حقوق وضمانات الأحداث المنحرفين في نظام الأحداث السعودي دراسة مقارنة Rights And Guarantees Of Juvenile Delinquents In The Saudi Juvenile System - A Comparative Study

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلفون

1 كلية الحقوق جامعة دار العلوم المملكة العربية السعودية

2 كلية الحقوق جامعة دار العلوم

المستخلص

يهدف حقوق وضمانات الأحداث المنحرفين في نظام الأحداث السعودي دراسة مقارنة، وبيان الأحداث في السعودية على مفهوم العدالة الشاملة، حيث لا يُعتبر الأحداث فقط مخالفين للنظام ومهددين للأمن، بل في كثير من الأحيان يكونون أنفسهم ضحايا للظروف الاجتماعية والعنف وعدم العدالة، ويتم التركيز على توفير الفرص والدعم لهؤلاء الأحداث لتحقيق إعادة تأهيلهم وتفادي تكرار المخالفات، ويتم تطبيق هذا النهج خلال مراحل مختلفة من العدالة الجنائية، بدءًا من مرحلة ما قبل المحاكمة حيث يتم اتخاذ خطوات لحماية حقوق الأحداث وضمان معاملتهم بطرق تتناسب مع مرحلتهم العمرية، وأثناء المحاكمة يتم ضمان حقوقهم القانونية وتقديم الدعم اللازم لهم لفهم الإجراءات والدفاع عن أنفسهم، وبعد المحاكمة يتم اتخاذ إجراءات لضمان إعادة تأهيلهم ودمجهم في المجتمع بشكل بناء، وتلخص مشكلة البحث لحقوق وضمانات الأحداث المنحرفين في نظام الأحداث السعودي، ولتحقيق أهداف البحث استخدم المنهج الوصفي التحليلي المنهج المقارن. وتوصلت نتائج الدراسة إلى الحدث هو الصغير الذي بلغ سبع سنوات ولم يبلغ الثامنة عشرة، والاتجاه الثاني من القوانين فقد اكتفى بتحديد الحد الأعلى للحداثة دون وضع حد أدنى، النظام السعودي قام بتخصيص مؤسسات إصلاح ورعاية خاصة بالأحداث يراعى فيها الجانب الإصلاحي أكثر من العقوبة، تماشياً مع القوانين والمواثيق الدولية التي تنادي باحترام حقوق الحدث. الضمانات التي يجب توافرها للحدث أثناء مرحلة التحقيق والمحاكمة مثل سرية المحاكمة، عدم الأخذ بالأسبقيات، عدم تقييد الحدث وتوقيفه في دور الرعاية والإصلاح الخاصة بالأحداث، أن المنظم السعودي يشترط حضور ولي الحدث إن كان موجوداً ولهذا السبب يجيز القاضي ان يؤجل الدعوى لمرات في سبيل أن يحضر.
 
Abstract:
The rights and guarantees of juvenile delinquents in the Saudi juvenile system are designed to provide a comparative study and indicate the events in Saudi Arabia on the concept of comprehensive justice. Not only are juveniles considered to be irregular and security-threatening, but they are often themselves victims of social conditions, violence and injustice. Emphasis is placed on providing such juveniles with opportunities and support in order to achieve their rehabilitation and avoid the recurrence of violations. This approach is applied during various stages of criminal justice, starting from the pre-trial stage, where steps are taken to protect the rights of juveniles and ensure that they are treated in ways commensurate with their age. During the trial, their legal rights are guaranteed and they are provided with the necessary support to understand procedures and defend themselves. After the trial, measures are taken to ensure their rehabilitation and constructive integration into society.
The problem of researching the rights and guarantees of juvenile delinquents is summarized in the Saudi juvenile system and, in order to achieve its objectives, the analytical descriptive approach was used in the comparative approach. The results of the study were the juvenile, who was seven years old and under 18 years old. The second trend of the laws was to establish only the upper limit for juveniles without setting a minimum. The Saudi regime has allocated juvenile reform and care institutions that take more account of the correctional aspect than the punishment, in line with international laws and instruments which call for respect for the rights of juveniles. The guarantees which must be given to juveniles during the investigation and trial phase, such as the confidentiality of the trial, the lack of precedence, the non-restriction of juveniles and their arrest in juvenile care and rehabilitation centres, are that the Saudi organization requires the presence of the juvenile ' s guardian if he is present. For this reason, the judge allows the case to be postponed once in order to be present.

الكلمات الرئيسية


  1. أولاً: المعاجم:

    1. ابن منظور، جمال الدين (1889) لسان العرب، مطبعة بولاق، القاهرة.

    ثانياً: الكتب

    1. الأعرجي، زهير (2010) الانحراف الاجتماعي وأساليب العلاج، مكتبة العبيكان، ص82.
    2. أكرم، نشأت (2014) جنوح الأحداث وكالة المطبوعات، ط1، ص35.
    3. بنهام، رمسيس (2012) الاجراءات الجنائية، تأصيلاً وتحليلاً، منشأة المعارف، ص605.
    4. التويجري، محمد (2017) رعاية الأحداث الجانحين في المملكة العربية السعودية: الواقع والمأمول، المؤتمر الإقليمي الأول لعلم النفس، رابطة الاخصائيين النفسيين المصرية.
    5. جبل، فوزي (2014) الصحة النفسية والسيكولوجية، المكتبة الجامعية، الاسكندرية، ص115-116.
    6. الجرجاني، علي (1987) التعريفات، تحقيق وتعليق عبدالرحمن عميرة، عالم الكتب، بيروت، ص112.
    7. حجازي، مصطفى (2015) الأحداث الجانحون، دراسة ميدانية نفسانية اجتماعية، دار الطليعة، بيروت، ص68.
    8. رزق، نجاة مصطفى (2012) ذاتية الإجراءات الجنائية بالنسبة للأحداث، دراسة مقارنة، دار النهضة العربية، القاهرة، ص20.
    9. زهران، حامد (2010) الصحة النفسية طرق العلاج، عالم الكتب، ط2، ص528-529.
    10. السنهوري، عبدالرزاق (1995) الوسيط في شرح القانون المدني الجديد، نظرية الالتزام بوجه عام، دار النهضة العربية، القاهرة.
    11. السيد، سميرة أحمد (2010) مصطلحات علم الاجتماع، مكتبة الشقري، المملكة العربية السعودية، ص52.
    12. شازال، جان (2016) الطفولة الجانحة، ترجمة انطوان عبده، دار منشورات عويدات، ص12-13.
    13. الصاحي، محمد (2015) محاكمة الأحداث الجانحين دراسة مقارنة، مكتبة الفلاح للنشر، الكويت، ص58.
    14. الصالح، محمد (2015) الرعاية الاجتماعية في الإسلام وتطبيقاتها في المملكة العربية السعودية، فهرسة مكتبة الملك فهد الوطنية، الرياض.
    15. الطنوجي، محمد (2005) التغيير الاجتماعي، منشأة المعارف، الاسكندرية، ص23.
    16. عبدالتواب، معوض (2004) شرح قانون الأحداث، دار المطبوعات الجامعية، الاسكندرية، ص14.
    17. عبدالستار، فوزية (2014) معاملة الأحداث، الأحكام القانون والمعاملة العقابية، در النهضة العربية، القاهرة، ص3.
    18. عبيد، رؤوف (2017) مبادئ الإجراءات الجنائية في القانون المصري، مطبعة عين شمس، ط12، ص392.
    19. العهد الدولي للحقوق المدنية والسياسية، اعلان حماية الاشخاص ضد التعذيب أو المعاملة غير الإنسانية، 2015م.
    20. عوين، زينب أحمد (2003) قضاء الأحداث: دراسة مقارنة، دار الثقافة للنشر، ط1، عمان، ص11.
    21. عيسى محمد (2015) انحراف الأحداث: مفهومه مظاهره، نظرياته، دار الفكر للنشر.
    22. الفراهيدي، لأبي عبدالرحمن (2001) العين، دار احياء التراث العربي، بيروت، ص176.
    23. لخميسي، عثمانية (2012) السياسة العقابية في الجزائر على ضوء المواثيق الدولية لحقوق الإنسان، دار هومة.
    24. المجالي، نظام (2011) جوانب من الحماية القانونية للأحداث دراسة في التشريع الأردني، الدليل الالكتروني العربي، ص42.
    25. محمدين، سيد (2013) حقوق الإنسان والرعاية اللاحقة واثرها في البيئة الاجتماعية، الوكالة العربية للصحافة والنشر، ط1، ص81.
    26. موسى، محمد (2006) قانون الطفولة الجانحة والمعاملة الجنائية للأحداث دراسة مقارنة، منشأة المعارف، الاسكندرية، ص219.
    27. ولمان، شيفر (2012) سيكولوجية الطفولة والمراهقة: مشكلاتها أسبابها وطرق علاجها ترجمة حسني العزة، مكتبة دار الثقافة للنشر، ص289-290.

    ثالثاً: الماجستير والمجلات المحكمة:

    1. يونس، زعزوعة (2019) أساليب المعاملة العقابية، مذكرة لنيل شهادة الماستر، تخصص قانون خاص، معهد العلوم الاقتصادي والتجارية وعلوم التسيير، المركز الجامعي بلحاج بوشعيب، ص 197.
    2. حومر، سمية (2015) الرعاية الاجتماعية للأحداث الجانحين: منظور نظري، (في) مجلة العلوم الإنسانية، جامعة محمد خيضر بسكرة، ع42، ص 197.
    3. خوري، عمر (2011) الإفراج المشروط كوسيلة لإعادة ادماج المحبوسين اجتماعياً، المجلة الجزائرية للعلوم القانونية والاقتصادية، ع1، ص48.
    4. درويش، عبدالكريم (2012) مستقبل الحدث الجانح كما يريد المجتمع، المجلة العربية للعلوم الشرطة، ع22، ص40.
    5. يونس، زعزوعة (2019) أساليب المعاملة العقابية، مذكرة لنيل شهادة الماستر، تخصص قانون خاص، معهد العلوم الاقتصادي والتجارية وعلوم التسيير، المركز الجامعي بلحاج بوشعيب، ص 197.
    6. آل سعود، علي (2020) الرعاية الاجتماعية للأحداث الجانحين في المملكة العربية السعودية في ضوء رؤية 2030، دراسة تحليلية، المجلة العلمية، مج36، ع10، ص287-288.
    7. الزعبي، تيسير، (2011) قانون اصول المحاكم الجزائية، عمان.
    8. زهير، كلثم (2017) مفهوم الحقوق والحريات العامة وأنواعها، المجلة القانونية، مجلة متخصصة في الدراسات والبحوث القانونية، مجلة علمية محكمة، ص1270.
    9. السلامات، ناصر (2007) قضاء الأحداث دراسة مقارنة بين القوانين الوضعية العربية، رسالة ماجستير، جامعة آل البيت، المفرق، ص5.
    10. الصادق، إبراهيم الناني (2015) تفسير ظاهرة جناح الأحداث في ضوء نظرية الضبط الاجتماعي، مجلة العلوم الاجتماعية، كلية الآداب، جامعة طرابلس، ص82.
    11. عاشور، الوفاء (2014) نظام الإفراج المشروط، مذكرة لنيل شهادة ماستر في القانون التخصص القانون الجنائي والعلوم الجنائية، كلية الحقوق والعلوم السياسية، ص34.
    12. عبدالكريم، سعادة (2020) حقوق السجين في ظل المواثيق الدولية وانعكاساتها على التشريع الجزائري، مذكرة نهاية الدراسة لنيل شهادة الماستر قسم القانون العام، كلية الحقوق والعلوم السياسية، ص64.
    13. عبدالله، زياني (2017) الافراج المشروط في قانون تنظيم السجون وإعادة الادماج الاجتماعي للمحبوسين، مجلة حقوق الإنسان والحريات العامة جامعة وهران، ع4، ص151.
    14. فريدة، يونس (2017) الحرية النصفية كنظام بديل للعقوبة في مرحلة تطبيقها، مجلة الحقوق والعلوم السياسية، ع8، ص591.
    15. القحطاني، يحيى (2022) ضمانات الحدث اثناء التحقيق الجنائي في النظام السعودي والفقه الإسلامي، مجلة العلوم الاقتصادية والإدارية والقانونية، كلية الشريعة، جامعة الملك خالد، مج6، ع10.
    16. القرني، عبدالعزيز (2012) مدى رضا الأحداث الجانحين عن خدمات الرعاية الاجتماعية المقدمة لهم في دور الملاحظة الاجتماعية بالمملة العربية السعودية، دراسة تطبيقية على دور الملاحظة في الرياض والدمام وجدة وأبها، رسالة ماجستير، اكاديمية نايف العربية للعلوم الأمنية، الرياض.
    17. القصير، بندر (2014) مظاهر الوصم الاجتماعي من منظور الملحقين بدار الرعاية الاجتماعية: دراسة مسحية على دور الرعاية الاجتماعية بمدينة الرياض، رسالة ماجستير، قسم العلوم الاجتاعية، جامعة نايف العربية للعلوم الأمنية، الرياض.
    18. المحروقي، ميادة مصطفى (2020) العدالة الجنائية للحدث بين النظامين السعودي والفرنسي: دراسة في ظل نظام الأحداث السعودي الجديد، مجلة البحوث القانونية والاقتصادية، ع73، ص 474.
    19. مختار، حمودة (2022) حقوق الحدث الجانح داخل مؤسسات إعادة التربية والتأهيل، رسالة ماجستير، قانون جنائي وعلوم جنائية.
    20. نفيسة، أكحل (2019) العنف في الأسري وعلاقته بانحراف الأحداث، اطروحة دكتوراه، وزارة التعليم العالي والبحث العلمي، جامعة الجزائر، ص125.

    رابعاً: الأنظمة والقوانين:

    1. نظام الأحداث، هيئة الخبراء بمجلس الوزراء، مرسوم ملكي رقم م/113 بتاريخ 1439/11/19 هـ
    2. اللائحة التنفيذية لنظام الأحداث، قرار مجلس الوزراء رقم (237) وتاريخ 16/4/1442هــ.
    3. قانون الأحداث الأردني رقم 32 لسنة 2018م.

     

    References:

    1: almaeajim:

    • abn manzurin, jamal aldiyn (1889) lisan alearbi, matbaeat bulaq, alqahirati.

    2: alkutub

    • al'aeraji, zuhayr (2010) alianhiraf aliajtimaeiu wa'asalib alealaji, maktabat aleabikan, sa82.
    • 'akram, nasha'at (2014) junuh al'ahdath wikalat almatbueati, ta1, sa35.
    • binham, ramsis (2012) alajara'at aljinayiyatu, tasylaan wthlylaan, munsha'at almaearifi, sa605.
    • altwijri, muhamad (2017) rieayat al'ahdath aljanihin fi almamlakat alearabiat alsaeudiat: alwaqie walmamuli, almutamar al'iiqlimiu al'awal lieilm alnafsi, rabitat alakhisayiyiyn alnafsiiyn almisriati.
    • jabala, fawzi (2014) alsihat alnafsiat walsaykulujiatu, almaktabat aljamieiati, aliaiskandiriata, sa115-116.
    • aljirjani, ealiin (1987) altaerifati, tahqiq wataeliq eabdalrahman eumirata, ealim alkutab, bayrut, sa112.
    • hjazi, mustafaa (2015) al'ahdath aljanihuna, dirasat maydaniat nafsaniat ajtimaeiatun, dar altalieati, bayrut, si68.
    • razuqu, najat mustafaa (2012) dhatiat al'iijra'at aljinayiyat bialnisbat lil'ahdathi, dirasat muqaranati, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, sa20.
    • zihran, hamid (2010) alsihat alnafsiat turuq alealaji, ealam alkutuba, ta2, sa528-529.
    • alsinhuri, eabdalrazaaq (1995) alwasit fi sharh alqanun almadanii aljadid, nazariat alailtizam biwajh eami, dar alnahdat alearabiati, alqahirati.
    • alisayid, samirat 'ahmad (2010) mustalahat eilm aliajtimaei, maktabat alshaqrii, almamlakat alearabiat alsueudiatu, sa52.
    • shazal, jan (2016) altufulat aljanihata, tarjamat aintiwan eabduhu, dar manshurat euaydati, sa12-13.
    • alsaahi, muhamad (2015) muhakamat al'ahdath aljanihin dirasat muqaranati, maktabat alfalah lilnashri, alkuayt, sa58.
    • alsaaliha, muhamad (2015) alrieayat aliajtimaeiat fi al'iislam watatbiqatuha fi almamlakat alearabiat alsueudiati, fahrasat maktabat almalik fahd alwataniati, alriyad.
    • altanuwji, muhamad (2005) altaghyir aliajtimaeiu, munsha'at almaearifi, aliaiskandariata, sa23.
    • eabdaltawabi, mueawad (2004) sharh qanun al'ahdathi, dar almatbueat aljamieiati, aliaiskandariata, sa14.
    • eabdalstar, fawzia (2014) mueamalat al'ahdathi, al'ahkam alqanun walmueamalat aleiqabiatu, dur alnahdat alearabiat, alqahirat, si3.
    • eabida, rawuwf (2017) mabadi al'iijra'at aljinayiyat fi alqanun almisrii, matbaeat eayn shams, ta12, sa392.
    • aleahd alduwliu lilhuquq almadaniat walsiyasiati, aeilan himayat aliashkhas dida altaedhib 'aw almueamalat ghayr al'iinsaniati, 2015m.
    • eawin, zaynab 'ahmad (2003) qada' al'ahdathi: dirasat muqaranati, dar althaqafat lilnashri, ta1, eaman, sa11.
    • eisaa muhamad (2015) anhiraf al'ahdathi: mafhumuh mazahiruhu, nazariaatuhu, dar alfikr lilnashri.
    • alfarahidi, li'abi eabdalrahman (2001) aleaynu, dar ahya' alturath alearabii, bayrut, sa176.
    • likhmisi, euthmania (2012) alsiyasat aleiqabiat fi aljazayir ealaa daw' almawathiq alduwliat lihuquq al'iinsani, dar hawmatin.
    • almajali, nizam (2011) jawanib min alhimayat alqanuniat lil'ahdath dirasat fi altashrie al'urduniyi, aldalil alalkitruniu alearabia, sa42.
    • muhamadin, sayid (2013) huquq al'iinsan walrieayat allaahiqat wathiruha fi albiyat alaijtimaeiati, alwakalat alearabiat lilsahafat walnashri, ta1, sa81.
    • musaa, muhamad (2006) qanun altufulat aljanihat walmueamalat aljinayiyat lil'ahdath dirasat muqaranati, munsha'at almaearifi, alaiskandariata, sa219.
    • wlman, shifar (2012) saykulujiat altufulat walmurahaqati: mushkilatuha 'asbabuha waturuq eilajiha tarjamat husni aleazati, maktabat dar althaqafat lilnashri, sa289-290.

    3: almajistir walmajalaat almahkama:

    • yuns, zaezuea (2019) 'asalib almueamalat aleiqabiati, mudhakiratan linayl shahadat almastar, tukhasis qanun khasa, maehad aleulum alaiqtisadii waltijariat waeulum altasyiri, almarkaz aljamieia bilihaj busheib, s 197.
    • humar, sumya (2015) alrieayat alaijtimaeiat lil'ahdath aljanihina: manzur nazari, (fi) majalat aleulum al'iinsaniati, jamieat muhamad khaydar bisakrata, ea42, s 197.
    • khuri, eumar (2011) al'iifraj almashrut kawasilat li'iieadat adimaj almahbusin ajtmaeyaan, almajalat aljazayiriat lileulum alqanuniat walaiqtisadiati, ea1, sa48.
    • drwish, eabdalkarim (2012) mustaqbal alhadath aljanih kama yurid almujtamaei, almajalat alearabiat lileulum alshurtat, ea22, sa40.
    • yuns, zaezuea (2019) 'asalib almueamalat aleiqabiati, mudhakiratan linayl shahadat almastar, tukhasis qanun khasa, maehad aleulum alaiqtisadii waltijariat waeulum altasyiri, almarkaz aljamieia bilihaj busheib, s 197.
    • al seud, eali (2020) alrieayat alaijtimaeiat lil'ahdath aljanihin fi almamlakat alearabiat alsaeudiat fi daw' ruyat 2030, dirasat tahliliati, almajalat aleilmiati, mij36, ea10, sa287-288.
    • alzaebi, tisir, (2011) qanun asul almahakim aljazayiyati, eaman.
    • zihir, kulthum (2017) mafhum alhuquq walhuriyaat aleamat wa'anwaeuha, almajalat alqanuniati, majalat mutakhasisat fi aldirasat walbuhuth alqanuniati, majalat eilmiat mahkamatu, sa1270.
    • alsalamatu, nasir (2007) qada' al'ahdath dirasat muqaranat bayn alqawanin alwadeiat alearabiati, risalat majistir, jamieat al albit, almufarqa, sa5.
    • alsaadiqi, 'iibrahim alnaani (2015) tafsir zahirat janah al'ahdath fi daw' nazariat aldabt alaijtimaeii, majalat aleulum alaijtimaeiati, kuliyat aladab, jamieat tarabuls, sa82.
    • eashur, alwafa' (2014) nizam al'iifraj almashruta, mudhakiratan linayl shahadat mastar fi alqanun altakhasus alqanun aljinayiyu waleulum aljinayiyatu, kuliyat alhuquq waleulum alsiyasiati, sa34.
    • eabdalkrim, saeada (2020) huquq alsajin fi zili almawathiq alduwaliat waineikasatiha ealaa altashrie aljazayirii, mudhakirat nihayat aldirasat linayl shahadat almastar qism alqanun aleami, kuliyat alhuquq waleulum alsiyasiati, sa64.
    • eabdallah, zayani (2017) alafraj almashrut fi qanun tanzim alsujun wa'iieadat alaidmaj alaijtimaeii lilmahbusina, majalat huquq al'iinsan walhuriyaat aleamat jamieat wahran, ea4, sa151.
    • fridati, yunis (2017) alhuriyat alnisfiat kanizam badil lileuqubat fi marhalat tatbiqiha, majalat alhuquq waleulum alsiyasiati, ea8, sa591.
    • alqahtani, yahyaa (2022) damanat alhadath aithna' altahqiq aljinayiyi fi alnizam alsaeudii walfiqh al'iislamii, majalat aleulum alaiqtisadiat wal'iidariat walqanuniati, kuliyat alsharieati, jamieat almalik khald, mij6, ei10.
    • alqarani, eabdialeaziz (2012) madaa rida al'ahdath aljanihin ean khadamat alrieayat alaijtimaeiat almuqadamat lahum fi dawr almulahazat alaijtimaeiat bialmumilat alearabiat alsaeudiati, dirasat tatbiqiat ealaa dawr almulahazat fi alriyad waldamaam wajdat wa'abha, risalat majistir, akadimiat nayif alearabiat lileulum al'amniati, alriyad.
    • alqusayr, bandar (2014) mazahir alwasm alaijtimaeii min manzur almulhiqin bidar alrieayat alaijtimaeiati: dirasatan mushiatan ealaa dawr alrieayat alaijtimaeiat bimadinat alriyad, risalat majistir, qism aleulum alaijtaeiati, jamieat nayif alearabiat lileulum al'amniati, alriyad.
    • almahruqi, miadat mustafaa (2020) aleadalat aljinayiyat lilhadath bayn alnizamayn alsaeudii walfaransii: dirasatan fi zili nizam al'ahdath alsaeudii aljadidi, majalat albuhuth alqanuniat walaiqtisadiati, ea73, s 474.
    • mukhtar, hamuwda (2022) huquq alhadath aljanih dakhil muasasat 'iieadat altarbiat waltaahili, risalat majistir, qanun jinayiyun waeulum jinayiyatun.
    • nfisatu, 'akhal (2019) aleunf fi al'usari waealaqatuh biainhiraf al'ahdathi, atruhat dukturah, wizarat altaelim aleali walbahth aleilmi, jamieat aljazayir, sa125.

    4: al'anzima walqawanin:

    • nizam al'ahdathi, hayyat alkhubara' bimajlis alwuzara'i, marsum malakiun raqm mu/113 bitarikh 1439/11/19 hu
    • allaayihat altanfidhiat linizam al'ahdathi, qarar majlis alwuzara' raqm (237) watarikh 16/4/1442h.
    • qanun al'ahdath al'urduniyi raqm 32 lisanat 2018m.