المنافسة كأحد أساليب إبرام العقد الإداري في النظام السعودي- دراسة مقارنة Competition As One Of The Methods Of Concluding Administrative Contracts In The Saudi System A Comparative Study

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلفون

1 كلية الحقوق جامعة دار العلوم المملكة العربية السعودية

2 كلية الحقوق جامعة دار العلوم السعودية

المستخلص

تعتبر المنافسة كأحد أساليب  إبرام العقود الإدارية فى النظام السعودى من الوسائل النظامية المهمة، والتي تمارس بواسطتها الجهات الحكومية نشاطها، وتحقق بها أهداف التنمية في كل دولة، ولتحقيق أهداف البحث استخدم المنهج الوصفي التحليلي والمنهج المقارن. وتوصلت أهم نتائج الدراسة إلى أن العقد الإداري يعد الشريعة التعاقدية التي تربط الإدارة بالمتعاقد معها ومحل التزامات كل طرف في كل ما يتعلق من شروط واحكام. يعد العقد الإداري الحجر الأساسي لتلبية الاحتياجات العامة للإدارة والدولة وتحقيق المصلحة العامة والحفاظ على المرفق العام. وطبيعة العقود الإدارية تحتمل التغيير لكن مع مراعاة مصالح المتعاقد معه وعدم الاضرار به واتجه النظام السعودي في نظام المنافسات والمشتريات إلى معالجة الآثار السلبية لأحكام دعوى الالغاء في حل منازعات القرارات المنفصلة عن العقد عن طريق فترة التوقف التي تقدم خلالها التظلمات. وأوصت الدراسة إلى إلزام النظام جهات الإدارة أن تمنح فرصة تقديم العطاء لأكبر عدد ممكن ممن توافر فيهم الشروط المطلوبة وكانوا مؤهلين لذلك، بهدف تعزيز النزاهة والمنافسة، وتوفير معاملة عادلة للمتعهدين والمقاولين. وضرورة تمكين المتعاقدين الراغبين في التعامل مع الحكومة ممن تتوافر فيهم الشروط التي تؤهلهم لهذا التعامل فرصاً متساوية ويعاملون على قدم المساواة. وايضا إصدار دليل إرشادي لإجراءات صياغة وكتابة العقود الإدارية، وتعميمه على الجهات الحكومية ؛اعتماد نماذج العقود الإدارية الشائعة في التعاقد الحكومي، وإلزام الجهات الحكومية بالعمل بها لضمان توحيد أشكال العقود الإدارية.
 
Abstract:
Competition, as one of the methods for concluding administrative contracts in the Saudi system, is considered one of the important regulatory means through which government agencies carry out their activities and achieve development goals in each country. To achieve the research objectives, the descriptive analytical approach and the comparative approach were used. The most important results of the study concluded that the administrative contract is the contractual law that links the administration to its contractor and is the subject of the obligations of each party in all related terms and conditions. The administrative contract is the cornerstone of meeting the general needs of the administration and the state, achieving the public interest, and preserving the public facility. The nature of administrative contracts is subject to change, but taking into account the interests of the contracting party and not harming him. The Saudi system in the competition and procurement system has tended to address the negative effects of the provisions of the cancellation lawsuit in resolving disputes of decisions separate from the contract through a pause period during which grievances are submitted. The study recommended that the system require management authorities to give the opportunity to submit a bid to the largest possible number of those who meet the required conditions and are qualified to do so, with the aim of enhancing integrity and competition, and providing fair treatment for bidders and contractors. It is necessary to provide contractors who wish to deal with the government and who meet the conditions that qualify them for this dealing with equal opportunities and be treated equally. Also, issuing a guide for procedures for drafting and writing administrative contracts, and circulating it to government agencies; adopting common administrative contract forms in government contracting, and obliging government agencies to work with them to ensure unification of administrative contract forms.

الكلمات الرئيسية


  1. أولاً: المعاجم

    1. آبادي، فيروز (2005) القاموس المحيط، ضبطه ووثقه يوسف البقاعي، دار الفكر، بيروت، ص520.
    2. ابن منظور، أبو الفضل (1414) لسان العرب، دار صادر، ط3، بيروت، ج3، ص269.
    3. الرازي، أحمد (1399) معجم مقاييس اللغة، دار الفكر للنشر، ج4، ص86.

    ثانيا: الكتب

    1. ابن حنبل، أحمد (1408) الكافي فق فيه الإمام المبجل، المكتب الإسلامي للنشر.
    2. ازرقي، شرريف (2011) حماية المستهلك في ظل المنافسة الحرة، رسالة ماجستير، جامعة مولود معمري، ص10.
    3. اسماعيل، هاني (2015) النظام القانوني لعقود التوريد الإداري، دار الجامعة الجديدة.
    4. الحديثي، إبراهيم (2012) حالات استبعاد العروض في نظام المنافسات والمشتريات الحكومية، ام القرى.
    5. الحديثي، إبراهيم (2017) استبعاد المناقصين في السعودية، لوائح المشتريات.
    6. الحلو، ماجد (2014) العقود الإدارية والتحكيم، دار الجامعة الجديدة، ط1، الاسكندرية، ص35 -38.
    7. الدمشقي، ابن عبادين (1418) رد المحتار على الدر المختار، دار الفكر للنشر، ط2، 3/9.
    8. راضي، مازن (2016) الوجيز في القانون الإداري.
    9. الزركشي، ابو عبدالله (1985) المنثور في القواعد الفقهية، وزارة الأوقاف الكويتية، ط2.
    10. السنهوري، عبدالرازق (2010) الوسيط في شرح القانون المدني، دار إحياء التراث العربي، بيروت، ص137.
    11. صالح، زمال (2018) الصفقات العمومية ذات الإجراءات المكيفة، مجلة النبراس للدراسات القانونية جامعة تبسة، مج3، ع2,
    12. الصمعاني، وليد (2012) السلطة التقديرية للقاضي الإداري، ص340.
    13. الطماوي، سليمان (2005) الأسس العامة للعقود الإدارية، دار الفكر العربي، ط6، ص57.
    14. الطهراوي، هاني (2015) القضاء الإداري السعودي دعوى التعويض والعقود الإدارية ودعوى التأديب، دار الفكر الجامعي، ص116.
    15. الظاهر، خالد (2013) النظام الإداري ووسائل النشاط الإداري، دراسة مقارنة، جامعة محمد بن سعود الإسلامية، ط1، ص407.
    16. عابدين، ابن عابدين محمد (1412) رد المحتار على الدر المختار، دار الفكر للنشر، اط2، بيروت، ص9.
    17. عطية، حمدي (1436) الأعمال القانونية للسلطة الإدارية، دار الفكر للنشر، ط1، ص303.
    18. علي، سعيد (2016) العقد الإداري، أداة تمويل المشروع العام، ط1، ص94.
    19. المالكي، محمد الدسوقي (1412) حاشية الدسوقي على الشرح الكبير، دار الفكر للنشر.
    20. المصلحي، سالم (2018) التحكيم كوسيلة لحل المنازعات في العقود الإدارية، ص38.
    21. المطوع، سالم (2014) العقود الإدارية على ضوء نظام المنافسات والمشتريات الحكومية السعودي، مكتبة الرشد، ط3، ص13.
    22. المقدسي، أحمد ابن حنبل (1422) روضة الناظر وجنة المناظر في أصول الفقه، مكتبة الرشد للنشر، الرياض، ص538.
    23. ناصف، إلياس (2016) المؤسسة الحديثة للكتاب، ص191.
    24. الهويدي، السلال (2018) أسلوب المناقصة في إبرام العقود الإدارية، ص87.
    25. الوهيبي، عبدالله (2015) القواعد المنظمة للعقود الإدارية وتطبيقاتها في المملكة العربية السعودية، ط3، ص82-83.
    26. ياقوته، عليوات (2018) تطبيقات النظرية العامة للعقد الإداري: الصفقات العمومية في الجزائري، ص103.

    ثالثا:الرسائل العلمية والابحاث:

    1. بوكلية، سامي (2015) تطور الرقابة على العمومية، رسالة ماجستير، كلية الحقوق، جامعة الجزائر.
    2. خشمان، مخلد (2016) العقود الإدارية وجزاءاتها في فقه القضاء الإداري الأردني والقضاء المقارن، دراسات، علوم الشريعة والقانون، المجلد43، ص 1343.
    3. سليم، سيهوب (2020) مكانة حرية المنافسة في إبرام العقود الإدارية دراسة مقارنة، مجلة الدراسات الحقوقبة، مج7، ع2.
    4. الكبيري، محمد (2021) مبدأ المساواة في العقود الإدارية: دراسة على ضوء نظام المنافسات والمشتريات السعودي، مجلة جامعة الجوف للعلوم الإنسانية، جامعة الجوف.
    5. الكنعان، نواف (2016) النظام القانون لإبرام العقود الإدارية نظام مقارنة وتطبيقية في الأردن، مجلة دراسات، ص435.
    6. محمد، حسن (2016) اثر النظام القانوني لإبرام العقود الإدارية في حماية المال العام، دراسة مقارنة، مجلة كلية القانون للعلوم القانونية والسياسية، ص71.
    7. مصطفى، معطى (2016) نظام الامتياز كآلية لاستغلال العقار الصناعي في الجزائر، مجلة القانون العقاري، ع6.
    8. المليفي، أمين (2022) تأصيل العقود الإدارية، دراسة تأصيلية تطبيقية وفق أحكام محاكم ديوان المظالم بالمملكة العربية السعودية، مجلة ابن خلدون للدراسات والأبحاث، مج2، ع14.
    9. المؤمن، ناجي (2019) مجلة العلوم القانونية والاقتصادي، مجلة محكمة، كلية الحقوق، جامعة عين شمس، ع2.
    10. النعيمي، حسن (2018) اثر النظام القانوني لإبرام الإدارية في حمالة المال العام دراسة مقارنة، مجلة كلية القانون للعلوم القانونية والسياسية، ص102-103.

    رابعا: الأنظمة:

    1. ديوان المظالم، مجموعة الأحكام والمبادئ الإدارية، المجلد الخامس، 1435هــ.
    2. النظام الأساسي للحكم الصادر بالأمر الملكي رقم أ/90، 1433هــ.
    3. نظام الإيجار التمويلي الصادر بالمرسوم الملكي رقم م/48 1433هــ المادة (2)
    4. نظام العمل الصادر بالمرسوم الملكي رقم م/51، 1436هــ، المادة (50).
    5. نظام المنافسات والمشتريات الحكمية الصادر بالمرسوم الملكي رقم م/128 وتاريخ 13/11/1440هــ.
    6. نظام المنافسات والمشتريات الحكومية في المملكة العربية السعودية، وثيقة من وثائق البنك الدولي، 2016، ص57-58.

     

    References:

    1: almaeajim

    • abadi, fayruz (2005) alqamus almuhiti, dabtuh wawathaquh yusif albaqaei, dar alfikri, bayrut, sa520.
    • abn manzurin, 'abu alfadl (1414) lisan alearabi, dar sadir, ta3, bayrut, ja3, sa269.
    • alraazi, 'ahmad (1399) muejam maqayis allughati, dar alfikr lilnashri, ja4, sa86.

    2: alkutub

    • abin hanbul, 'ahmad (1408) alkafi faq fih al'iimam almubjila, almaktab al'iislamiu lilnashri.
    • azarqi, sharrif (2011) himayat almustahlik fi zili almunafasat alharati, risalat majistir, jamieat mawlud muemiri, sa10.
    • asmaeil, hani (2015) alnizam alqanuniu lieuqud altawrid al'iidari, dar aljamieat aljadidati.
    • alhadithi, 'iibrahim (2012) halat aistibead aleurud fi nizam almunafasat walmushtariat alhukumiati, am alquraa.
    • alhadithi, 'iibrahim (2017) astibead almunaqisin fi alsaeudiati, lawayih almushtariati.
    • alhulu, majid (2014) aleuqud al'iidariat waltahkimi, dar aljamieat aljadidati, ta1, alaiskandariata, sa35 -38.
    • aldimashqi, abn eabaadin (1418) radu almuhtar ealaa aldiri almukhtar, dar alfikr lilnashri, ta2, 3/9.
    • radi, mazin (2016) alwajiz fi alqanun al'iidari.
    • alzarkashi, abu eabdallah (1985) almanthur fi alqawaeid alfiqhiati, wizarat al'awqaf alkuaytiati, ta2.
    • alsinhuri, eabdalraaziq (2010) alwasit fi sharh alqanun almadanii, dar 'iihya' alturath alearabi, bayrut, sa137.
    • salih, zamal (2018) alsafaqat aleumumiat dhat al'iijra'at almukayafati, majalat alnibras lildirasat alqanuniat jamieat tabisat, mij3, ea2,
    • alsameani, walid (2012) alsultat altaqdiriat lilqadi al'iidari, sa340.
    • altamawi, sulayman (2005) al'usus aleamat lileuqud al'iidariati, dar alfikr alearabii, ta6, sa57.
    • altahrawi, hani (2015) alqada' al'iidariu alsaeudiu daewaa altaewid waleuqud al'iidariat wadaewaa altaadibu, dar alfikr aljamieii, sa116.
    • alzaahiri, khalid (2013) alnizam al'iidariu wawasayil alnashat al'iidaria, dirasat muqaranati, jamieat muhamad bin sueud al'iislamiati, ta1, sa407.
    • eabidina, abn eabidin muhamad (1412) radi almuhtar ealaa aldiri almukhtar, dar alfikr lilnashri, at2, bayrut, si9.
    • eatiatun, hamdi (1436) al'aemal alqanuniat lilsultat al'iidariati, dar alfikr lilnashri, ta1, sa303.
    • eali, saeid (2016) aleaqd al'iidari, 'adaat tamwil almashrue aleami, ta1, sa94.
    • almalki, muhamad aldisuwqi (1412) hashiat aldasuqii ealaa alsharh alkabira, dar alfikr lilnashri.
    • almaslahi, salim (2018) altahkim kawasilat lihali almunazaeat fi aleuqud al'iidariati, sa38.
    • almutawwea, salim (2014) aleuqud al'iidariat ealaa daw' nizam almunafasat walmushtariat alhukumiat alsaeudii, maktabat alrishdi, ta3, sa13.
    • almiqdisi, 'ahmad abn hanbal (1422) rawdat alnaazir wajnat almanazir fi 'usul alfiqh, maktabat alrushd lilnashri, alriyad, sa538.
    • nasif, 'iilyas (2016) almuasasat alhadithat lilkitabi, sa191.
    • alhuaydi, alsilal (2018) 'uslub almunaqasat fi 'iibram aleuqud al'iidariati, sa87.
    • aluhibi, eabdallah (2015) alqawaeid almunazimat lileuqud al'iidariat watatbiqatuha fi almamlakat alearabiat alsaeudiati, ta3, sa82-83.
    • yaquatuhi, ealaywat (2018) tatbiqat alnazariat aleamat lileaqd al'iidari: alsafaqat aleumumiat fi aljazayirii, sa103.

    3:alrasayil aleilmia walabhath:

    • bukliata, sami (2015) tatawur alraqabat ealaa aleumumiati, risalat majistir, kuliyat alhuquqi, jamieat aljazayir.
    • khashman, mukhalad (2016) aleuqud al'iidariat wajaza'atuha fi fiqh alqada' al'iidariu al'urduniyu walqada' almuqarani, dirasati, eulum alsharieat walqanuni, almujaladi43, s 1343.
    • slim, sayahub (2020) makanat huriyat almunafasat fi 'iibram aleuqud al'iidariat dirasat muqaranati, majalat aldirasat alhaquqibati, mij7, ea2.
    • alkbiri, muhamad (2021) mabda almusawaat fi aleuqud al'iidariati: dirasatan ealaa daw' nizam almunafasat walmushtariat alsaeudii, majalat jamieat aljawf lileulum al'iinsaniati, jamieat aljuf.
    • alkanean, nawaf (2016) alnizam alqanun li'iibram aleuqud al'iidariat nizam muqaranat watatbiqiat fi al'urduni, majalat dirasati, sa435.
    • muhamad, hasan (2016) athar alnizam alqanuniu li'iibram aleuqud al'iidariat fi himayat almal aleami, dirasat muqaranati, majalat kuliyat alqanun lileulum alqanuniat walsiyasiati, s71.
    • mistafaa, muetaa (2016) nizam alaimtiaz kaliat liaistighlal aleaqar alsinaeii fi aljazayar, majalat alqanun aleaqari, ea6.
    • almilifi, 'amin (2022) tasil aleuqud al'iidariati, dirasat tasiliat tatbiqiat wifq 'ahkam mahakim diwan almazalim bialmamlakat alearabiat alsaeudiati, majalat aibn khaldun lildirasat wal'abhathi, mij2, ea14.
    • almumani, naji (2019) majalat aleulum alqanuniat walaiqtisadii, majalat mahkamati, kuliyat alhuquqi, jamieat eayn shamsa, ea2.
    • alnueimi, hasan (2018) athar alnizam alqanuniu li'iibram al'iidariat fi hamaalat almal aleami dirasat muqaranati, majalat kuliyat alqanun lileulum alqanuniat walsiyasiati, sa102-103.

    4: al'anzima:

    • diwan almazalimi, majmueat al'ahkam walmabadi al'iidariati, almujalad alkhamisi, 1435h.
    • alnizam al'asasii lilhukm alsaadir bial'amr almalakii raqm 'a/90, 1433h.
    • nizam al'iijar altamwilii alsaadir bialmarsum almalakii raqm ma/48 1433hi almada (2)
    • nizam aleamal alsaadir bialmarsum almalakii raqm ma/51, 1436h, almada (50).
    • nizam almunafasat walmushtarayat alhakmiat alsaadir bialmarsum almalakii raqm ma/128 watarikh 13/11/1440h.
    • nizam almunafasat walmushtarayat alhukumiat fi almamlakat alearabiat alsaeudiati, wathiqat min wathayiq albank alduwali, 2016, sa57-58.