin eabd allh bin muhamad abn muflihi, 'abu 'iishaqa, burhan aldiyn "t 884 ha", ta: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan- altabeata: al'uwlaa, 1418 hi - 1997 mi.
    • almighni, lil'iimami: muafaq aldiyn 'abu muhamad eabd allh bin 'ahmad bin muhamad bin qudamat almaqdisii aljamaeilii aldimashqiu alsaalihii alhanbalii "t 620 ha, ta: dar ealam alkutub liltibaeat walnashr waltawziei, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiat altabeati: althaalithati, 1417 hi - 1997 mi. tahqiqu: alduktur eabd alllah bin eabd almuhsin alturki, alduktur eabd alfataah muhamad alhulu.

    alfiqh alzaahiri:

    • almuhlla bialathar, lil'iimami: 'abi muhamadi, eali bin 'ahmad bin saeid bin hazm al'andalasi alzaahirii "t 456 ha" , t : dar alfikr - bayrut-. tahqiqu: da. eabd alghafaar sulayman albandari.

    6: kutub 'usul alfiqah, waqawaeidih walsiyasa alshareia:

    • al'iijmae liabn almundhiri, lil'iimami: 'abi bakr muhamad bin 'iibrahim bin almundhir alniysaburii "t 319hi", ta: dar almuslim lilnashr waltawzie altabeati: al'uwlaa lidar almuslima, 1425 hi - 2004 mi. tahqiq wadirasata: du. fuad eabd almuneim 'ahmadu.
    • al'ahkam alsultaniat , lil'iimami: alqadi 'abi yaelaa, muhamad bin alhusayn bin muhamad bin khalaf abn alfara' "t: 458 ha", ta: dar alkutub aleilmiat - bayrut, lubnan altabeati: althaaniati, 1421 hi - 2000 mi.
    • al'ahkam alsultaniat lilmawirdi, lil'iimami: 'abi alhasan eali bin muhamad bin muhamad bin habib albasarii albaghdadiu, alshahir bialmawardi "t 450h", ta: dar alhadith - alqahirati.
    • al'ahkam alsultaniatu, lil'iimami: 'abi alhasan eali bin muhamad bin muhamad bin habib albasarii albaghdadiu, alshahir bialmawardii "t 450hi, ta: dar alhadith - alqahirati.
    • aikhtilaf al'ayimat aleulama'i, lil'iimami: yahyaa bin hubayrat bin muhamad bin hubirat aldhahliu alshybany, 'abu almuzafar, eawn aldiyn "t 560 hu", ta: dar alkutub aleilmiat - lubnan / bayrut altabeata: al'uwlaa, 1423 hi - 2002 mi. tahqiqi: alsayid yusif 'ahmadu.
    • al'ashbah walnazayir, lil'iimami: : zayn aldiyn bin 'iibrahim bin muhamad, alshahir biaibn najim "t 970 ha, ta: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan- altabeata: al'uwlaa, 1419 hi - 1999 mi.
    • al'iiqnae fi masayil al'iijmaei, lil'iimami: eali bin muhamad bin eabd almalik alkitamii alhimyri alfasi, 'abu alhasan aibn alqataan "t 628 hu", ta: alfaruq alhadithat liltibaeat walnashr altabeati: al'uwlaa, 1424 hi - 2004 mi. tahqiqu: hasan fawzi alsaeidi.
    • al'iiqnae fi masayil al'iijmaei, lil'iimami: eali bin muhamad bin eabd almalik alkitamii alhimyri alfasi, 'abu alhasan aibn alqatan " t 628 hu", ta: alfaruq alhadithat liltibaeat walnashr altabeati: al'uwlaa, 1424 hi - 2004 mi. tahqiqu: hasan fawzi alsaeidi.
    • 'anwar alburuq fi 'anwa' alfuruqi, lil'iimami: 'abi aleabaas shihab aldiyn 'ahmad bin 'iidris bin eabd alrahman almaliki alshahir bialqarafi "t 684h", tu: ealam alkutub.
    • tabsirat alhukaam fi 'usul al'aqdiat wamanahij al'ahkami, lil'iimami: 'iibrahim bin eali bin muhamad, abn farhun, burhan aldiyn alyaemarii "t 799hi", ta:maktabat alkuliyaat al'azhariat altabeati: al'uwlaa, 1406hi - 1986m.
    • alhasbat fi al'iislami, 'aw wazifat alhukumat al'iislamiati, lilshaykhi: taqi aldiyn 'abu aleabaas 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam bin eabd allah bin 'abi alqasim bin muhamad aibn taymiat alharaanii alhanbalii aldimashqii "t 728h", ta: dar alkutub aleilmiat altabeat al'uwlaa.
    • alsiyasat alshareiat fi 'iislah alraaei walraeiati, lilshaykhi: 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam aibn taymia " t 728 ha", ta: dar eata'at alealam (alriyad) - dar aibn hazam - bayruta- altabeata: alraabieati, 1440 hi - 2019 m - al'uwlaa lidar aibn hazma. almuhaqiq: eali bin muhamad aleumran rajieha: sulayman bin eabd allah aleumayr - jadie bin muhamad aljadiei.
    • alsiyasat alshareiati, lilshaykhi: eabd alwahaab khilafi, ta: muasasat alrisalati- bayrut-1418 hi - 1997 mi.
    • ghamz euyun albasayir fi sharh al'ashbah walnazayir, lil'iimami: 'ahmad bin muhamad maki, 'abu aleabaasi, shihab aldiyn alhusaynii alhamawi alhanafii "t 1098h", ta: dar alkutub aleilmiat altabeati: al'uwlaa, 1405hi - 1985m.
    • maratib al'iijmaei, lil'iimami: 'abi muhamad ealiin bin 'ahmad bin saeid bin hazm al'andalusii alqurtubii alzaahirii "t : 456hi", ta: dar alkutub aleilmiat - bayrut.
    • almustasfaa, lil'iimami: 'abu hamid muhamad bin muhamad alghazalii altuwsii "t 505hi", ta: dar alkutub aleilmiat altabeati: al'uwlaa, 1413hi - 1993m. tahqiqu: muhamad eabd alsalam eabd alshaafi.
    • maealim alqurbat fi talab alhasbati, lil'iimami: muhamad bin muhamad bin 'ahmad bin 'abi zayd bin al'akhawati, alqurashi, dia' aldiyn "t 729hi" , ta: dar alfunun .
    • almaeani albadieat fi maerifat aikhtilaf 'ahl alsharieati, lil'iimami: muhamad bin eabd allah bin 'abi bakr alhuthaythii alsardafii alriymi, jamal aldiyn "t 792h" , ta: dar alkutub aleilmiat - bayrut- altabeatu: al'uwlaa. tahqiqu: sayid muhamad mahnaa.
    • almuafaqati, lil'iimami: 'abi 'iishaq 'iibrahim bin musaa bin muhamad allakhmi alshaatibii "t 790 ha", ta: dar abn eafaan altabeatu: al'uwlaa, 1417 hi - 1997 mi. tahqiqu: 'abu eubaydat mashhur bin hasan al silman.

    7: kutub alfatawaa :

    • sifat almufti walmustafti , lil'iimami: najm aldiyn 'ahmad bin hamdan bin shabib bin hamdan alharaanii alhanbalii "t 695 hu", ta: dar alsamieii lilnashr waltawzie, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiat- altabeati: al'uwlaa, 1436 hi - 2015 mi. tahqiqu: 'abu janat alhanbali mustafaa bin muhamad salah aldiyn bin mansi alqabaani.
    • aleuqud alduriyat fi tanqih alfatawaa alhamidiati, lil'iimami: aibn eabdin, muhamad 'amin bin eumar bin eabd aleaziz eabidin aldimashqii alhanafii "t 1252h", ta: dar almaerifati.
    • fatawaa abn alsalahi, lil'iimami: euthman bin eabd alrahman, 'abu eamrw, taqi aldiyn almaeruf biabn alsalah "t 643hi", ta: maktabat aleulum walhukm , ealam alkutub - bayrutu-altabeata: al'uwlaa, 1407.tahaqaqa: du. muafaq eabd allah eabd alqadir.
    • fatawaa alsabki, lil'iimami: 'abi alhasan taqi aldiyn eali bin eabd alkafi alsabakii "t 756 ha", ta: maktabat alqudsi bialqahirati.
    • alfatawaa alkubraa, lilshaykh : taqi aldiyn 'abu aleabaas 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam bin eabd allah bin 'abi alqasim bin muhamad aibn taymiat alharaanii alhanbalii aldimashqii "t 728h", ta: altabeati: al'uwlaa, 1408hi - 1987m.
    • majmue alfatawaa, lilshaykh : taqi aldiyn 'abu aleabaas 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam bin eabd allah bin 'abi alqasim bin muhamad aibn taymiat alharaanii alhanbali aldimashqii "t 728h", ta: majmae almalik fahd litibaeat almushaf alsharif - almadinat almunawarat - alsaeudiati- eam alnashri: 1425 hi - 2004 mi.

    8: kutub amma

    • alaitijahat alfiqhiat eind 'ashab alhadith fi alqarn althaalith alhijrii, lilduktur eabd almajid mahmud eabd almajid -'ustadh alsharieat al'iislamiat almusaeid bikulyat dar aleulumi, ta: maktabat alkhanji, masr. eam alnashr: 1399 hi - 1979 mi.
    • 'iielam almuqiein ean rabi alealamina, lil'iimami: muhamad bin 'abi bakr bin 'ayuwb bin saed shams aldiyn abn qiam aljawzia "t 751hi", ta: dar alkutub aleilmiat - bayrut- altabeatu: al'uwlaa, 1411hi - 1991m . tahqiqu: muhamad eabd alsalam 'iibrahim.
    • 'iighathat allahfan fi masayid alshaytan, lil'iimami: muhamad bin 'abi bakr bin 'ayuwb bin saed shams aldiyn aibn qiam aljawzia "t 751 ha", ta: maktabat almaearifi, alrayad, almamlakat alearabiat alsaeudiati. tahqiqu: muhamad hamid alfaqi .
    • tarikh altashrie al'iislamii, lilshaykh : manae bin khalil alqatan "t 1420hi", ta: maktabat wahbat altabeatu: alkhamisat 1422hi-2001m.
    • aleuqubati, lilshaykh muhamad 'abi zahrata, t : dar alfikr alearabii.
    • allbab fi fiqh alsunat walkitabi, muhamad subhi bin hasan halaaqi, maktabat alsahabat alshaariqat , maktabat altaabiein alqahirati, altabeatu: althaaniatu, 1424 hi - 2004 m .
    • madkhal alfiqh al'iislamii, lildukturu/.drwish al'ahdila, ta: matabie alnahdat - sanea', 1990m.
    • almadkhal alaa ealam alqanuni, lildukturu/ eawad 'ahmad alzuebi, ta: dar wayil liltibaeat walnashr waltawzie, 2003m.
    • alnizam alqadayiyu fi alfiqh al'iislamii, lil'ustadh aldukturu/ muhamad ra'afat euthman, ta: dar albayan altabeati: althaaniat 1415h1994m.