عقد السلم في الفقه الإسلامي والقانون المصري واللبناني / Contracts Of Salam In Islamic Jurisprudence and Egyptian and Lebanese Law

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلفون

قسم القانون -كليه اداره الاعمال-جامعه الحدود الشماليه-السعوديه

المستخلص

يتناول البحث دراسة شاملة لبيع السلم في الشريعة الإسلامية والقوانين الوضعية. يعرف بيع السلم بأنه عقد يلتزم فيه البائع بتسليم شيء مؤجل مقابل ثمن عاجل. يتميز عقد السلم بمشروعيته في الشريعة الإسلامية بالاستناد إلى القرآن والسنة والإجماع، حيث يوفر حلاً للتعامل مع السلع المستقبلية ويضمن تلبية حاجات الطرفين، فالبائع يحصل على السيولة، والمشتري يضمن السلعة بسعر محدد.
يتطرق البحث إلى أركان وشروط عقد السلم، مثل ضرورة تحديد الثمن والمبيع بوضوح وتسليم الثمن في مجلس العقد، ويشدد على أهمية الأجل المعلوم للمبيع. يناقش أيضًا بيع السلم في القوانين الوضعية، مثل القانون المدني المصري، الذي لا يشترط قبض الثمن في المجلس، مما يختلف عن الفقه الإسلامي.
من الناحية الاقتصادية، يعزز عقد السلم التنمية من خلال تمكين المزارعين والصناع من الحصول على التمويل اللازم قبل الإنتاج. يركز البحث أيضًا على دور البنوك الإسلامية في تطبيق بيع السلم كوسيلة لتقديم خدمات مالية متوافقة مع الشريعة، مما يساهم في تحريك عجلة الاقتصاد.
يستنتج البحث أن بيع السلم هو عقد مشروع يحقق توازنًا بين مصالح البائع والمشتري، ويوفر أداة فعالة لتحقيق النمو الاقتصادي خاصةً في المجالات التي تتطلب تمويلًا مقدمًا مقابل سلع مستقبلية.
 
Abstract:
This research provides a comprehensive study of Salam sale in Islamic Sharia and positive laws. Salam is defined as a contract where the seller commits to deliver a deferred item in exchange for an immediate price. The legitimacy of the Salam contract in Islamic Sharia is based on the Quran, Sunnah, and consensus, as it offers a solution for dealing with future goods and ensures meeting the needs of both parties; the seller obtains liquidity, while the buyer guarantees the commodity at a fixed price.
The research addresses the pillars and conditions of the Salam contract, such as the necessity of clearly defining the price and the sold item, and delivering the price at the contract session, emphasizing the importance of a known term for the sold item. It also discusses Salam sale in positive laws, such as the Egyptian Civil Law, which does not require the receipt of the price at the session, differing from Islamic jurisprudence.
Economically, the Salam contract promotes development by enabling farmers and manufacturers to obtain necessary funding before production. The research also focuses on the role of Islamic banks in implementing Salam sale as a means of providing Sharia-compliant financial services, contributing to economic stimulation.
The research concludes that Salam sale is a legitimate contract that achieves a balance between the interests of the seller and buyer, providing an effective tool for economic growth, especially in areas requiring advance financing for future goods.

الكلمات الرئيسية


  • الغرر واثره في العقود في الفقه الاسلامي (دراسة مقارنه)، الصديق الضرير، الطبعة الاولى، الدار السودانية للكتب،الخرطوم،19674
  • ابن قدامة، موفق الدين. (2018). "المغني". تحقيق: عبد الله بن عبد المحسن التركي، الطبعة الخامسة، الجزء 6، ص. 384-386. الرياض: دار عالم الكتب.
  • الجبوري، حسين محمد. (2019). "المعاملات المالية في الفقه الحنفي: دراسة مقارنة". مجلة الشريعة والدراسات الإسلامية، المجلد 36، العدد 2، ص. 112-115. الكويت: جامعة الكويت.
  • الجبوري، حسين محمد. (2019). "تحديد المثمن في عقود البيع: دراسة فقهية معاصرة". المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية، المجلد 15، العدد 4، عمان: الجامعة الأردنية.
  • الجبوري، ياسر محمد. (2021). "التنظيم القانوني لعقد السلم في التشريعات العربية المعاصرة". المجلة الدولية للقانون، المجلد 10، العدد 3، الدوحة: كلية القانون، جامعة قطر.
  • الجمال، مصطفى محمد. (2021). "التعاقد على المحل المستقبلي في القانون المدني: دراسة مقارنة". مجلة كلية القانون الكويتية العالمية، المجلد 9، العدد 2، الكويت: كلية القانون الكويتية العالمية.
  • الحاج، فايز نعيم. (2019). "عقد السلم في القانون اللبناني والشريعة الإسلامية: دراسة مقارنة". مجلة الدراسات القانونية، المجلد 12، العدد 2، بيروت: الجامعة اللبنانية.
  • الحربي، سلطان بن عبد الله. (2020). "أحكام الوكالة في عقد السلم: دراسة فقهية تطبيقية". مجلة العلوم الشرعية، المجلد 13، العدد 4، الرياض: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية.
  • الدسوقي، محمد بن أحمد. (2020). "حاشية الدسوقي على الشرح الكبير". تحقيق: محمد عليش، الطبعة الثالثة، الجزء 3، ص. 195-197. بيروت: دار الكتب العلمية.
  • الدوسري، راشد بن عبد الله. (2022). "حقوق الوكيل وواجباته في عقد السلم: دراسة فقهية مقارنة". مجلة الدراسات الإسلامية والبحوث الأكاديمية، المجلد 12، العدد 1، القاهرة: جامعة الأزهر.
  • الرشيدي، فهد بن عبد الرحمن. (2021). "شروط بيع السلم في الفقه الإسلامي وتطبيقاته المعاصرة". مجلة الدراسات الإسلامية والبحوث الأكاديمية، المجلد 11، العدد 3، القاهرة: جامعة الأزهر.
  • الزبيدي، محمد مرتضى. (2019). "تاج العروس من جواهر القاموس". تحقيق: عبد الستار أحمد فراج، الطبعة الثانية، الجزء 32، ص. 345-347. الكويت: مطبعة حكومة الكويت.
  • الزحيلي، محمد مصطفى. (2020). "الضوابط الشرعية والقانونية لتطبيق عقد السلم في المؤسسات المالية الإسلامية". مجلة الشريعة والدراسات الإسلامية، المجلد 35، العدد 1، الكويت: جامعة الكويت
  • الزحيلي، محمد مصطفى. (2020). "عقد البيع بين الشريعة الإسلامية والقانون المدني: دراسة مقارنة". مجلة الشريعة والقانون، المجلد 34، العدد 2، ص. 150-180. الإمارات العربية المتحدة: جامعة الإمارات العربية المتحدة.
  • الزحيلي، وهبة مصطفى. (2019). "الفقه الإسلامي وأدلته: الشامل للأدلة الشرعية والآراء المذهبية وأهم النظريات الفقهية". الطبعة الخامسة، الجزء 5، ص. 3305-3308. دمشق: دار الفكر.
  • الزحيلي، وهبة. (2004). "عقد البيع وعقد السلم". في الفقه الإسلامي وأدلته (الطبعة الرابعة، الجزء الرابع، ص. 344-500، 3600-3630). دمشق: دار الفكر.
  • الزهراني، سعيد بن علي. (2021). "أصول البيوع في المذهب المالكي". المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية، المجلد 17، العدد 3، ص. 78-80. عمان: الجامعة الأردنية.
  • الزهراني، سعيد بن علي. (2022). "أحكام البيوع في الفقه الإسلامي: دراسة مقارنة". مجلة الدراسات الإسلامية، المجلد 34، العدد 2، المدينة المنورة: الجامعة الإسلامية بالمدينة المنورة.
  • السنهوري، عبد الرزاق أحمد. (2018). "الوسيط في شرح القانون المدني الجديد: العقود التي تقع على الملكية - البيع والمقايضة". الطبعة الثالثة، المجلد الرابع، ص. 20-25. القاهرة: دار النهضة العربية.
  • السيد سابق، فقه السنة، دار الحديث، القاهرة، ج3، بدون تاريخ نشر.
  • الشثري، سعد بن ناصر. (2020). "أحكام البيوع وأقسامها في الفقه الإسلامي". مجلة العلوم الشرعية، المجلد 15، العدد 3، ص. 125-150. الرياض: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية.
  • الشمري، خالد بن محمد. (2020). "توثيق عقد السلم في الفقه الإسلامي والقانون: دراسة مقارنة". مجلة الشريعة والقانون، المجلد 34، العدد 3، الإمارات العربية المتحدة: جامعة الإمارات العربية المتحدة.
  • الشمري، خالد بن محمد. (2022). "استخدام عقد السلم في معالجة الديون المتعثرة في المصارف الإسلامية: دراسة فقهية تطبيقية". المجلة العالمية للدراسات الفقهية والأصولية، المجلد 7، العدد 3، كوالالمبور: الجامعة الإسلامية العالمية بماليزيا.
  • الشمري، فهد بن عبد الله. (2021). "أحكام المسلم فيه في الفقه الإسلامي وتطبيقاته المعاصرة". مجلة العلوم الشرعية، المجلد 14، العدد 3، الرياض: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية
  • الشمري، فهد بن عبد الله. (2021). "تطبيقات عقد السلم في المصارف الإسلامية: دراسة تحليلية تقييمية". مجلة الاقتصاد الإسلامي العالمية، المجلد 9، العدد 2، كوالالمبور: الأكاديمية العالمية للبحوث الشرعية.
  • الشمري، فهد بن عبد الله. (2022). "المعجم الفقهي المعاصر: دراسة في المصطلحات الفقهية وتطورها". مجلة البحوث الإسلامية، المجلد 14، العدد 3، ص. 45-47. الرياض: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية.
  • الشمري، فهد بن عبد الله. (2022). "بيع السلم: أحكامه وتطبيقاته المعاصرة في المصارف الإسلامية". الطبعة الثالثة. الرياض: دار الميمان للنشر والتوزيع.
  • الشهري، علي بن محمد. (2021). "شروط الصيغة في عقد السلم: دراسة فقهية مقارنة". مجلة جامعة أم القرى لعلوم الشريعة والدراسات الإسلامية، المجلد 23، العدد 2، مكة المكرمة: جامعة أم القرى.
  • العبيدي، علي هادي. (2020). "عقد السلم بين الشريعة الإسلامية والقانون المدني: دراسة مقارنة". مجلة الحقوق، المجلد 44، العدد 2، الكويت: جامعة الكويت، كلية الحقوق.
  • العتيبي، سعد بن تركي. (2019). "شروط المسلم فيه في عقد السلم: دراسة فقهية مقارنة". مجلة الجامعة الإسلامية للدراسات الشرعية والقانونية، المجلد 27، العدد 2، المدينة المنورة: الجامعة الإسلامية.
  • العتيبي، فهد بن سعد. (2021). "أحكام الكفالة في بيع السلم وتطبيقاتها المعاصرة". المجلة العلمية للدراسات الفقهية والقانونية، المجلد 6، العدد 2، الرياض: جامعة الملك سعود.
  • العتيبي، نواف بن سعد. (2021). "دور عقد السلم في تمويل وتسويق المنتجات في البنوك الإسلامية: دراسة تطبيقية". مجلة الاقتصاد والأعمال الإسلامية، المجلد 5، العدد 2، الرياض: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية.
  • العمري، محمد أحمد. (2020). "نظرية العقود في الفقه الشافعي". مجلة جامعة الأزهر للبحوث الشرعية، المجلد 22، العدد 1، ص. 201-203. القاهرة: جامعة الأزهر.
  • العمري، محمد علي. (2021). "البيوع المؤجلة في الفقه الإسلامي: دراسة مقارنة". مجلة الشريعة والدراسات الإسلامية، المجلد 36، العدد 1، الكويت: جامعة الكويت.
  • العنزي، سعد بن تركي. (2020). "أحكام عقد البيع وعقد السلم في الفقه الإسلامي المعاصر: دراسة مقارنة". مجلة الدراسات الإسلامية والفكر للبحوث التخصصية، المجلد 6، العدد 2، ص. 78-105. الرياض: جامعة الملك سعود.
  • العنزي، سعد بن تركي. (2022). "عقد السلم كأداة تمويلية في المصارف الإسلامية: التحديات والحلول". المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية، المجلد 18، العدد 3، عمان: الجامعة الأردنية.
  • العنزي، فهد بن مطلق. (2019). "السلم المسقط: أحكامه وتطبيقاته المعاصرة". المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية، المجلد 15، العدد 3، عمان: الجامعة الأردنية.
  • الغامدي، عبد الله بن سعيد. (2020). "أحكام انقطاع المسلم فيه عند الأجل: دراسة فقهية مقارنة". مجلة الشريعة والدراسات الإسلامية، المجلد 35، العدد 2، الكويت: جامعة الكويت.
  • الفقه على المذاهب الأربعة، المرجع السابق.
  • القحطاني، سعد بن ناصر. (2018). "فقه المعاملات في المذهب الحنبلي". مجلة العلوم الشرعية، المجلد 12، العدد 4، ص. 55-57. الرياض: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية.
  • القحطاني، سعيد بن علي. (2023). "صياغة عقود السلم في المؤسسات المالية الإسلامية: دراسة فقهية تطبيقية". مجلة الاقتصاد الإسلامي، المجلد 36، العدد 1، جدة: جامعة الملك عبد العزيز.
  • القحطاني، مسفر بن علي. (2022). "بيع السلم: أحكامه ومشروعيته في الفقه الإسلامي". مجلة جامعة أم القرى لعلوم الشريعة والدراسات الإسلامية، المجلد 24، العدد 2، مكة المكرمة: جامعة أم القرى.
  • القره داغي، علي محيي الدين. (2022). "تطبيقات عقد السلم في المصارف الإسلامية المعاصرة: دراسة فقهية تحليلية". مجلة بيت المشورة للاستشارات المالية، المجلد 13، العدد 1، الدوحة: بيت المشورة للاستشارات المالية.
  • المعاملات في الشريعة الإسلامية والقوانين المصرية، احمد ابو الفتح الجزء الأول.
  • النووي، يحيى بن شرف. (2021). "المجموع شرح المهذب". تحقيق: محمد نجيب المطيعي، الطبعة الرابعة، الجزء 13، ص. 95-98. جدة: دار المنهاج.
  • بحوث فقهية في قضايا اقتصادية معاصره، د. محمد سليمان الاشقر، المجلد الاول دار النفائس للنشر والتوزيع، الأردن.
  • بيع السلم وبيع البضائع المستقبلية (دراسة مقارنه)، نسرين محاسنه، مجلة الشريعة والقانون، العدد السابع والعشرين،2006.
  • د. احمد ابو الفتح، كتاب المعاملات في الشريعة الاسلامية والقوانين المصرية، الجزء الأول.
  • د. زكي زكي زيدان، البيع بالمزاد العلني في الفقه الإسلامي والقانون الوضعي، دار الكتاب القانوني، سنة 2009، ص13
  • د. زكي زيدان، البيع بالمزاد مرجع سابق
  • د. عبد الرحمن بن محمد عوض، الفقه على المذاهب الأربعة، الطبعة الثانية، سنة 2003م، ص272
  • د. كمال الدين، محمد بن عبد الواحد السيواسي، شرح فتح القدير علي الهداية، ج6، دار الفكر بيروت ، سنة 1970م، ص446
  • د. محمد سليمان الاشقر واخرون، بحوث فقهية في قضايا اسلامية معاصره، عمان، الأردن، 1998م،
  • شرح القانون المدني العقود المسماة الكفالة المقاولة والوكالة، عدنان ابراهيم السرحان، دار الثقافة للنشر والتوزيع، عمان،2009.
  • شمس الدين أبو عبد الله محمد بن عبد الرحمن، مواهب الجليل في شرح مختصر خليل، ج4، دار الفكر.
  • عبد الرحمن، محمود حمدي. (2020). "التعاقد على الأشياء المستقبلية: دراسة مقارنة في القانون المدني". مجلة الحقوق، المجلد 44، العدد 3، الكويت: جامعة الكويت.
  • عبد الرزاق السنهوري، الوسيط في شرح القانون المدني، العقود التي تقع على الملكية، الطبعة الثالثة، الجزء الرابع، منشورات الحلبي الحقوقية، بيروت،2000.
  • عقد السلم في الشريعة الإسلامية، حماد نزيه، الطبعة الاولى، دار القلم دمشق.
  • عقد بيع السلم وتطبيقاته المعاصرة، عدنان محمود العساف، الطبعة الاولى، دار جهينة للنشر والتوزيع، عمان2003.
  • مغبغب، نعيم. (2021). "عقد السلم في القانون اللبناني وتطبيقاته العملية". مجلة العدل، العدد 3، ص. 85-110. بيروت: نقابة المحامين في بيروت.
  • نسرين محاسنه، بيع السلم وبيع البضائع المستقبلية (دراسة مقارنه)، مجلة الشريعة والقانون، العدد السابع والعشرين،2006.

 

References:

 

  • algharr wathiruh fi aleuqud fi alfiqh alaslamii (dirasat muqarinihi), alsadiq aldariru, altabeat alawlaa, aldaar alsuwdaniat lilkatabi,alkhartuma,19674
  • abn qudamat, muafaq aldiyn. (2018). "almighni". tahqiqu: eabd allh bin eabd almuhsin alturki, altabeat alkhamisati, aljuz' 6, si. 384-386. alrayad: dar ealam alkutub.
  • aljburi, husayn muhamadu. (2019). "almueamalat almaliat fi alfiqh alhanafii: dirasat muqaranati". majalat alsharieat waldirasat al'iislamiati, almujalad 36, aleadad 2, si. 112-115. alkuayt: jamieat alkuayti.
  • aljburi, husayn muhamad. (2019). "tahdid almuthaman fi euqud albayea: dirasat fiqhiat mueasarati". almajalat al'urduniyat fi aldirasat al'iislamiati, almujalad 15, aleadad 4, eaman: aljamieat al'urduniyati.
  • aljburi, yasir muhamad. (2021). "altanzim alqanunii lieaqd alsilm fi altashrieat alearabiat almueasirati". almajalat alduwaliat lilqanuni, almujalad 10, aleadad 3, aldawhat: kuliyat alqanuni, jamieat qatr.
  • aljamali, mustafaa muhamadu. (2021). "altaeaqud ealaa almahali almustaqbalii fi alqanun almadanii: dirasat muqaranati". majalat kuliyat alqanun alkuaytiat alealamiati, almujalad 9, aleadad 2, alkuayt: kuliyat alqanun alkuaytiat alealamiati.
  • alhaji, fayiz naeim. (2019). "eaqd alsilm fi alqanun allubnanii walsharieat al'iislamiati: dirasat muqaranati". majalat aldirasat alqanuniati, almujalad 12, aleadad 2, bayrut: aljamieat allubnaniati.
  • alharbi, sultan bin eabd allahi. (2020). "'ahkam alwakalat fi eaqd alsilma: dirasat fiqhiat tatbiqiatun". majalat aleulum alshareiati, almujalad 13, aleadad 4, alrayad: jamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiati.
  • aldisuqi, muhamad bin 'ahmadu. (2020). "hashiat aldasuqi ealaa alsharh alkabiri". tahqiqu: muhamad ealish, altabeat althaalithata, aljuz' 3, si. 195-197. bayrut: dar alkutub aleilmiati.
  • alduwsari, rashid bin eabd allah. (2022). "huquq alwakil wawajibatih fi eaqd alsilma: dirasat fiqhiat muqaranati". majalat aldirasat al'iislamiat walbuhuth al'akadimiati, almujalad 12, aleadad 1, alqahirati: jamieat al'azhar.
  • alrishidi, fahd bin eabd alrahman. (2021). "shurut baye alsilm fi alfiqh al'iislamii watatbiqatih almueasiratu". majalat aldirasat al'iislamiat walbuhuth al'akadimiati, almujalad 11, aleadad 3, alqahiratu: jamieat al'azhar.
  • alzbidi, muhamad murtadaa. (2019). "taj alearus min jawahir alqamus". tahqiqu: eabd alsataar 'ahmad faraji, altabeat althaaniatu, aljuz' 32, si. 345-347. alkuayti: matbaeat hukumat alkuayti.
  • alzuhayli, muhamad mustafaa. (2020). "aldawabit alshareiat walqanuniat litatbiq eaqd alsilm fi almuasasat almaliat al'iislamiati". majalat alsharieat waldirasat al'iislamiati, almujalad 35, aleadad 1, alkuayt: jamieat alkuayt
  • alzuhayli, muhamad mustafaa. (2020). "eaqid albaye bayn alsharieat al'iislamiat walqanun almadanii: dirasat muqaranati". majalat alsharieat walqanuni, almujalad 34, aleadad 2, si. 150-180. al'iimarat alearabiat almutahidati: jamieat al'iimarat alearabiat almutahidati.
  • alzuhayli, wahbat mustafaa. (2019). "alfiqh al'iislamii wa'adlathu: alshaamil lil'adilat alshareiat walara' almadhhabiat wa'ahamu alnazariaat alfiqhiati". altabeat alkhamisati, aljuz' 5, si. 3305-3308. dimashqa: dar alfikri.
  • alzuhayli, wahibatun. (2004). "eaqd albaye waeaqd alsilama". fi alfiqh al'iislamii wa'adlath (altabeat alraabieati, aljuz' alraabiea, si. 344-500, 3600-3630). dimashqa: dar alfikri.
  • alzahrani, saeid bin eulay. (2021). "'usul albuyue fi almadhhab almaliki". almajalat al'urduniyat fi aldirasat al'iislamiati, almujalad 17, aleadad 3, si. 78-80. eaman: aljamieat al'urduniyati.
  • alzahrani, saeid bin eulay. (2022). "'ahkam albuyue fi alfiqh al'iislamii: dirasat muqaranati". majalat aldirasat al'iislamiati, almujalad 34, aleadad 2, almadinat almunawarati: aljamieat al'iislamiat bialmadinat almunawarati.
  • alsinhuri, eabd alrazaaq 'ahmadu. (2018). "alwsit fi sharh alqanun almadanii aljadid: aleuqud alati taqae ealaa almilkiat - albaye walmuqayadatu". altabeat althaalithatu, almujalad alraabie, si. 20-25. alqahirat: dar alnahdat alearabiati.
  • alsayid sabiq, fiqh alsanatu, dar alhadithi, alqahirati, ja3, bidun tarikh nashra.
  • alshathri, saed bin nasir. (2020). "'ahkam albuyue wa'aqsamuha fi alfiqh al'iislamii". majalat aleulum alshareiati, almujalad 15, aleadad 3, si. 125-150. alrayad: jamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiati.
  • alshamari, khalid bin muhamadi. (2020). "tawthiq eaqd alsilm fi alfiqh al'iislamii walqanuni: dirasat muqaranati". majalat alsharieat walqanuni, almujalad 34, aleadad 3, al'iimarat alearabiat almutahidatu: jamieat al'iimarat alearabiat almutahidati.
  • alshamari, khalid bin muhamad. (2022). "aistikhdam eaqd alsilm fi muealajat alduyun almutaeathirat fi almasarif al'iislamiati: dirasat fiqhiat tatbiqiati". almajalat alealamiat lildirasat alfiqhiat wal'usuliati, almujalad 7, aleadad 3, kualalambur: aljamieat al'iislamiat alealamiat bimalizya.
  • alshamri, fahd bin eabd allahi. (2021). "'ahkam almuslim fih fi alfiqh al'iislamii watatbiqatuh almueasiratu". majalat aleulum alshareiati, almujalad 14, aleadad 3, alrayad: jamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamia
  • alshamri, fahd bin eabd allah. (2021). "tatbiqat eaqd alsilm fi almasarif al'iislamiati: dirasat tahliliat taqyimiatun". majalat alaiqtisad al'iislamii alealamiati, almujalad 9, aleadad 2, kualalambur: al'akadimiat alealamiat lilbuhuth alshareiati.
  • alshamri, fahd bin eabd allahi. (2022). "almuejam alfiqhii almueasiri: dirasat fi almustalahat alfiqhiat watatawuruha". majalat albuhuth al'iislamiati, almujalad 14, aleadad 3, si. 45-47. alrayad: jamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiati.
  • alshamri, fahd bin eabd allahi. (2022). "baye alsilmi: 'ahkamuh watatbiqatuh almueasirat fi almasarif al'iislamiati". altabeat althaalithatu. alriyadu: dar almiman lilnashr waltawziei.
  • alshahri, ealiu bin muhamad. (2021). "shurut alsiyghat fi eaqd alsilma: dirasat fiqhiat muqaranati". majalat jamieat 'am alquraa lieulum alsharieat waldirasat al'iislamiati, almujalad 23, aleadad 2, makat almukaramati: jamieat 'umi alquraa.
  • aleabidi, eali hadi. (2020). "eaqd alsilm bayn alsharieat al'iislamiat walqanun almadanii: dirasat muqaranati". majalat alhuquqi, almujalad 44, aleadad 2, alkuayt: jamieat alkuayt, kuliyat alhuquqi.
  • aleatibi, saed bin turki. (2019). "shurut almuslim fih fi eaqd alsilma: dirasat fiqhiat muqaranati". majalat aljamieat al'iislamiat lildirasat alshareiat walqanuniati, almujalad 27, aleadad 2, almadinat almunawarati: aljamieat al'iislamiati.
  • aleatibi, fahd bin saeda. (2021). "'ahkam alkafalat fi baye alsulm watatbiqatuha almueasiratu". almajalat aleilmiat lildirasat alfiqhiat walqanuniati, almujalad 6, aleadad 2, alrayad: jamieat almalik saeud.
  • aleatibi, nawaf bin saedu. (2021). "dur eaqd alsilam fi tamwil wataswiq almuntajat fi albunuk al'iislamiati: dirasat tatbiqiati". majalat alaiqtisad wal'aemal al'iislamiati, almujalad 5, aleadad 2, alrayad: jamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiati.
  • aleamari, muhamad 'ahmadu. (2020). "nzariat aleuqud fi alfiqh alshaafieii". majalat jamieat al'azhar lilbuhuth alshareiati, almujalad 22, aleadad 1, si. 201-203. alqahirati: jamieat al'azhar.
  • aleamari, muhamad ealay. (2021). "albuyue almuajalat fi alfiqh al'iislamii: dirasat muqaranati". majalat alsharieat waldirasat al'iislamiati, almujalad 36, aleadad 1, alkuayt: jamieat alkuayti.
  • aleanzi, saed bin turki. (2020). "'ahkam eaqd albaye waeaqd alsilm fi alfiqh al'iislamii almueasiri: dirasat muqaranati". majalat aldirasat al'iislamiat walfikr lilbuhuth altakhasusiati, almujalad 6, aleadad 2, si. 78-105. alriyad: jamieat almalik saeud.
  • aleanzi, saed bin turki. (2022). "eaqd alsilam ka'adaat tamwiliat fi almasarif al'iislamiati: altahadiyat walhulula". almajalat al'urduniyat fi aldirasat al'iislamiati, almujalad 18, aleadad 3, eaman: aljamieat al'urduniyati.
  • aleinzi, fahd bin mutlaqin. (2019). "alsilim almasqati: 'ahkamuh watatbiqatuh almueasiratu". almajalat al'urduniyat fi aldirasat al'iislamiati, almujalad 15, aleadad 3, eaman: aljamieat al'urduniyati.
  • alghamdi, eabd allh bin saeid. (2020). "'ahkam ainqitae almuslim fih eind al'ajli: dirasat fiqhiat muqaranati". majalat alsharieat waldirasat al'iislamiati, almujalad 35, aleadad 2, alkuayt: jamieat alkuayti.
  • alfiqh ealaa almadhahib al'arbaeati, almarjie alsaabiqu.
  • alqahtani, saed bin nasir. (2018). "fiqah almueamalat fi almadhhab alhunbili". majalat aleulum alshareiati, almujalad 12, aleadad 4, si. 55-57. alrayad: jamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiati.
  • alqahtani, saeid bin eulay. (2023). "siaghat euqud alsilm fi almuasasat almaliat al'iislamiati: dirasat fiqhiat tatbiqiatun". majalat alaiqtisad al'iislamii, almujalad 36, aleadad 1, jidat: jamieat almalik eabd aleaziza.
  • alqahtani, misfar bin eulay. (2022). "baye alsilmi: 'ahkamuh wamashrueiatuh fi alfiqh al'iislamii". majalat jamieat 'umi alquraa lieulum alsharieat waldirasat al'iislamiati, almujalad 24, aleadad 2, makat almukaramati: jamieat 'umi alquraa.
  • alqirah daghi, eali muhyi aldiyn. (2022). "tatbiqat eaqd alsilm fi almasarif al'iislamiat almueasirati: dirasat fiqhiat tahliliata". majalat bayt almashurat lilaistisharat almaliati, almujalad 13, aleadad 1, aldawhat: bayt almashurat lilaistisharat almaliiti.
  • almueamalat fi alsharieat al'iislamiat walqawanin almisriati, aihmad abw alfath aljuz' al'awwla.
  • alnawawi, yahyaa bin sharaf. (2021). "almajmue sharh almuhadhibi". tahqiqu: muhamad najib almutayei, altabeat alraabieata, aljuz' 13, si. 95-98. jidat: dar alminhaji.
  • buhuth fiqhiat fi qadaya aiqtisadiat mueasiruhu, du. muhamad sulayman alashqur, almujalad alawil dar alnafayis lilnashr waltawziei, al'urdunn.
  • bie alsilm wabaye albadayie almustaqbalia (dirasat muqarinih), nisrin mahasinuhu, majalat alsharieat walqanuni, aleadad alsaabie waleishrina,2006.
  • d. aihmad abw alfathi, kitab almueamalat fi alsharieat alaslamiat walqawanin almisriati, aljuz' al'awwla.
  • d. zaki zaki zidan, albaye bialmazad alealanii fi alfiqh al'iislamii walqanun alwadei, dar alkitaab alqanunii, sanat 2009, si13
  • d. zaki zidan, albaye bialmazad marjie sabiq
  • d. eabd alrahman bin muhamad eawad, alfiqh ealaa almadhahib al'arbaeati, altabeat althaaniati, sanat 2003ma, sa272
  • d. kamal aldiyn, muhamad bin eabd alwahid alsiywasi, sharh fath alqadir eali alhidayati, ja6, dar alfikr bayrut , sanat 1970m, sa446
  • d. muhamad sulayman alashqar wakharuna, buhuth fiqhiat fi qadaya aslamiat mueasiruhu, eaman, al'urdunn, 1998m,
  • sharah alqanun almadaniu aleuqud almusamaaat alkafalat almuqawilat walwakalatu, eadnan abrahim alsarhan, dar althaqafat lilnashr waltawziei, eman,2009.
  • shams aldiyn 'abu eabd allh muhamad bin eabd alrahman, mawahib aljalil fi sharh mukhtasar khalili, ja4, dar alfikri.
  • eabd alrahman, mahmud hamdi. (2020). "altaeaqud ealaa al'ashya' almustaqbaliati: dirasat muqaranat fi alqanun almadani". majalat alhuquqi, almujalad 44, aleadad 3, alkuayt: jamieat alkuayti.
  • eabd alrazaaq alsanhuri, alwasit fi sharh alqanun almadanii, aleuqud alati taqae ealaa almilkiati, altabeat althaalithatan, aljuz' alraabieu, manshurat alhalabi alhuquqiati, bayrut,2000.
  • eaqad alsilm fi alsharieat al'iislamiati, hamaad nazihi, altabeat alawlaa, dar alqalam dimashqa.
  • eaqad baye alsulm watatbiqatuh almueasiratu, eadnan mahmud aleasaafi, altabeat alawlaa, dar jahinat lilnashr waltawziei, eaman2003.
  • mghibaghba, naeim. (2021). "eaqd alsilm fi alqanun allubnanii watatbiqatih aleamaliatu". majalat aleadli, aleadad 3, si. 85-110. bayrut: niqabat almuhamin fi bayrut.
  • nisrin muhasinuhu, baye alsilam wabaye albadayie almustaqbalia (dirasat muqarinih), majalat alsharieat walqanuni, aladad alsaabie waleishrin,2006.