الحماية الإدارية للنظام العام من المخاطر الالكترونية / Administrative Protection Of The Public System From Electronic Risks

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

كلية الحقوق جامعة أسوان

المستخلص

تتزايد أهمية الحماية الإدارية للنظام العام في الوقت الراهن، خاصة مع اعتماد الدولة ومؤسساتها العامة على الفضاء الإلكتروني في إدارة أنشطتها، التي تعتمد بشكل كبير على المعلومات والبيانات. وبالتالي، فإن أي تقصير في تأمين هذه المعلومات يشكل تهديدًا لمصالح أساسية للدولة على الإنترنت. وهذا يعكس تحولًا جديدًا في مفهوم النظام العام داخل الدولة، حيث أصبح له شكل جديد يتجلى في الفضاء الإلكتروني.
يُلاحظ أيضًا وجود العديد من المخاطر الناتجة عن الاستخدام السلبي للإنسان لشبكة الإنترنت، والتي تهدد الأمن العام، مثل استخدامها في نشر الشائعات أو التخطيط لعمليات إرهابية. وبالتالي يتطلب الأمر حماية النظام العام التقليدي من المخاطر الإلكترونية. كما أن النظام المعلوماتي المملوك للدولة، الذي يعتمد على تقديم الخدمات العامة بطريقة مبرمجة والتواصل المستمر مع الأفراد بشأن المعاملات الإلكترونية، يحتاج أيضًا إلى حماية. وبالطبع، فإن سلطات الضبط الإداري ليست مطلقة، حيث إنها ترتبط بشكل مباشر بحقوق وحريات الأفراد. لذا، يجب أن تكون هذه السلطات مقيدة لتحقيق التوازن بين الحفاظ على النظام العام وضمان الحريات العامة للأفراد. ويجب أن يتم هذا التقييد وفقًا للقوانين وطبقًا لمبدأ المشروعية.
لذا، يُعد الأمن السيبراني ضرورة لا غنى عنها للإدارة. مع التطورات السريعة والمتزايدة في الأنظمة الذكية والأجهزة الإلكترونية، وما يترتب على ذلك من مخاطر وهجمات وجرائم إلكترونية. وإذا لم تتمكن الإدارة من الحفاظ على أمنها السيبراني، فإن ذلك قد يؤدي إلى حدوث اضطرابات متكررة في شبكاتها، مما يؤثر سلبًا على دقة ومصداقية البيانات والمعلومات ويقلل من إمكانية تداولها.
 
Abstract:
The importance of administrative protection of public order is increasing at the present time, especially with the dependence of the state and its public institutions on cyberspace in managing their activities, which rely heavily on information and data. Any failure to secure this information is therefore a threat to the state's fundamental online interests. This reflects a new shift in the concept of public order within the state, which has a new form that is manifested in cyberspace.
It is also noted that there are many risks resulting from the negative use of the Internet by humans, which threaten public security, such as its use to spread rumors or plan terrorist operations. Thus, it is necessary to protect the traditional public order from cyber risks. The state-owned information system, which relies on the provision of public services in a programmed manner and continuous communication with individuals regarding electronic transactions, also needs protection. Of course, administrative control powers are not absolute, as they are directly related to the rights and freedoms of individuals. These powers must therefore be constrained to strike a balance between maintaining public order and ensuring the general freedoms of individuals. Such restriction must be made in accordance with the laws and in accordance with the principle of legality.
Therefore, cybersecurity is an indispensable necessity for management. With the rapid and increasing developments in smart systems and electronic devices, and the consequent risks, attacks and cybercrimes. If the administration is unable to maintain its cybersecurity, this may lead to frequent disruptions in its networks, negatively affecting the accuracy and credibility of data and information and reducing its intertradability.

الكلمات الرئيسية


  • أولا: كتب اللغة

    1-الامام/اسماعيل بن حماد الجوهري، معجم الصحاح، دار المعرفة، بيروت، 2005.

    2-جمال الدين أبي الفضل محمد بن منظور، لسان العرب، الجزء 13، دار الكتب العلمية، 2009.

    3-جمال الدين أبي الفضل محمد بن منظور، لسان العرب، المجلد السابع، دار صادر، بيروت، الطبعة الثالثة ١٤١٤هـ.

    4-محمد عمر ناجي ألتونجي، المعجم الذهبي في الدخيل على العربي، مكتبة لبنان ناشرون،2009.

    ثانيًا: الكتب القانونية

    1-د/أحمد حافظ نجم، القانون الإداري، دار الفكر العربي للطبع والنشر، الطبعة الأولى، 1981.

    2-د/إبراهيم شيحا، مبادئ واحكام القانون الإداري اللبناني دراسة مقارنه، بدون دار نشر، 1983.

    3-د/إيلاف فاخر كاظم علي، مخاطر العمليات المصرفية الإلكترونية دراسة مقارنة، الطبعة الأولى، المركز العربي للنشر والتوزيع،1440هـ- 2019م.

    4-د/إيهاب خليفة، القوة الإلكترونية كيف يمكن أن تدير الدول شؤونها في عصر الإنترنت، الطبعة الأولى، العربي للنشر والتوزيع ،2017.

    5-د/إيهاب خليفة، مجتمع ما بعد المعلومات تأثير الثورة الصناعية الرابعة على الأمن القومي، العربي للنشر والتوزيع ،2019.

    6-د/خالد ممدوح إبراهيم، التهديدات السيبرانية وحماية البيانات، دار الفكر الجامعي، 2023.

    7-د/رامي محمود الجإلى, التنظيم القانوني لحرية الصحافة الالكترونية – دراسة مقارنة, دار الجامعة الجديدة، 2019.

    8-د/رنا محمد راضي، دور الإدارة في منح الإجازة الاستثمارية وإلغائها دراسة قانونية مقارنة، الطبعة الأولى، المركز القومي للإصدارات القانونية،2016.

    9-د/ساري محمد الخالد، اتجاهات في أمن المعلومات وأمانها أهمية تقنيات التعمية(الشفرة)، الطبعة الأولى، العبيكان للنشر، 1439هـ-2018م.

    10-د/سحر جبار يعقوب، الجزاءات الإدارية في عقد التوريد (دراسة مقارنة)، الطبعة الأولى، المركز العربي للنشر والتوزيع،2020.

    11-د/سعيد السيد على، اسس وقواعد القانون الإداري، المصرية للنشر والتوزيع،2019.

    12-د/سليمان محمد الطماوي, النظرية العامة للقرارات الإدارية, دار الفكر العربي للطبع والنشر,1957.

    13-شامير محمود صبري, مشروعية الضبط الإداري الخاص لحماية الأمن العام, ط1، المركز العربي للنشر والتوزيع، القاهرة, 2018.

    14-د/عادل عبد الصادق، الارهاب الالكتروني القوة في العلاقات الدولية نمط جديد وتحديات مختلفة، الطبعة الأولى مركز الاهرام للدراسات السياسية والاستراتيجيةـ، 2009.

    15-د/عادل عبد الصادق، الفضاء الالكتروني العلاقات الدولية: دراسة في النظرية والتطبيق، المركز العربي لأبحاث الفضاء الالكتروني، 2016.

    16-د/عادل عبد الصادق، الاقتصاد الرقمي وتحديات السيادة السيبرانية، المركز العربي لأبحاث الفضاء الالكتروني، 2020.

    17-د/عادل عبد الصادق، الرقمنة والمرونة السيبرانية: حالة المنطقة العربية مصر وتونس والمغرب، المركز العربي لأبحاث الفضاء الالكتروني، 2021.

    18-د/عاطف عبد الله المكاوي، التفويض الإداري، مؤسسة طيبة،2015.

    19-العقيد الحقوقي/عبد الله جعفر كوفلي, مراقبة الاتصالات في التنظيم الدولي والداخلي, المركز القومي للإصدارات القانونية, القاهرة مصرط1, 2017.

    20-د/علي زياد العلي، د/علي حسين حميد، تكتيكات الحروب الحديثَة الأمن السيبراني والحروب المعززة والهجينة، العربي للنشر والتوزيع، 2022.

    21-علي فرجاني، اقتصاد الانتباه في عصر المراقبة السيبرانية، دار بدائل، بدون سنة نشر.

    22-د/عمر محمد بن يونس، الحقوق والحريات والالتزامات الرقمية في الفقه المقارن، المؤتمر الاقليمي العربي نحو مجتمع معلومات أكثر عدالة، عمان، المملكة الاردنية الهاشمية، 13– 15 سبتمبر2004.

    23-د/فارس العمارات، ‏ابراهيم محمد الحمامصه، الأمن السيبراني (المفهوم وتحديات العصر)، الطبعة الأولى، دار الخليج للنشر والتوزيع، 2022.

    24-د/فراس جمال شاكر محمود، الحروب المعلوماتية.. في المجال الأمني والعسكري أمريكا والصين، العربي للنشر والتوزيع، 2022.

    25-د/فراس عقيل الدويري، البيانات الضخمة ودورها في الحد من الجرائم الإلكترونية في ظل استراتيجية الأمن السيبراني، دار الخليج للنشر والتوزيع، 2023.

    26-د/فرح يحيي زعاترة، التهديدات السيبرانية على الأمن القومي الأمريكي، العربي للنشر والتوزيع، 2023.

    27-د/فيصل محمد عبد الغفار، الحرب الإلكترونية، الجنادرية للنشر والتوزيع، 2016.

    28-د/ماجد راغب الحلو, القانون الإداري, دار المطبوعات الجامعية، 2000.

    29-د/محمد رفعت عبدالوهاب, النظرية العامة للقانون الإداري, ط1, دار الجامعة الجديدة, الاسكندرية,2012.

    30-د/محمد رفعت عبد الوهاب وميادة عبد القادر اسماعيل, القانون الإداري, دار الجامعة الجديدة, الاسكندرية, مصر ,2015.

    31-د/محمد سعيد حسين امين، مبادئ القانون الإداري دراسة في اسس التنظيم الإداري- اساليب العمل الإداري، دار الثقافة الجامعية،1997.

    32-د/محمد غياث شيخة، الاستثمار(المبادئ-الأدوات-المخاطر- التقييم)، دار رسلان للطباعة والنشر والتوزيع ، 2022.

    33-د/محمد فؤاد مهنا، مبادئ وأحكام القانون الإداري، مؤسسة شباب الجامعة، 1973.

    34-د/محمود مدين، فن التحقيق والإثبات في الجرائم الالكترونية، بدون دار نشر،2020.

    35-د/منى الاشقر جبور، السيبرانية هاجس العصر، المركز العربي للبحوث القانونية والقضائية، بدون سنة نشر.

    36-د/منى الاشقر جبور، د/محمود عارف جبور، الأمن السيبراني والأمن القومي العربي واقع ومتطلبات وتحديات، الطبعة الأولى، المركز العربي للأبحاث ودراسة السياسات، مايو 2023.

    37-د/وليد سليم النمر, القنوات الفضائية والتنظيم القانوني للبث الفضائي, دار الفكر الجامعي, الاسكندرية, 2017.

    ثالثاً: رسائل الدكتوراه

    1-د/بلخير محمد ايت عودية، الضبط الإداري للشبكات الاجتماعية الإلكترونية، رسالة دكتوراه، كلية الحقوق والعلوم السياسية،جامعةباتنة،الجزائر،2018/2019. على الرابط التالي inViewer=1&pdfJsDownload=1&origin=publication_detail&previewAsPdf=false تاريخ الزيارة 9/2/2024.

    2-د/حسام الدين محمد مرسي مرعي، السلطة التقديرية في مجال الضبط الإداري في الظروف العادية دراسة مقارنة في القانون الوضعي والفقه الاسلامي، رسالة دكتوراه، كلية الحقوق/ جامعة الاسكندرية،2009.

    3-د/غسان هادي عبد القرة غولي، سلطة الضبط الإداري الالكتروني وضماناته القضائية في العراق(دراسة مقارنة)، رسالة دكتوراه، كلية القانون والعلوم السياسية، جامعة كركوك، العراق،1422هــ-2020م.

    4-د/محمد محمد مصطفى الوكيل, حالة الطوارئ وسلطات الضبط الإداري, دراسة مقارنة, رسالة دكتوراه, كلية الحقوق، جامعة عين شمس, 2000.

    رابعًا: رسائل الماجستير

    1-عبد المجيد غنيم عقشان المطيري، سلطة الضبط الإداري وتطبيقاتها في دولة الكويت، رسالة ماجستير، قسم القانون العام، كلية الحقوق، جامعة الشرق الأوسط، عام 2011م.على الرابط التالي

    https://books-library.net/free-1510381641-download تاريخ الزيارة 22/1/2024.

    2-عماد جاسم محمد حسين الشنكإلى، دور الضبط الإداري الالكتروني في مكافحة الجرائم المعلوماتية دراسة مقارنة، رساله ماجستير، كلية الحقوق، جامعة تكريت، العراق، 2022 م- 1444هـ.

    خامسًا: المجلات والمؤتمرات

    1-د/اسلام فوزي، الأمن السيبراني الابعاد الاجتماعية والقانونية تحليل سيسيولوجيا، المجلة الاجتماعية القومية، المجلد السادس والخمسون، العدد الثاني، المركز القومي للبحوث الاجتماعية والجنائية، مايو 2019.

    2-د/أميرة عبد العظيم محمد عبد الجواد، المخاطر السيبرانية وسبل مواجهتها في القانون الدولي العام، مجلة البحوث الفقهية والقانونية، كلية الشريعة والقانون بدمنهور، جامعة الأزهر، العدد الخامس والثلاثون، المجلد 32، العدد 35، الجزء الثالث،(١٤٤٢هـ-٢٠٢0م).على الرابط التالي https://journals.ekb.eg/article_140263.html تاريخ الزيارة 1/3/2024.

    3-د/حسين احمد مقداد عبد اللطيف، دور الضبط الإداري في الحد من مخاطر الفضاء الالكتروني في مصر وفرنسا، مجلة العلوم القانونية والاقتصادية، العدد الأول، السنة الخامسة والستون، يناير2023. على الرابط التالي

    https://jelc.journals.ekb.eg/article_285817.html تاريخ الزيارة 6/4/2024.

    4-د/خالد ظاهر عبدالله جابر السهيل المطيري، دور التشريعات الجزائية في حماية الأمن السيبراني بدول مجلس التعاون الخليجي، مجلة البحوث الفقهية والقانونية، كلية الشريعة والقانون بدمنهور، جامعة الازهر، المجلد34، العدد الثامن والثلاثون، إصدار يوليو٢٠٢٢م-١٤٤٣هـ.

    على الرابط التالي https://jlr.journals.ekb.eg/article_250062.html تاريخ الزيارة 5/6/2024.

    5-د/سامى حسن نجم الحمداني، دور الضبط الإداري الإلكتروني في مكافحة الشائعات المخلة بالأمن العام، بحث منشور بمجلة كلية الحقوق، جامعة تكريت، العراق، المجلد5، العدد1، الجزء1، 2020. على الرابط التالي

     https://iasj.net/iasj/download/f56607e9357df4bb تاريخ الزيارة 5/1/2024.

    6-د/عبدالحفيظ علي الشيمي، الاخلال بالالتزام بالتصرف في حماية النظام العام وأثره على مسؤولية الدولة دراسة مقارنة، مجلة الحقوق للبحوث القانونية والاقتصادية، كلية الحقوق، جامعة الاسكندرية، المجلد3، العدد3، يناير 2024.

    7-علياء أنيس أبو حجازي، الحماية الإدارية لأمن المعلومات(دراسة تحليلية -مقارنة)، مجلة البحوث القانونية والاقتصادية، كلية الحقوق، جامعة المنصورة، المجلد12، العدد 82، ديسمبر2022.

    8-د/فوزى محمد صقر، تدابير الضبط الإداري لمكافحة جرائم وسائل التواصل الاجتماعي، مجلة مصر المعاصرة، الجمعية المصرية للاقتصاد السياسي والاحصاء والتشريع، العدد540، المجلد111، اكتوبر2020.

    9-د/ماجدة عبد الشافي محمد الهادي خالد منصور، الحماية الدستورية للأمن السيبراني وأثره على النظام العام، مجلة البحوث القانونية والاقتصادية، كلية الحقوق، جامعة المنوفية، المجلد57، العدد4، مايو2023. متاح على الرابط https://jslem.journals.ekb.eg/article_282590.html تاريخ الزيارة 22/3/2024.

    10-د/محمد سليمان شبير، الإطار القانوني لسلطة الضبط الإداري الإلكتروني في فلسطين "دراسة تحليلية"، مجلة جامعة الأزهر غزة، سلسلة العلوم الإنسانية، المجلد17، العدد2 (ب)، 2015.

    11-د/محمد علي حسونة, حدود سلطات الضبط الإداري وأثرها على الحريات العامة, المجلة القانونية، جامعة القاهرة، المجلد14، العدد1، نوفمبر2022.

    12-مريم بن عباس، العناصر الحديثة للنظام العام في القانون الإداري، مجلة الباحث للدراسات الأكاديمية، جامعة باتنة، الجزائر، المجلد 7،العدد1، السنة2020.

    13-د/ياسر محمد عبد السلام رجب، دور الضبط الإداري في الرقابة السيبرانية وتهيئة البيئة السيبرانية الأمنة، مجلة القانون والتكنولوجيا، المجلد 2، العدد1، أبريل 2022.

    سادسًا:- الدساتير والقوانين

    1-دستور مصر الحالي الصادر في 2014 وفقًا للتعديلات الدستورية التي أدخلت عليه في 23 أبريل 2019م. http://alamiria.com/Sec/Home موقع المطابع الاميرية على الانترنت تاريخ الزيارة 3/12/2023.

    2-قانون هيئة الشرطة رقم ١٠٩ لسنة ۱۹۷۱.http://alamiria.com/Sec/Home موقع المطابع الاميرية على الانترنت تاريخ الزيارة 3/12/2023.

    3-قانون تنظيم الاتصالات رقم 10 لسنة 2003. http://alamiria.com/Sec/Home موقع المطابع الاميرية على الانترنت تاريخ الزيارة 10/12/2023.

    4-قانون مكافحة جرائم تقنية المعلومات رقم 175 لسنة 2018. http://alamiria.com/Sec/Home موقع المطابع الاميرية على الانترنت تاريخ الزيارة 15/12/2023.

    5-قانون رقم 180 لسنة2018 بتاريخ27/8/2018 بشأن اصدار قانون تنظيم الصحافة والاعلام والمجلس الاعلى لتنظيم الاعلام .

     http://alamiria.com/Sec/Home موقع المطابع الاميرية على الانترنت تاريخ الزيارة 20/12/2023.

    6-قانون حماية البيانات الشخصية رقم١٥١لسنة٢٠٢٠.http://alamiria.com/Sec/Home موقع المطابع الاميرية على الانترنت تاريخ الزيارة 3/12/2023.

    سابعًا:- القرارات

    1-قرار مجلس الوزراء 2259 لسنة 2014 بشأن إنشاء "المجلس الأعلى للأمن السيبراني"http://alamiria.com/Sec/Home موقع المطابع الاميرية على الانترنت تاريخ الزيارة 3/11/2023.

    ثامنًا: التقارير:

    1-الاستراتيجية الوطنية للأمن السيبراني للفترة 2017-2021 وزارة الاتصالات وتكنولوجيا المعلومات، متاح على الرابط https://mcit.gov.eg/Ar/Publication/Publication_Summary/6132، تاريخ الزيارة 26 يوليو 2024.

    2-الاستراتيجية الوطنية للأمن السيبراني للفترة ٢٠٢٣-٢٠٢٧. وزارة الاتصالات وتكنولوجيا المعلومات، متاح على https://mcit.gov.eg/ar/Publication/Publication_Summary/10492، تاريخ الزيارة 26 يوليو 2024.

     تاسعًا: مواقع الانترنت

    1-موقع المطابع الاميرية على الانترنت. http://alamiria.com/Sec/Home

    2-موقع وزارة الاتصالات وتكنولوجيا المعلومات center/pre -www.mcit.gov.eg/Ar/media

    3-الموقع الإلكتروني الخاص بالمركز العربي لأبحاث الفضاء الإلكتروني https://www.accronline.com/#google_vignette

    4- موقع بوابة نقابة المحامين القانونية والقضائية على الانترنت. https://www.laweg.net/Default.aspx?action=HP

    ثامنًا: المراجع الاجنبية

    1- Ronald Deibert et al., Access Denied : The Practice and Policy of Global Internet Filtering. MIT press, Cambridge, 2008.

    2- Fortin, Anne and Heroux, S., (2020), (Cybersecurity disclosure by the companies on the SPP/TSX60, index, vol:19, issue:2, June.

    3-EVELYNE, JACQUES. (2020) REGULATING CYBERSECURITY What civil liability in case of cyber-attacks.

    4- Ramirez, M, Ariza, L., and Miranda, M., The disclosure of information on rsecurity in listed companies in Latin America- proposal for a cyber security disclosure index), journal of sustainability 2022, 14(3). https://www.mdpi.com/2071-1050/14/3/139 متاح على الرابط تاريخ الزيارة 29/7/2024.

    5- Conseil de l'Europe, l'Étude comparative sur le blocage, le filtrage et le retrait de contenus illegaux sur internet, Lausanne, 2017.

    6- Liaropoulos, Andrew, fower and security in cybersface: implications for the west phhalianstate system center for wuropean and North American Affaris, 2018, p. 545.

    7- J. Brito and wathinstcyberBomb: The dangers of threat in flation in cyber security policy Heaved National ecurity journal vol: 3.London. 2013, p.3.

    8- Cornish, paulone cyber war far Achatham House Report, The Royal institute of international Affairs, London, 2011, p. 16.

    9- K. K. Panigrahi, Information Security and Cyber Law, published by tutorials

    point.2015.

    10- Matthew C. Waxman, Cyber-Attacks and the Use of Force, The Yale Journal of International Back to the Future of Article 2 (4). Vol. 36.2011.

    11-Jonathan Mendel, Kiril Sharapov, Human Trafficking and Online Networks: Policy Briefing, Centre for Policy Studies, Central European University, Budapest, 2014.

    12- Mark Latonero, Human Trafficking Online: The Role of Social Networking Sites and Online Classifieds, Annenberg School for communication and journalism, university of southern California, 2011, p. 12.

    13-Conseil d'Etat français, Rapport Public 2001 Jurisprudence et avis de 2000, Les autorités administratives indépendantes, La Documentation française, Paris, 2001.

    14-Ronald Deibert et al., Access Denied: The Practice and Policy of Global Internet Filtering, MIT press, Cambridge, 2008, pp.33-34.

     

     

     

    References:

    1: kutub allugha

    • 1-alamam/asmaeil bin hamaad aljawhari, muejam alsahahi, dar almaerifati, bayrut, 2005.
    • 2-jamal aldiyn 'abi alfadl muhamad bn manzurin, lisan alearabi, aljuz' 13, dar alkutub aleilmiati, 2009.
    • 3-jamal aldiyn 'abi alfadl muhamad bin manzurin, lisan alearabi, almujalad alsaabieu, dar sadir, bayrut, altabeat althaalithat 1414hi.
    • 4-muhamad eumar naji 'altunji, almuejam aldhahabiu fi aldakhil ealaa alearabii, maktabat lubnan nashiruna,2009.

    2: alkutub alqanunia

    • 1-da/'ahmad hafiz najma, alqanun al'iidari, dar alfikr alearabii liltabe walnashri, altabeat al'uwlaa, 1981.
    • 2-da/'iibrahim shiha, mabadi wahkam alqanun al'iidarii allubnanii dirasat muqarinihi, bidun dar nashr, 1983.
    • 3-da/'iilaf fakhir kazim ealay, makhatir aleamaliaat almasrifiat al'iilikturuniat dirasat muqaranati, altabeat al'uwlaa, almarkaz alearabii lilnashr waltuwziei,1440hi- 2019m.
    • 4-da/'iihab khalifat, alquat al'iiliktruniat kayf yumkin 'an tudir alduwal shuuwnaha fi easr al'iintirnti, altabeat al'uwlaa, alearabii lilnashr waltawzie ,2017.
    • 5-da/'iihab khalifat, mujtamae ma baed almaelumat tathir althawrat alsinaeiat alraabieat ealaa al'amn alqawmii, alearabii lilnashr waltawzie ,2019.
    • 6-da/khalid mamduh 'iibrahim, altahdidat alsaybiraniat wahimayat albayanati, dar alfikr aljamieii, 2023.
    • 7-d/rami mahmud alja'iilaa, altanzim alqanuniu lihuriyat alsahafat alalkitruniat - dirasat muqaranati, dar aljamieat aljadidati, 2019.
    • 8-da/runa muhamad rady, dawr al'iidarat fi manh al'iijazat alaistithmariat wa'iilghayiha dirasat qanuniat muqaranata, altabeat al'uwlaa, almarkaz alqawmia lil'iisdarat alqanuniati,2016.
    • 9-da/sari muhamad alkhalidu, aitijahat fi 'amn almaelumat wa'amanuha 'ahamiyat taqniaat altaemiati(alshafrati), altabeat al'uwlaa, aleabikan lilnashri, 1439h-2018m.
    • 10-di/sahar jabaar yaequba, aljaza'at al'iidariat fi eaqd altawrid (dirasat muqaranati), altabeat al'uwlaa, almarkaz alearabii lilnashr waltuwziei,2020.
    • 11-da/saeid alsayid ealaa, ass waqawaeid alqanun al'iidari, almisriat lilnashr waltuwziei,2019.
    • 12-da/sulayman muhamad altamawi, alnazariat aleamat lilqararat al'iidariati, dar alfikr alearabii liltabe walnashri,1957.
    • 13-shamir mahmud sabri, mashrueiat aldabt al'iidarii alkhasi lihimayat al'amn aleami, ta1, almarkaz alearabii lilnashr waltawzie, alqahirati, 2018.
    • 14-du/eadil eabd alsaadiq, alairihab alalkutruniu alquat fi alealaqat alduwaliat namat jadid watahadiyat mukhtalifatun, altabeat al'uwlaa markaz alahram lildirasat alsiyasiat walastiratijiati, 2009.
    • 15-du/eadil eabd alsaadiq, alfada' alalkutruniu alealaqat alduwliata: dirasat fi alnazariat waltatbiqi, almarkaz alearabiu li'abhath alfada' alalkitruni, 2016.
    • 16-du/eadil eabd alsaadiqi, aliaqtisad alraqmiu watahadiyat alsiyadat alsiybiraniati, almarkaz alearabiu li'abhath alfada' alalkitruni, 2020.
    • 17-du/eadil eabd alsaadiqi, alraqmanat walmurunat alsiybiraniatu: halat almintaqat alearabiat misr watunis walmaghribi, almarkaz alearabii li'abhath alfada' alalktruni, 2021.
    • 18-da/eatif eabd allah almakawi, altafwid al'iidari, muasasat tibt,2015.
    • 19-aleaqid alhuquqi/eabd allah jaefar kufli, muraqabat alaitisalat fi altanzim alduwalii waldaakhili, almarkaz alqawmiu lil'iisdarat alqanuniati, alqahirat masart1, 2017.
    • 20-da/eali ziad aleali, da/eali husayn humidi, taktikat alhurub alhdythat al'amn alsaybranii walhurub almueazazat walhajinati,
    • alearabii lilnashr waltawzie, 2022.
    • 21-eali firjani, aqtisad aliantibah fi easr almuraqabat alsiybiraniati, dar bidayil, bidun sanat nashira.
    • 22-du/eumar muhamad bin yunus, alhuquq walhuriyaat walailtizamat alraqamiat fi alfiqh almuqarani, almutamar alaqalimiu alearabiu nahw mujtamae maelumat 'akthar eadalatan, eaman, almamlakat alardiniat alhashimiati, 13- 15 sibtambar2004.
    • 23-du/faris aleimarat, ‏abrahim muhamad alhamamash, al'amn alsaybiraniu (almafhum watahadiyat aleasra), altabeat al'uwlaa, dar alkhalij lilnashr waltawziei, 2022.
    • 24-d/fras jamal shakir mahmud, alhurub almaelumatiatu.. fi almajal al'amnii waleaskarii 'amrika walsiynu, alearabii lilnashr waltawziei, 2022.
    • 25-d/fras eaqil alduwayri, albayanat aldakhmat wadawruha fi alhadi min aljarayim al'iiliktruniat fi zili astiratijiat al'amn alsiybirani, dar alkhalij lilnashr waltawziei, 2023.
    • 26-da/frah yuhyi zaeatirata, altahdidat alsaybiraniat ealaa al'amn alqawmii al'amrikii, alearabii lilnashr waltawziei, 2023.
    • 27-d/faysal muhamad eabd alghafar, alharb al'iiliktiruniatu, aljinadiriat lilnashr waltawziei, 2016.
    • 28-da/majid raghib alhulu, alqanun al'iidaria, dar almatbueat aljamieiati, 2000.
    • 29-du/muhamad rifeat eabdalwahab, alnazariat aleamat lilqanun al'iidari, ta1, dar aljamieat aljadidati, alaiskandiriat,2012.
    • 30-du/muhamad rifeat eabd alwahaab wamiadat eabd alqadir asmaeil, alqanun al'iidaria, dar aljamieat aljadidati, alaiskandariat, misr ,2015.
    • 31-du/muhamad saeid husayn amyn, mabadi alqanun al'iidarii dirasatan fi asis altanzim al'iidari- asalyb aleamal al'iidari, dar althaqafat aljamieiati,1997.
    • 32-du/muhamad ghiath shaykhati, aliastithmar(almabadii-al'adawati-almakhatira- altaqyimu), dar raslan liltibaeat walnashr waltawzie , 2022.
    • 33-du/muhamad fuaad mahna, mabadi wa'ahkam alqanun al'iidari, muasasat shabab aljamieati, 1973.
    • 34-du/mahmud madin, fani altahqiq wal'iithbat fi aljarayim alalkitruniati, bidun dar nashri,2020.
    • 35-du/mnaa alashaqar jbur, alsiybraniat hajis aleasra, almarkaz alearabia lilbuhuth alqanuniat walqadayiyati, bidun sanat nashara.
    • 36-du/mnaa alashaqar jbur, di/mahmud earif jbur, al'amn alsaybiraniu wal'amn alqawmiu alearabiu waqie wamutatalabat watahadiyatu, altabeat al'uwlaa, almarkaz alearabiu lil'abhath wadirasat alsiyasati, mayu 2023.
    • 37-d/wlid salim alnamir, alqanawat alfadayiyat waltanzim alqanuniu lilbathi alfadayiy, dar alfikr aljamieii, aliaskandiriati, 2017.

     

    3: rasayil aldukturah

    • 1-da/bilkhir muhamad ayit eudiat, aldabt al'iidariu lilshabakat aliajtimaeiat al'iiliktruniati, risalat dukturah, kuliyat alhuquq waleulum alsiyasiiti,jamieatabatnati,aljazayar,2018/2019. ealaa alraabit altaali inViewer=1&pdfJsDownload=1&origin=publication_detail&previewAsPdf=false tarikh alziyarat 9/2/2024.
    • 2-da/husam aldiyn muhamad mursi maraei, alsultat altaqdiriat fi majal aldabt al'iidarii fi alzuruf aleadiat dirasat muqaranat fi alqanun alwadeii walfiqh alaslami, risalat dukturah, kuliyat alhuquqi/ jamieat alaiskandariati,2009.
    • 3-da/ghsan hadi eabd alqarat ghuli, sultat aldabt al'iidarii alalkutrunii wadamanatuh alqadayiyat fi alearaqi(dirasat muqaranata), risalat dukturah, kuliyat alqanun waleulum alsiyasiati, jamieat karkuk, alearaqa,1422h-2020m.
    • 4-du/muhamad muhamad mustafaa alwakili, halat altawari wasulutat aldabt al'iidaria, dirasat muqaranati, risalat dukturah, kuliyat alhuquqi, jamieat eayn shams, 2000.

    4: rasayil almajistir

    • 1-eabd almajid ghunim eaqshan almutayri, sultat aldabt al'iidarii watatbiqatuha fi dawlat alkuayti, risalat majistir, qism alqanun aleami, kuliyat alhuquqi, jamieat alsharq al'awsatu, eam 2011mu.ealaa alraabit altaali
    • https://books-library.net/free-1510381641-download tarikh alziyarat 22/1/2024.
    • 2-eimad jasim muhamad husayn alshank'iilaa, dawr aldabt al'iidarii alalkitrunii fi mukafahat aljarayim almaelumatiat dirasat muqaranati, risalih majistir, kuliyat alhuquqi, jamieat tikrit, aleiraqi, 2022 mi- 1444hu.

    5: almajalaat walmutamarat

    • 1-da/aslam fuzi, al'amn alsaybiraniu alaibiead alaijtimaeiat walqanuniat tahlil sisyulujia, almajalat alaijtimaeiat alqawmiati, almujalad alsaadis walkhamsuna, aleadad althaani, almarkaz alqawmia lilbuhuth alaijtimaeiat waljinayiyati, mayu 2019.
    • 2-d/'amirat eabd aleazim muhamad eabd aljawadi, almakhatir alsaybiraniat wasubul muajahatiha fi alqanun alduwalii aleami, majalat albuhuth alfiqhiat walqanuniati, kuliyat alsharieat walqanun bidiminhur, jamieat al'azhar, aleadad alkhamis walthalathuna, almujalad 32, aleadad 35, aljuz' althaalitha,(1442h-2020m).ealaa alraabit altaali https://journals.ekb.eg/article_140263.html tarikh alziyarat 1/3/2024.
    • 3-da/hsin aihmad miqdad eabd allatifi, dawr aldabt al'iidarii fi alhadi min makhatir alfada' alalkitrunii fi misr wafiransa,
    • majalat aleulum alqanuniat waliaqtisadiati, aleadad al'awala, alsanat alkhamisat walsituna, yanayir2023. ealaa alraabit altaali
    • https://jelc.journals.ekb.eg/article_285817.html tarikh alziyarat 6/4/2024.
    • 4-da/khalid zahir eabdallah jabir alsuhayl almutayri, dawr altashrieat aljazayiyat fi himayat al'amn alsiybiranii bidual majlis altaeawun alkhaliji, majalat albuhuth alfiqhiat walqanuniati, kuliyat alsharieat walqanun bidiminhur, jamieat alaizhr, almujaladi34, aleadad althaamin walthalathun, 'iisdar yulyu2022m-1443h.
    • ealaa alraabit altaali

    https://jlr.journals.ekb.eg/article_250062.html tarikh alziyarat 5/6/2024.

    • 5-d/samaa hasan najm alhamdani, dawr aldabt al'iidarii al'iiliktrunii fi mukafahat alshaayieat almukhilat bial'amn aleami, bahath
    • manshur bimajalat kuliyat alhuquqi, jamieat tikrit, aleiraqi, almujaladi5, aleadadu1, aljuz'u1, 2020. ealaa alraabit altaali
    • https://iasj.net/iasj/download/f56607e9357df4bb tarikh alziyarat 5/1/2024.
    • 6-du/eabdalhafiz eali alshiymi, alakhilal bialailtizam bialtasaruf fi himayat alnizam aleami wa'atharih ealaa maswuwliat aldawlat dirasat muqaranati, majalat alhuquq lilbuhuth alqanuniat walaiqtisadiati, kuliyat alhuquqi, jamieat alaiskandariat, almujaladi3, aleudadu3, yanayir 2024.
    • 7-ealya' 'anis 'abu hijazi, alhimayat al'iidariat li'amn almaelumati(drasat tahliliat -muqaranati), majalat albuhuth alqanuniat walaiqtisadiati, kuliyat alhuquqi, jamieat almansurat, almujaladi12, aleadad 82, disambir2022.
    • 8-di/fuzaa muhamad saqra, tadabir aldabt al'iidarii limukafahat jarayim wasayil altawasul alaijtimaeii, majalat misr almueasiratu, aljameiat almisriat lilaiqtisad alsiyasii walaihisa' waltashriei, aleadad540, almujaladu111, aktubar2020.
    • 9-da/majdat eabd alshaafi muhamad alhadi khalid mansur, alhimayat aldusturiat lil'amn alsaybiranii wa'atharuh ealaa alnizam aleami, majalat albuhuth alqanuniat walaiqtisadiati, kuliyat alhuquqi, jamieat almanufiati, almujaladi57, aleadadu4, mayu2023. mutah ealaa alraabit https://jslem.journals.ekb.eg/article_282590.html tarikh alziyarat 22/3/2024.
    • 10-du/muhamad sulayman shibir, al'iitar alqanuniu lisultat aldabt al'iidarii al'iiliktrunii fi filastin "dirasat tahliliati", majalat jamieat al'azhar ghazati, silsilat aleulum al'iinsaniati, almujaladi17, aleadad2 (bi), 2015.
    • 11-du/muhamad eali hasuwnat, hudud sulutat aldabt al'iidarii wa'atharuha ealaa alhuriyaat aleamati, almajalat alqanuniati, jamieat alqahirat, almujaladi14, aleudadu1, nufimbir2022.
    • 12-marim bin eabaas, aleanasir alhadithat lilnizam aleami fi alqanun al'iidari, majalat albahith lildirasat al'akadimiati, jamieat batnat, aljazayar, almujalad 7,aleadadu1, alsanatu2020.
    • 13-d/yasir muhamad eabd alsalam rajaba, dawr aldabt al'iidarii fi alraqabat alsiybiraniat watahyiat albiyat alsiybiraniat al'umanat, majalat alqanun waltiknulujia, almujalad 2, aleudadu1, 'abril 2022.

    6:- aldasatir walqawanin

    • 1-distur misr alhalii alsaadir fi 2014 wfqan liltaedilat aldusturiat alati 'udkhilat ealayh fi 23 'abril 2019m.

    http://alamiria.com/Sec/Home mawqie almatabie alamiriat ealaa alaintirnit tarikh alziyarat 3/12/2023.

    • 2-qanun hayyat alshurtat raqm 109 lisanat 1971.

    http://alamiria.com/Sec/Home mawqie almatabie alamiriat ealaa alaintirnit tarikh alziyarat 3/12/2023.

    • 3-qanun tanzim alaitisalat raqm 10 lisanat 2003.

    http://alamiria.com/Sec/Home mawqie almatabie alamiriat ealaa alaintirnit tarikh alziyarat 10/12/2023.

    • 4-qanun mukafahat jarayim tiqniat almaelumat raqm 175 lisanat 2018.

    http://alamiria.com/Sec/Home mawqie almatabie alamiriat ealaa alaintirnit tarikh alziyarat 15/12/2023.

    • 5-qanun raqm 180 lisanati2018 bitarikh27/8/2018 bishan aisdar qanun tanzim alsahafat walaeilam walmajlis alaeilaa litanzim alaeilam .
    • http://alamiria.com/Sec/Home mawqie almatabie alamiriat ealaa alantirnit tarikh alziyarat 20/12/2023.
    • 6-qanun himayat albayanat alshakhsiat raqama151lsanat2020.

    http://alamiria.com/Sec/Home mawqie almatabie alamiria

    • ealaa aliantarnit tarikh alziyarat 3/12/2023.

    7:- alqararat

    • 1-qarar majlis alwuzara' 2259 lisanat 2014 bishan 'iinsha' "almajlis al'aelaa lil'amn alsiybranii"http://alamiria.com/Sec/Home mawqie almatabie alamiriat ealaa alaintirnit tarikh alziyarat 3/11/2023.

    8: altaqarir:

    • 1-alastiratijiat alwataniat lil'amn alsiybiranii lilfatrat 2017-2021 wizarat alaitisalat watiknulujia almaelumati, mutah ealaa alraabit

    https://mcit.gov.eg/Ar/Publication/Publication_Summary/6132, tarikh alziyarat 26 yuliu 2024.

    • 2-alastiratijiat alwataniat lil'amn alsiybiranii lilfatrat 2023-2027. wizarat alaitisalat watiknulujia almaelumati, mutah ealaa

    https://mcit.gov.eg/ar/Publication/Publication_Summary/10492, tarikh alziyarat 26 yuliu 2024.

    9: mawaqie ilintarnit

    • 1-mawqie almatabie alamiriat ealaa alantirnta.

    http://alamiria.com/Sec/Home

    • 2-mawqie wizarat alaitisalat watiknulujia almaelumat center/pre -www.mcit.gov.eg/Ar/media
    • 3-almawqie al'iiliktruniu alkhasu bialmarkaz alearabii li'abhath alfada' al'iilikturunii

    https://www.accronline.com/#google_vignette

    • 4- mawqie bawaabat niqabat almuhamin alqanuniat walqadayiyat ealaa alantirnta.

    https://www.laweg.net/Default.aspx?action=HP