أحكام العملات المشفرة في الفقه الإسلامي بين المالية والنقدية Provisions Of Cryptocurrencies In Islamic Jurisprudence Between Finance and Monetary

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

کلية الدراسات القانونية والمعاملات الدولية جامعة فاوس بالإسکندرية

المستخلص

أحكام العملات المشفرة في الفقه الإسلامي، بين المالية والنقدية، بحث قصدنا من خلاله التعرف عن كثب على قضية من المستجدات العصرية، هي العملات المشفرة، والتي استشرى أمرها في العالم الافتراضي لدى طائفة حتى الآن تمثل أقلية، بالمقارنة بالمجتمعات الإنسانية في المعمورة. ولكنها صارت ظاهرة ملفتة للانتباه، وبخاصة أن هناك عدد من الشباب في مجتمعاتنا العربية الإسلامية بدأ يتوجه نحوها، في إطارية الألعاب وبرامج اللهو.

ولكي نصل لأقرب صورة، آثرنا تقسيم البحث لمبحثين، الأول في الوقوف على ماهية العملات المشفرة وطبيعتها وتنوعها ومجالاتها. بالموازنة مع تصور المال ومفهومه، في مقاربة الغرض منها إبراز الفوارق الجارية في المعنى والمبنى لكل منهما. أما المبحث الثاني فكان في أقسام الأمول وبحث مدى إمكانية إدراج تلك العملات تححت أحد أقسام المال، وذلك من خلال تصور الفقهاء الأوائل وكذلك للتوصر المعاصر لمال وأقسامه المستجدة. ثم بحثنا مفاهيم النقود والنقدية، ومشاكلتها بما يتضح من طبيعة العملات المشفرة. واتضح أنها مال منقول مثلي غير مقوم، أما من جهة النقدية فلا تجري فيها. ومن ثم هي ليست نقودا من جهة الشرع.

ورغم ذلك إلا أننا نؤثر قصر عدم جوازها على التداول والتعامل، ولكن يتاح لها مجال الأبحاث العلمية التقنية والاقتصادية، فقد نتمكن في يوم من أيام المستقبل أن نقف على تقنية جديدة تخرج عملة مشفرة مضمونة تكون أكثر مصلحة للمجتمع والأفراد، فينظمها ولي الأمر في تقنينات الدولة ويضع لها نظاما شرعيا وعمليا وعلميا. أما حتى عالم الناس اليوم فهي ما زالت قائمة على حالة عدم الجواز العام.
 
Abstract:
Provisions of cryptocurrencies in Islamic jurisprudence, between finance and monetary, a research through which we intended to get to know closely an issue of modern developments, namely cryptocurrencies, which have become widespread in the virtual world among a sect that until now represents a minority, compared to human societies in the world. But it has become an attention-grabbing phenomenon, especially since a number of young people in our Arab-Islamic societies have begun to turn towards it, within the framework of games and entertainment programmes.
In order to reach the closest picture, we chose to divide the research into two sections, the first to determine the nature of cryptocurrencies, their nature, diversity, and fields. In balance with the perception and concept of money, in an approach whose purpose is to highlight the ongoing differences in the meaning and structure of each of them. The second section was about the divisions of money and examined the extent to which these currencies could be included under one of the divisions of money, through the perception of the early jurists as well as the contemporary understanding of money and its emerging divisions. Then we discussed the concepts of money and cash, and their problems, as is evident from the nature of cryptocurrencies. It turns out that it is movable property like mine that is not denominated, but in terms of cash, it does not apply to it. Hence, it is not money according to Sharia law.
Despite this, we prefer to limit its impermissibility to trading and dealing, but it is allowed for scientific, technical and economic research. One day in the future, we may be able to find a new technology that produces a guaranteed encrypted currency that will be more in the interest of society and individuals, so the guardian will regulate it in the state’s regulations and establish It has a legal, practical and scientific system. Even in the world of people today, it is still based on the state of general impermissibility

الكلمات الرئيسية


  1. نرفق قائمة المصادر والمراجع، مصنفة، ومرتبة وفق الترتيب الألفبائي التشابهي (أبتثجح) لاسم الشهرة للمؤلف، فإن لم يكن له اسم شهرة، نرتبه باسم العائلة، مع إهمال الملحقات التي تسبق الاسم، مثل: (ال التعريف ابن بنت أبو). ونعرضها وفق الآتي:

    • أولا: القرآن العظيم، برواية حفص عن عاصم.
    • ثانيا: كتب التفسير وعلوم القرآن العظيم.
    • ثالثا: كتب السنة النبوية المشرفة، وعلومها.
    • رابعا: كتب اللغة العربية وعلومها.
      • المعاجم الفقهية.
    • خامسا: كتب أصول الفقه وقواعده.
    • سادسا: كتب الفقه المذهبي.
      • أ) كتب الفقه الحنفي.
      • ب) كتب الفقه المالكي.
      • ج) كتب الفقه الشافعي.
      • د) كتب الفقه الحنبلي.
    • سابعا: كتب الفقه العام والفقه القانوني.
      • الجهات.
    • ثامنا: كتب عامة ومتخصصة في الاقتصاد والمالية.
    • تاسعا: المراجع الإلكترونية.

    نوردها بالتفصيل على النحو الآتي:

    • أولا: القرآن العظيم، برواية حفص عن عاصم.
    • ثانيا: كتب التفسير وعلوم القرآن العظيم:
    • "الآلوسي": شهاب الدين محمود بن عبد الله الحسيني الألوسي (المتوفى: 1270هـ)، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم والسبع المثاني، المحقق: علي عبد الباري عطية، الناشر: دار الكتب العلمية بيروت الطبعة: الأولى، 1415هـ.
    • "الجصاص": أحمد بن علي أبو بكر الرازي الجصاص الحنفي (المتوفى: 370هـ)، أحكام القرآن، المحقق: محمد صادق القمحاوي - عضو لجنة مراجعة المصاحف بالأزهر الشريف، الناشر: دار إحياء التراث العربي بيروت، تاريخ الطبع: 1405هـ.
    • "الشعراوي": محمد متولي الشعراوي (المتوفى: 1418هـ)، تفسير الشعراوي الخواطر، الناشر: مطابع أخبار اليوم، دون تاريخ.
    • "الطبري": محمد بن جرير بن يزيد بن كثير بن غالب الآملي، أبو جعفر الطبري (المتوفى: 310هـ)، جامع البيان في تأويل القرآن، المحقق: أحمد محمد شاكر، الناشر: مؤسسة الرسالة، الطبعة: الأولى، 1420 هـ - 2000م.
    • "القرطبي": أبو عبد الله محمد بن أحمد بن أبي بكر بن فرح الأنصاري الخزرجي شمس الدين القرطبي (المتوفى: 671هـ)، الجامع لأحكام القرآن - تفسير القرطبي، تحقيق: أحمد البردوني ، وإبراهيم أطفيش، الناشر: دار الكتب المصرية القاهرة، الطبعة: الثانية، 1384هـ - 1964م.
    • "ابن كثير": أبو الفداء إسماعيل بن عمر بن كثير القرشي البصري ثم الدمشقي (المتوفى: 774هـ)، تفسير القرآن العظيم، المحقق: سامي بن محمد سلامة، الناشر: دار طيبة للنشر والتوزيع، الطبعة: الثانية 1420هـ - 1999م.
    • ثالثا: كتب السنة النبوية المشرفة، وعلومها:
    • "البخاري": محمد بن إسماعيل أبو عبدالله البخاري الجعفي، الجامع المسند الصحيح المختصر من أمور رسول الله صلى الله عليه وسلم وسننه وأيامه - صحيح البخاري، المحقق: محمد زهير بن ناصر الناصر، الناشر: دار طوق النجاة (مصورة عن السلطانية بإضافة ترقيم ترقيم محمد فؤاد عبد الباقي)، الطبعة: الأولى، 1422هـ.
    • "البلاذري": أحمد بن يحيى بن جابر بن داود البَلَاذُري (المتوفى: 279هـ)، فتوح البلدان، الناشر: دار ومكتبة الهلال- بيروت، عام النشر: 1988.
    • "البويطي": محمد الأمين بن عبد الله بن يوسف بن حسن الأُرمي العَلًوي الأثيوبي الهَرَري الكري البُوَيطي، شرح سنن ابن ماجة المسمى "مرشد ذوي الحجا والحاجة إلى سنن ابن ماجه والقول المكتفى على سنن المصطفى"، مراجعة لجنة من العلماء برئاسة: د. هاشم محمد علي حسين مهدي، الناشر: دار المنهاج، المملكة العربية السعودية جدة، الطبعة: الأولى، 1439هـ - 2018م.
    • "البيهقي": أحمد بن الحسين بن علي بن موسى الخُسْرَوْجِردي الخراساني، أبو بكر البيهقي (المتوفى: 458هـ)، السنن الكبرى، المحقق: محمد عبد القادر عطا، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، الطبعة: الثالثة، 1424هـ - 2003م.
    • "البيهقي": أحمد بن الحسين بن علي بن موسى الخُسْرَوْجِردي الخراساني، أبو بكر البيهقي (المتوفى: 458هـ)، معرفة السنن والآثار، المحقق: عبد المعطي أمين قلعجي، الناشرون: جامعة الدراسات الإسلامية (كراتشي - باكستان)، دار قتيبة (دمشق - بيروت)، دار الوعي (حلب - دمشق)، دار الوفاء (المنصورة - القاهرة)، الطبعة: الأولى، 1412هـ - 1991م.
    • "الحاكم": أبو عبد الله الحاكم محمد بن عبد الله بن محمد بن حمدويه بن نُعيم بن الحكم الضبي الطهماني النيسابوري المعروف بابن البيع (المتوفى: 405هـ)، المستدرك على الصحيحين، تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا، الناشر: دار الكتب العلمية بيروت، الطبعة: الأولى، 1411
    • "ابن حنبل": أبو عبد الله أحمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن أسد الشيباني (المتوفى: 241هـ)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، المحقق: شعيب الأرنؤوط - عادل مرشد، وآخرون، الناشر: مؤسسة الرسالة، الطبعة: الأولى، 1421هـ - 2001م.
    • "الخفاجي وآخر": عزيز طاظم جبر، شيماء مقيل، أثر درجة جسامة الخطأ في تقدير التعويض، جامعة الكوفة - كلية القانون، العراق، مجلد 12، عدد 43، كانون أول (ديسمبر) 2019.
    • "الدارقطني": أبو الحسن علي بن عمر بن أحمد بن مهدي بن مسعود بن النعمان بن دينار البغدادي الدارقطني (المتوفى: 385هـ)، سنن الدارقطني، حققه وضبط نصه وعلق عليه: شعيب الارنؤوط، حسن عبد المنعم شلبي، عبد اللطيف حرز الله، أحمد برهوم، الناشر: مؤسسة الرسالة، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1424هـ - 2004م.
    • أبو داود: أبو داود سليمان بن الأشعث بن إسحاق بن بشير بن شداد بن عمرو الأزدي السِّجِسْتاني (المتوفى: 275هـ)، سنن أبي داود، المحقق: محمد محيي الدين عبد الحميد، الناشر: المكتبة العصرية، صيدا بيروت.
    • "ابن رسلان": شهاب الدين أبو العباس أحمد بن حسين بن علي بن رسلان المقدسي الرملي الشافعي (المتوفى: 844 هـ)، شرح سنن أبي داود، تحقيق: عدد من الباحثين بدار الفلاح بإشراف خالد الرباط، الناشر: دار الفلاح للبحث العلمي وتحقيق التراث، الفيوم - جمهورية مصر العربية، الطبعة: الأولى، 1437هـ - 2016م.
    • "الزرقاني": محمد بن عبد الباقي بن يوسف الزرقاني المصري الأزهري، شرح الزرقاني على موطأ الإمام مالك، تحقيق: طه عبد الرءوف سعد، الناشر: مكتبة الثقافة الدينية القاهرة، الطبعة: الأولى، 1424هـ - 2003م.
    • "السبتي": عياض بن موسى بن عياض بن عمرون اليحصبي السبتي، أبو الفضل (المتوفى: 544هـ)، شَرْحُ صَحِيح مُسْلِمِ لِلقَاضِى عِيَاض المُسَمَّى إِكمَالُ المُعْلِمِ بفَوَائِدِ مُسْلِم، المحقق: الدكتور يحْيَى إِسْمَاعِيل، الناشر: دار الوفاء للطباعة والنشر والتوزيع، مصر، الطبعة: الأولى، 1419هـ - 1998م.
    • "السندي": محمد بن عبد الهادي التتوي، أبو الحسن، نور الدين السندي (المتوفى: 1138هـ)، حاشية السندي على سنن ابن ماجه - كفاية الحاجة في شرح سنن ابن ماجه، الناشر: دار الجيل - بيروت، بدون طبعة.
    • "الشوكاني": محمد بن علي بن محمد بن عبد الله الشوكاني اليمني (المتوفى: 1250هـ)، نيل الأوطار، تحقيق: عصام الدين الصبابطي، الناشر: دار الحديث، مصر، الطبعة: الأولى، 1413هـ - 1993م.
    • "ابن عبد البر": أبو عمر يوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر بن عاصم النمري القرطبي (المتوفى: 463هـ)، الاستذكار، تحقيق: سالم محمد عطا، محمد علي معوض، الناشر: دار الكتب العلمية بيروت، الطبعة: الأولى، 1421
    • "ابن غيهب" : بكر بن عبد الله أبو زيد بن محمد بن عبد الله بن بكر بن عثمان بن يحيى بن غيهب بن محمد (المتوفى : 1429هـ)، فقه النوازل، الناشر: مؤسسة الرسالة، الطبعة : الأولى - 1416هـ ، 1996م.
    • "قديمي": قديمي كتب خانة، شرح سنن ابن ماجه، مجموع من 3 شروح، "مصباح الزجاجة" للسيوطي (ت 911هـ)، و "إنجاح الحاجة" لمحمد عبد الغني المجددي الحنفي (ت 1296هـ)، و "ما يليق من حل اللغات وشرح المشكلات" لفخر الحسن بن عبد الرحمن الحنفي الكنكوهي (1315هـ)، الناشر: قديمي كتب خانة كراتشي.
    • "لاشين": الأستاذ الدكتور موسى شاهين لاشين، فتح المنعم شرح صحيح مسلم، الناشر: دار الشروق، الطبعة: الأولى (لدار الشروق)، 1423هـ - 2002م.
    • "ابن ماجة": ابن ماجة أبو عبد الله محمد بن يزيد القزويني، وماجة اسم أبيه يزيد (المتوفى: 273هـ)، سنن ابن ماجه، تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي، الناشر: دار إحياء الكتب العربية - فيصل عيسى البابي الحلبي، كتاب التجارات.
    • "مسلم": مسلم بن الحجاج أبو الحسن القشيري النيسابوري (المتوفى: 261هـ)، صحيح مسلم - المسند الصحيح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم، المحقق: محمد فؤاد عبد الباقي، الناشر: دار إحياء التراث العربي بيروت.
    • "النسائي": أبو عبد الرحمن أحمد بن شعيب بن علي الخراساني، النسائي (المتوفى: 303هـ)، السنن الكبرى، تحقيق: حسن عبد المنعم شلبي، أشرف عليه: شعيب الأرناؤوط قدم له: عبد الله بن عبد المحسن التركي، الناشر: مؤسسة الرسالة بيروت، الطبعة: الأولى، 1421هـ - 2001م.
    • "النووي": أبو زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (المتوفى: 676هـ)، المنهاج شرح صحيح مسلم بن الحجاج (صحيح مسلم بشرح النووي)، الناشر: دار إحياء التراث العربي بيروت، الطبعة: الثانية، 1392هـ.
    • "ابن هبيرة": يحيى بن (هُبَيْرَة بن) محمد بن هبيرة الذهلي الشيبانيّ، أبو المظفر، عون الدين (المتوفى: 560هـ)، الإفصاح عن معاني الصحاح، المحقق: فؤاد عبد المنعم أحمد، الناشر: دار الوطن، سنة النشر: 1417هـ.
    • رابعا: كتب اللغة العربية وعلومها:
    • "إبراهيم مصطفى وآخرون": إبراهيم مصطفى - أحمد الزيات - حامد عبد القادر - محمد النجار، المعجم الوسيط، مجمع اللغة العربية بالقاهرة، الناشر: دار الدعوة، دون ذكر تاريخ النشر.
    • "أفندي": أحمد فارس أفندي، صاحب الجوائب، الجاسوس على القاموس، الناشر: مطبعة الجوائب قسطنطينية، عام النشر: 1299هـ.
    • "الرازي": زين الدين أبو عبد الله محمد بن أبي بكر بن عبد القادر الحنفي الرازي (المتوفى: 666هـ)، مختار الصحاح، المحقق: يوسف الشيخ محمد، الناشر: المكتبة العصرية - الدار النموذجية، بيروت صيدا، الطبعة: الخامسة، 1420هـ / 1999م.
    • "رضا": أحمد رضا (عضو المجمع العلمي العربي بدمشق)، معجم متن اللغة (موسوعة لغوية حديثة)، الناشر: دار مكتبة الحياة بيروت، عام النشر: 1380:1377هـ - 1960:1958م.
    • "الزبيدي": محمّد بن محمّد بن عبد الرزّاق الحسيني، أبو الفيض، الملقّب بمرتضى، الزَّبيدي (المتوفى: 1205هـ)، تاج العروس من جواهر القاموس، المحقق: مجموعة من المحققين، الناشر: دار الهداية، دون ذكر مكان النشر وتاريخه.
    • "عمر وآخرون": د. أحمد مختار عبد الحميد عمر (المتوفى: 1424هـ)، معجم اللغة العربية المعاصرة، الناشر: عالم الكتب، الطبعة الأولى، 1429هـ/2008م، دن ذكر مكان النشر.

    "فارس": أحمد فارس أفندي، صاحب الجوائب، الجاسوس على القاموس، الناشر: مطبعة الجوائب قسطنطينية، عام النشر: 1299هـ.

    • "الفراهيدي": أبو عبد الرحمن الخليل بن أحمد بن عمرو بن تميم الفراهيدي البصري (المتوفى: 170هـ)، كتاب العين، المحقق: د. مهدي المخزومي، د. إبراهيم السامرائي، الناشر: دار ومكتبة الهلال، دن ذكر مكان النشر ولا تاريخه.
    • "الفيروزآبادي": مجد الدين أبو طاهر محمد بن يعقوب الفيروزآبادى (المتوفى: 817هـ)، القاموس المحيط، تحقيق: مكتب تحقيق التراث في مؤسسة الرسالة، الناشر: مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت لبنان، الطبعة: الثامنة، 1426هـ /2005م.
    • "ابن منظور": محمد بن مكرم بن على، أبو الفضل، جمال الدين ابن منظور الأنصاري الرويفعى الإفريقى (المتوفى: 711هـ)، لسان العرب، الناشر: دار صادر بيروت، الطبعة: الثالثة، 1414هـ.
      • كتب المعاجم الفقهية:
    • "البركتي": محمد عميم الإحسان المجددي البركتي، التعريفات الفقهية، الناشر: دار الكتب العلمية (إعادة صف للطبعة القديمة في باكستان 1407هـ - 1986م)، الطبعة: الأولى، 1424هـ - 2003م.
    • "أبو حبيب": د. سعدي أبو حبيب، القاموس الفقهي لغة واصطلاحا، الناشر: دار الفكر. دمشق سورية، الطبعة: الثانية 1408هـ-1988م.
    • "الجرجاني": علي بن محمد بن علي الزين الشريف الجرجاني (المتوفى: 816هـ)، كتاب التعريفات، المحقق: ضبطه وصححه جماعة من العلماء بإشراف الناشر، الناشر: دار الكتب العلمية بيروت -لبنان، الطبعة: الأولى 1403هـ -1983م.
    • "قلعجي، وآخر": محمد رواس قلعجي - حامد صادق قنيبي، معجم لغة الفقهاء، الناشر: دار النفائس للطباعة والنشر والتوزيع، الطبعة: الثانية، 1408هـ - 1988م.
    • خامسا: كتب أصول الفقه وقواعده:
    • "حيدر": علي حيدر خواجه أمين أفندي (المتوفى: 1353هـ)، درر الحكام في شرح مجلة الأحكام، تعريب: فهمي الحسيني، الناشر: دار الجيل، الطبعة: الأولى، 1411هـ - 1991م.
    • "الشاطبي": إبراهيم بن موسى بن محمد اللخمي الغرناطي الشهير بالشاطبي (المتوفى: 790هـ)، الموافقات، المحقق: أبو عبيدة مشهور بن حسن آل سلمان، الناشر: دار ابن عفان، الطبعة: الطبعة الأولى 1417هـ/ 1997م.
    • "المرداوي": علاء الدين أبو الحسن علي بن سليمان المرداوي الدمشقي الصالحي الحنبلي (المتوفى: 885هـ)، التحبير شرح التحرير في أصول الفقه، المحقق: د. عبد الرحمن الجبرين، د. عوض القرني، د. أحمد السراح، الناشر: مكتبة الرشد - السعودية / الرياض، الطبعة: الأولى، 1421هـ - 2000م.
    • سادسا: كتب الفقه المذهبي:
      • أ) كتب الفقه الحنفي:
    • "الأسمندي": محمد بن عبد الحميد الأسمندي (552 هـ)، طريقة الخلاف في الفقه بين الأئمة الأسلاف، تحقيق: د. محمد زكي عبد البر، الناشر: مكتبة دار التراث، القاهرة مصر، الطبعة: الثانية، 1428هـ - 2007م.
    • "البابرتي": محمد بن محمد بن محمود، أكمل الدين أبو عبد الله ابن الشيخ شمس الدين ابن الشيخ جمال الدين الرومي البابرتي (المتوفى: 786هـ)، العناية شرح الهداية، الناشر: دار الفكر، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • "الحصكفي": محمد بن علي بن محمد الحِصْني المعروف بعلاء الدين الحصكفي الحنفي (المتوفى: 1088هـ)، الدر المختار شرح تنوير الأبصار وجامع البحار، المحقق: عبد المنعم خليل إبراهيم، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1423هـ- 2002م.
    • "الحلبي": إبراهيم بن محمد بن إبراهيم الحَلَبي الحنفي (المتوفى: 956هـ)، مجمع الأنهر في شرح ملتقى الأبحر، المحقق: خليل عمران المنصور، الناشر: دار الكتب العلمية - لبنان/ بيروت، الطبعة: الأولى، 1419هـ - 1998م.
    • "خسرو": محمد بن فرامرز بن علي الشهير بملا - أو منلا أو المولى - خسرو (المتوفى: 885هـ)، درر الحكام شرح غرر الأحكام، الناشر: دار إحياء الكتب العربية، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • "شيخي زاده": عبد الرحمن بن محمد بن سليمان المدعو بشيخي زاده، يعرف بداماد أفندي (المتوفى: 1078هـ)، مجمع الأنهر في شرح ملتقى الأبحر، الناشر: دار إحياء التراث العربي، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • "الزيلعي": عثمان بن علي بن محجن البارعي، فخر الدين الزيلعي الحنفي (المتوفى: 743هـ)، تبيين الحقائق شرح كنز الدقائق وحاشية الشِّلْبِيِّ، الحاشية: شهاب الدين أحمد بن محمد بن أحمد بن يونس بن إسماعيل بن يونس الشِّلْبِيُّ (المتوفى: 1021هـ)، الناشر: المطبعة الكبرى الأميرية - بولاق، القاهرة، الطبعة: الأولى، 1313هـ.
    • "السرخسي": محمد بن أحمد بن أبي سهل شمس الأئمة السرخسي (المتوفى: 483هـ)، المبسوط، الناشر: دار المعرفة بيروت، الطبعة: بدون طبعة، تاريخ النشر: 1414هـ - 1993م.
    • "السمرقندي": محمد بن أحمد بن أبي أحمد، أبو بكر علاء الدين السمرقندي (المتوفى: نحو 540هـ)، تحفة الفقهاء، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، الطبعة: الثانية، 1414هـ - 1994م.
    • "الشرنبلالي": حسن بن عمار بن علي الشرنبلالي المصري الحنفي (المتوفى: 1069هـ)، مراقي الفلاح شرح متن نور الإيضاح، اعتنى به وراجعه: نعيم زرزور، الناشر: المكتبة العصرية، الطبعة: الأولى، 1425هـ - 2005م.
    • "العبادي": أبو بكر بن علي بن محمد الحدادي العبادي الزَّبِيدِيّ اليمني الحنفي (المتوفى: 800هـ)، الجوهرة النيرة، الناشر: المطبعة الخيرية، الطبعة: الأولى، 1322هـ.
    • "ابن عابدين": ابن عابدين، محمد أمين بن عمر بن عبد العزيز عابدين الدمشقي الحنفي (المتوفى: 1252هـ)، رد المحتار على الدر المختار، الناشر: دار الفكر-بيروت، الطبعة: الثانية، 1412هـ - 1992م.
    • "ابن ابن عابدين": علاء الدين محمد بن (محمد أمين المعروف بابن عابدين) بن عمر بن عبد العزيز عابدين الحسيني الدمشقي (المتوفى: 1306هـ)، قره عين الأخيار لتكملة رد المحتار علي "الدر المختار شرح تنوير الأبصار"، (مطبوع بآخر رد المحتار)، الناشر: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت لبنان.
    • "العيني": أبو محمد محمود بن أحمد بن موسى بن أحمد بن حسين الغيتابى الحنفى بدر الدين العينى (المتوفى: 855هـ)، البناية شرح الهداية، الناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، لبنان، الطبعة: الأولى، 1420 هـ - 2000 م.
    • "الغنيمي": عبد الغني بن طالب بن حمادة بن إبراهيم الغنيمي الدمشقي الميداني الحنفي (المتوفى: 1298هـ)، اللباب في شرح الكتاب، حققه: محمد محيي الدين عبد الحميد، الناشر: المكتبة العلمية، بيروت لبنان.
    • "قدري": محمد قدري باشا (المتوفى: 1306هـ)، مرشد الحيران إلى معرفة أحوال الإنسان، الناشر: المطبعة الكبرى الأميرية ببولاق، الطبعة: الثانية، 1308هـ - 1891م.
    • "الكاساني": علاء الدين، أبو بكر بن مسعود بن أحمد الكاساني الحنفي (المتوفى: 587هـ)، بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الثانية، 1406هـ - 1986م.
    • "لجنة": لجنة مكونة من عدة علماء وفقهاء في الخلافة العثمانية، مجلة الأحكام العدلية، المحقق: نجيب هواويني، الناشر: نور محمد، كارخانه تجارتِ كتب، آرام باغ، كراتشي.
    • "ابن مازة": أبو المعالي برهان الدين محمود بن أحمد بن عبد العزيز بن عمر بن مَازَةَ البخاري الحنفي (المتوفى: 616هـ)، المحيط البرهاني في الفقه النعماني فقه الإمام أبي حنيفة رضي الله عنه، المحقق: عبد الكريم سامي الجندي، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1424هـ - 2004م.
    • "المرغيناني": علي بن أبي بكر بن عبد الجليل الفرغاني المرغيناني، أبو الحسن برهان الدين (المتوفى: 593هـ)، الهداية في شرح بداية المبتدي، المحقق: طلال يوسف، الناشر: دار احياء التراث العربي - بيروت لبنان.
    • "ابن نجيم المصري": زين الدين بن إبراهيم بن محمد، المعروف بابن نجيم المصري (المتوفى: 970هـ)، البحر الرائق شرح كنز الدقائق، وفي آخره: تكملة البحر الرائق لمحمد بن حسين بن علي الطوري الحنفي القادري (ت بعد 1138 هـ)، وبالحاشية: منحة الخالق لابن عابدين، الناشر: دار الكتاب الإسلامي، الطبعة: الثانية - بدون تاريخ.
    • "ابن نجيم": سراج الدين عمر بن إبراهيم بن نجيم الحنفي (ت 1005هـ)، النهر الفائق شرح كنز الدقائق، المحقق: أحمد عزو عناية، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1422هـ - 2002م..
    • "ابن الهمام": كمال الدين محمد بن عبد الواحد السيواسي المعروف بابن الهمام (المتوفى: 861هـ)، فتح القدير، الناشر: دار الفكر، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ.
      • ب) كتب الفقه المالكي:
    • "الآبي": صالح بن عبد السميع الآبي الأزهري (المتوفى: 1335هـ)، الثمر الداني شرح رسالة ابن أبي زيد القيرواني، الناشر: المكتبة الثقافية بيروت.
    • "التتائي": أبو عبد اللَّه شمس الدين محمد بن إبراهيم بن خليل التتائي المالكي (المتوفى: 942هـ)، جواهر الدرر في حل ألفاظ المختصر، حققه وخرج أحاديثه: الدكتور أبو الحسن، نوري حسن حامد المسلاتي، الناشر: دار ابن حزم، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1435هـ - 2014م.
    • "التميمي": أبو بكر محمد بن عبد الله بن يونس التميمي الصقلي (المتوفى: 451هـ)، الجامع لمسائل المدونة، المحقق: مجموعة باحثين في رسائل دكتوراه، الناشر: معهد البحوث العلمية وإحياء التراث الإسلامي - جامعة أم القرى (سلسلة الرسائل الجامعية الموصى بطبعها)، توزيع: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، الطبعة: الأولى، 1434هـ - 2013م.
    • "التوزري": عثمان بن المكي التوزري الزبيدي، توضيح الأحكام شرح تحفة الحكام، الناشر: المطبعة التونسية، الطبعة: الأولى، 1339هـ.
    • "الثعلبي": أبو محمد عبد الوهاب بن علي بن نصر الثعلبي البغدادي المالكي (المتوفى: 422هـ)، عُيُونُ المَسَائِل، دراسة وتحقيق: علي محمَّد إبراهيم بورويبة، الناشر: دار ابن حزم للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1430هـ - 2009م.
    • "الجندي": خليل بن إسحاق بن موسى، ضياء الدين الجندي المالكي المصري (المتوفى: 776هـ)، التوضيح في شرح المختصر الفرعي لابن الحاجب، المحقق: د. أحمد بن عبد الكريم نجيب، الناشر: مركز نجيبويه للمخطوطات وخدمة التراث، الطبعة: الأولى، 1429هـ - 2008م.
    • "ابن الحاجب": عثمان بن عمر بن أبي بكر بن يونس، أبو عمرو جمال الدين ابن الحاجب الكردي المالكي (المتوفى: 646هـ)، جامع الأمهات، المحقق: أبو عبد الرحمن الأخضر الأخضري، الناشر: اليمامة للطباعة والنشر والتوزيع، الطبعة: الثانية، 1421هـ - 2000م.
    • "الخرشي": محمد بن عبد الله الخرشي المالكي أبو عبد الله (المتوفى: 1101هـ)، شرح مختصر خليل للخرشي، الناشر: دار الفكر للطباعة بيروت، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • "الدسوقي": محمد بن أحمد بن عرفة الدسوقي المالكي (المتوفى: 1230هـ)، حاشية الدسوقي على الشرح الكبير، الناشر: دار الفكر، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • "الرجراجي": أبو الحسن علي بن سعيد الرجراجي (المتوفى: بعد 633هـ)، منَاهِجُ التَّحصِيلِ ونتائج لطائف التَّأْوِيل في شَرحِ المدَوَّنة وحَلِّ مُشكِلاتها، الناشر: دار ابن حزم، الطبعة: الأولى، 1428هـ - 2007م.
    • "ابن رشد - الجد": أبو الوليد محمد بن أحمد بن رشد القرطبي (المتوفى: 520هـ)، مسائل أبي الوليد ابن رشد (الجد)، تحقيق: محمد الحبيب التجكاني، الناشر: دار الجيل، بيروت - دار الآفاق الجديدة، المغرب، الطبعة: الثانية، 1414هـ - 1993م.
    • "ابن رشد الجد": أبو الوليد محمد بن أحمد بن رشد القرطبي (المتوفى: 520هـ)، البيان والتحصيل والشرح والتوجيه والتعليل لمسائل المستخرجة، حققه: د محمد حجي وآخرون، الناشر: دار الغرب الإسلامي، بيروت لبنان، الطبعة: الثانية، 1408هـ - 1988م.
    • "ابن رشد الحفيد": أبو الوليد محمد بن أحمد بن محمد بن أحمد بن رشد القرطبي الشهير بابن رشد الحفيد (المتوفى: 595هـ)، بداية المجتهد ونهاية المقتصد، الناشر: دار الحديث القاهرة، الطبعة: بدون طبعة، تاريخ النشر: 1425هـ - 2004م.
    • "الرعيني": شمس الدين أبو عبد الله محمد بن محمد بن عبد الرحمن الطرابلسي المغربي، المعروف بالحطاب الرُّعيني المالكي (المتوفى: 954هـ)، مواهب الجليل في شرح مختصر خليل، الناشر: دار الفكر، الطبعة: الثالثة، 1412هـ - 1992م.
    • "الزرقاني": عبد الباقي بن يوسف بن أحمد الزرقاني المصري (المتوفى: 1099هـ)، شرح الزُّرقاني على مختصر خليل، ومعه: الفتح الرباني فيما ذهل عنه الزرقاني، تحقيق: عبد السلام محمد أمين، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1422هـ - 2002م.
    • "السبتي": عياض بن موسى بن عياض بن عمرون اليحصبي السبتي، أبو الفضل (المتوفى: 544هـ)، التَّنْبيهَاتُ المُسْتَنْبَطةُ على الكُتُبِ المُدَوَّنَةِ والمُخْتَلَطَةِ، تحقيق: الدكتور محمد الوثيق، الدكتور عبد النعيم حميتي، الناشر: دار ابن حزم، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1432هـ - 2011م.
    • "السعدي": أبو محمد جلال الدين عبد الله بن نجم بن شاس بن نزار الجذامي السعدي المالكي (المتوفى: 616هـ)، عقد الجواهر الثمينة في مذهب عالم المدينة، دراسة وتحقيق: أ. د. حميد بن محمد لحمر، الناشر: دار الغرب الإسلامي، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1423هـ - 2003م.
    • "الشنقيطي": محمد بن محمد سالم المجلسي الشنقيطي (1206 - 1302هـ)، لوامع الدرر في هتك أستار المختصر - شرح "مختصر خليل" للشيخ خليل بن إسحاق الجندي المالكي (ت: 776هـ)، تحقيق: دار الرضوان، راجع تصحيح الحديث وتخريجه: اليدالي بن الحاج أحمد، الناشر: دار الرضوان، نواكشوط- موريتانيا، الطبعة: الأولى، 1436هـ - 2015م.
    • "الصاوي": أبو العباس أحمد بن محمد الخلوتي، الشهير بالصاوي المالكي (المتوفى: 1241هـ)، بلغة السالك لأقرب المسالك، المعروف بحاشية الصاوي على الشرح الصغير (الشرح الصغير هو شرح الشيخ الدردير لكتابه المسمى أقرب المسالك لِمَذْهَبِ الْإِمَامِ مَالِكٍ)، الناشر: دار المعارف، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • "ابن عاشور": محمد الطاهر بن محمد بن محمد الطاهر بن عاشور التونسي (المتوفى: 1393هـ)، مقاصد الشريعة الإسلامية، المحقق: محمد الحبيب ابن الخوجة، الناشر: وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامية، قطر، عام النشر: 1425هـ - 2004م.
    • "ابن عبد البر": أبو عمر يوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر بن عاصم النمري القرطبي (المتوفى: 463هـ)، التمهيد لما في الموطأ من المعاني والأسانيد، تحقيق: مصطفى بن أحمد العلوي , محمد عبد الكبير البكري، الناشر: وزارة عموم الأوقاف والشؤون الإسلامية المغرب، عام النشر: 1387هـ، ج2 ص5.
    • "بنعبد الله": عبد العزيز بنعبد الله، معلمة الفقه المالكي، الناشر: دار الغرب الإسلامي، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1403هـ - 1983م.
    • "العدوي": أبو الحسن علي بن أحمد بن مكرم الصعيدي العدوي - نسبة إلى بني عدي، بالقرب من منفلوط (المتوفى: 1189هـ)، حاشية العدوي على شرح كفاية الطالب الرباني، المحقق: يوسف الشيخ محمد البقاعي، الناشر: دار الفكر بيروت، الطبعة: بدون طبعة، تاريخ النشر: 1414هـ - 1994م.
    • "العدوي": أبو الحسن علي بن أحمد بن مكرم الصعيدي العدوي (نسبة إلى بني عدي، بالقرب من منفلوط) (المتوفى: 1189هـ)، حاشية العدوي على شرح كفاية الطالب الرباني، المحقق: يوسف الشيخ محمد البقاعي، الناشر: دار الفكر بيروت، الطبعة: بدون طبعة، تاريخ النشر: 1414هـ - 1994م.
    • "ابن عرفة": محمد بن محمد ابن عرفة الورغمي التونسي المالكي، أبو عبد الله (المتوفى: 803هـ)، المختصر الفقهي لابن عرف، المحقق: د. حافظ عبد الرحمن محمد خير، الناشر: مؤسسة خلف أحمد الخبتور للأعمال الخيرية، الطبعة: الأولى، 1435هـ - 2014م.
    • "عليش": محمد بن أحمد بن محمد عليش، أبو عبد الله المالكي (المتوفى: 1299هـ)، منح الجليل شرح مختصر خليل، الناشر: دار الفكر بيروت، الطبعة: بدون طبعة، تاريخ النشر: 1409هـ/1989م.
    • "القرافي": أبو العباس شهاب الدين أحمد بن إدريس بن عبد الرحمن المالكي الشهير بالقرافي (المتوفى: 684هـ)، الذخيرة في فروع المالكية، المحقق: محمد حجي ، سعيد أعراب ، محمد بو خبزة، الناشر: دار الغرب الإسلامي- بيروت، الطبعة: الأولى، 1994م.
    • "القليوبي وعميرة": أحمد سلامة القليوبي وأحمد البرلسي عميرة، حاشيتا قليوبي وعميرة، الناشر: دار الفكر بيروت، الطبعة: بدون طبعة، 1415هـ-1995م.
    • "اللخمي": علي بن محمد الربعي، أبو الحسن، المعروف باللخمي (المتوفى: 478 هـ)، التبصرة، تحقيق: الدكتور أحمد عبد الكريم نجيب، الناشر: وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامية، قطر، الطبعة: الأولى، 1432هـ - 2011م.
    • "المازري": أبو عبد الله محمد بن علي بن عمر التَّمِيمي المازري المالكي (المتوفى: 536هـ)، شرح التلقين، المحقق: سماحة الشيخ محمَّد المختار السّلامي، الناشر: دار الغرب الإِسلامي، الطبعة: الطبعة الأولى، 2008م.
    • "مالك": مالك بن أنس بن مالك بن عامر الأصبحي المدني (المتوفى: 179هـ)، المدونة، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1415هـ - 1994م.
    • "المواق": محمد بن يوسف بن أبي القاسم بن يوسف العبدري الغرناطي، أبو عبد الله المواق المالكي (المتوفى: 897هـ)، التاج والإكليل لمختصر خليل، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1416هـ-1994م.
    • "النفراوي": أحمد بن غانم (أو غنيم) بن سالم ابن مهنا، شهاب الدين النفراوي الأزهري المالكي (المتوفى: 1126هـ)، الفواكه الدواني على رسالة ابن أبي زيد القيرواني، الناشر: دار الفكر، الطبعة: بدون طبعة، تاريخ النشر: 1415هـ - 1995م.
      • ج) كتب الفقه الشافعي:
    • "الإسنوي": عبد الرحيم بن الحسن بن علي الإسنوي الشافعيّ، أبو محمد، جمال الدين (المتوفى: 772هـ)، نهاية السول شرح منهاج الوصول، الناشر: دار الكتب العلمية -بيروت-لبنان، الطبعة: الأولى 1420هـ- 1999م.
    • "الإسنوي": جمال الدين عبد الرحيم الإسنوي (المتوفى: 772 هـ)، المهمات في شرح الروضة والرافعي، اعتنى به: أبو الفضل الدمياطي، أحمد بن علي، الناشر: (مركز التراث الثقافي المغربي - الدار البيضاء - المملكة المغربية)، (دار ابن حزم - بيروت - لبنان)، الطبعة: الأولى، 1430هـ - 2009م.
    • "البجيرمي": سليمان بن محمد بن عمر البُجَيْرَمِيّ المصري الشافعي (المتوفى: 1221هـ)، تحفة الحبيب على شرح الخطيب - حاشية البجيرمي على الخطيب، الناشر: دار الفكر، الطبعة: بدون طبعة، تاريخ النشر: 1415هـ - 1995م.
    • "البغوي": محيي السنة، أبو محمد الحسين بن مسعود بن محمد بن الفراء البغوي الشافعي (المتوفى: 516 هـ)، التهذيب في فقه الإمام الشافعي، المحقق: عادل أحمد عبد الموجود، علي محمد معوض، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1418هـ - 1997م.
    • "البكري": أبو بكر (المشهور بالبكري) عثمان بن محمد شطا الدمياطي الشافعي (المتوفى: 1310هـ)، إعانة الطالبين على حل ألفاظ فتح المعين (هو حاشية على فتح المعين بشرح قرة العين بمهمات الدين)، الناشر: دار الفكر للطباعة والنشر والتوريع، الطبعة: الأولى، 1418هـ - 1997م.
    • "ابن بهادر": أبو عبد الله بدر الدين محمد بن عبد الله بن بهادر الزركشي الشافعي (المتوفى: 794هـ)، خبايا الزوايا، المحقق: عبد القادر عبد الله العاني، الناشر: وزارة الأوقاف والشئون الإسلامية الكويت، الطبعة: الأولى، 1402هـ.
    • "الجمل": سليمان بن عمر بن منصور العجيلي الأزهري، المعروف بالجمل (المتوفى: 1204هـ)، فتوحات الوهاب بتوضيح شرح منهج الطلاب المعروف بحاشية الجمل (منهج الطلاب اختصره زكريا الأنصاري من منهاج الطالبين للنووي ثم شرحه في شرح منهج الطلاب)، الناشر: دار الفكر، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • "الجويني": عبد الملك بن عبد الله بن يوسف بن محمد الجويني، أبو المعالي، ركن الدين، الملقب بإمام الحرمين (المتوفى: 478هـ)، نهاية المطلب في دراية المذهب، حققه د. عبد العظيم محمود الدّيب، الناشر: دار المنهاج، الطبعة: الأولى، 1428هـ-2007م.
    • "الحصني": أبو بكر بن محمد بن عبد المؤمن بن حريز بن معلى الحسيني الحصني، تقي الدين الشافعي (المتوفى: 829هـ)، كفاية الأخيار في حل غاية الإختصار، المحقق: علي عبد الحميد بلطجي ومحمد وهبي سليمان، الناشر: دار الخير دمشق، الطبعة: الأولى، 1994.
    • "الرملي": شمس الدين محمد بن أبي العباس أحمد بن حمزة شهاب الدين الرملي (المتوفى: 1004هـ)، نهاية المحتاج إلى شرح المنهاج، الناشر: دار الفكر، بيروت، الطبعة: ط أخيرة - 1404هـ/1984م.
    • "ابن الرفعة": أحمد بن محمد بن علي الأنصاري، أبو العباس، نجم الدين، المعروف بابن الرفعة (المتوفى: 710هـ)، كفاية النبيه في شرح التنبيه، المحقق: مجدي محمد سرور باسلوم، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، م 2009.
    • "الروياني": الروياني، أبو المحاسن عبد الواحد بن إسماعيل (ت 502هـ)، بحر المذهب (في فروع المذهب الشافعي)، المحقق: طارق فتحي السيد، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 2009م.
    • "السنيكي": زكريا بن محمد بن زكريا الأنصاري، زين الدين أبو يحيى السنيكي (المتوفى: 926هـ)، أسنى المطالب في شرح روض الطالب، الناشر: دار الكتاب الإسلامي، الطبعة: بدون طبعة وبدون تاريخ، ج3 ص439.
    • "الشاشي": سيف الدين أبو بكر محمد بن أحمد الشاشي القفال، حلية العلماء في معرفة مذاهب الفقهاء، حققه وعلق عليه: د. ياسين أحمد إبراهيم درادكه، الناشر: مكتبة الرسالة الحديثة - المملكة الأردنية الهاشمية، عمان، الطبعة: الأولى، 1988م.
    • "الشافعي": الشافعي أبو عبد الله محمد بن إدريس بن العباس بن عثمان بن شافع بن عبد المطلب بن عبد مناف المطلبي القرشي المكي (المتوفى: 204هـ)، الأم، الناشر: دار المعرفة بيروت، الطبعة: بدون طبعة، سنة النشر: 1410هـ/1990م.
    • "الشربيني": شمس الدين، محمد بن أحمد الخطيب الشربيني الشافعي (المتوفى: 977هـ)، الإقناع في حل ألفاظ أبي شجاع، المحقق: مكتب البحوث والدراسات - دار الفكر، الناشر: دار الفكر بيروت.
    • "الشربيني": شمس الدين، محمد بن أحمد الخطيب الشربيني الشافعي (المتوفى: 977هـ)، مغني المحتاج إلى معرفة معاني ألفاظ المنهاج، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1415هـ - 1994م.
    • "الشيرازي": أبو اسحاق إبراهيم بن علي بن يوسف الفيروزآبادي الشيرازي (المتوفى: 476 هـ)، التنبيه في الفقه الشافعي، إعداد: مركز الخدمات والأبحاث الثقافية، الناشر: عالم الكتب، بيروت، الطبعة: الأولى، 1403هـ - 1983م.
    • "العمراني": أبو الحسين يحيى بن أبي الخير بن سالم العمراني اليمني الشافعي (المتوفى: 558هـ)، البيان في مذهب الإمام الشافعي، المحقق: قاسم محمد النوري، الناشر: دار المنهاج جدة، الطبعة: الأولى، 1421هـ- 2000م.
    • "العيطة": الحاجة درية العيطة، فقه العبادات على المذهب الشافعي، الطبعة الخامسة، 26 رمضان 1409 هـ 1/5/ 1989، دون ذكر دار النشر.
    • "الغزالي": أبو حامد محمد بن محمد الغزالي الطوسي (المتوفى: 505هـ)، الوسيط في المذهب، المحقق: أحمد محمود إبراهيم , محمد محمد تامر، الناشر: دار السلام القاهرة، الطبعة: الأولى، 1417.
    • "القزويني": عبد الكريم بن محمد بن عبد الكريم، أبو القاسم الرافعي القزويني (المتوفى: 623هـ)، العزيز شرح الوجيز المعروف بالشرح الكبير، المحقق: علي محمد عوض - عادل أحمد عبد الموجود، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1417هـ - 1997م.
    • "القزويني": عبد الكريم بن محمد الرافعي القزويني (المتوفى: 623هـ)، فتح العزيز بشرح الوجيز - الشرح الكبير (وهو شرح لكتاب الوجيز في الفقه الشافعي لأبي حامد الغزالي "المتوفى: 505هـ")، الناشر: دار الفكر.
    • "الكردي": ولي الدين أبو زرعة أحمد بن عبد الرحيم بن الحسين بن عبد الرحمن العراقي الكُردي المِهْراني القاهري الشافعي (762 هـ - 826 هـ)، تحرير الفتاوى على "التنبيه" و "المنهاج" و "الحاوي" المسمى (النكت على المختصرات الثلاث)، المحقق: عبد الرحمن فهمي محمد الزواوي، الناشر: دار المنهاج للنشر والتوزيع، جدة - المملكة العربية السعودية، الطبعة: الأولى، 1432هـ - 2011م.
    • "الماوردي": أبو الحسن علي بن محمد بن محمد بن حبيب البصري البغدادي، الشهير بالماوردي (المتوفى: 450هـ)، الحاوي الكبير في فقه مذهب الإمام الشافعي وهو شرح مختصر المزني، المحقق: الشيخ علي محمد معوض - الشيخ عادل أحمد عبد الموجود، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1419هـ -1999م.
    • "المزني": إسماعيل بن يحيى بن إسماعيل، أبو إبراهيم المزني (المتوفى: 264هـ) مختصر المزني (مطبوع ملحقا بالأم للشافعي)، الناشر: دار المعرفة بيروت، سنة النشر: 1410هـ/1990م.
    • "المنهاجي": شمس الدين محمد بن أحمد بن علي بن عبد الخالق، المنهاجي الأسيوطي ثم القاهري الشافعي (المتوفى: 880هـ)، جواهر العقود ومعين القضاة والموقعين والشهود، حققها وخرج أحاديثها: مسعد عبد الحميد محمد السعدني، الناشر: دار الكتب العلمية بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1417هـ - 1996م.
    • النووي": أبو زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (المتوفى: 676هـ)، المجموع شرح المهذب - مع تكملة السبكي والمطيعي، الناشر: دار الفكر، دون تاريخ.
    • "النووي": أبو زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (المتوفى: 676هـ)، روضة الطالبين وعمدة المفتين، تحقيق: زهير الشاويش، الناشر: المكتب الإسلامي، بيروت- دمشق- عمان، الطبعة: الثالثة، 1412هـ / 1991م.
    • "الهيتمي": أحمد بن محمد بن علي بن حجر الهيتمي (909 - 974هـ)، تحفة المحتاج في شرح المنهاج، روجعت وصححت: على عدة نسخ بمعرفة لجنة من العلماء، الناشر: المكتبة التجارية الكبرى بمصر لصاحبها مصطفى محمد، الطبعة: بدون طبعة، عام النشر: 1357هـ - 1983م.
      • د) كتب الفقه الحنبلي:
    • "البعلي": عبد الرحمن بن عبد الله بن أحمد البعلي الخلوتي الحنبلي (المتوفى: 1192هـ)، كشف المخدرات والرياض المزهرات لشرح أخصر المختصرات، المحقق: محمد بن ناصر العجمي، الناشر: دار البشائر الإسلامية - لبنان/ بيروت، الطبعة: الأولى، 1423هـ - 2002م.
    • "البعلي": أحمد بن عبد الله بن أحمد البعلي (1108 - 1189هـ)، الروض الندي شرح كافي المبتدي - في فقه إمام السنة أحمد بن حنبل الشيباني رضي الله عنه، أشرف على طبعه وتصحيحه: فضيلة الشيخ/ عبد الرحمن حسن محمود، من علماء الأزهر، الناشر: المؤسسة السعيدية الرياض.
    • "بهاء الدين المقدسي": عبد الرحمن بن إبراهيم بن أحمد، أبو محمد بهاء الدين المقدسي (المتوفى: 624هـ)، العدة شرح العمدة، الناشر: دار الحديث، القاهرة، الطبعة: بدون طبعة، تاريخ النشر: 1424هـ- 2003م.
    • "البهوتي": منصور بن يونس بن صلاح الدين ابن حسن بن إدريس البهوتى الحنبلى (المتوفى: 1051هـ)، كشاف القناع عن متن الإقناع، الناشر: دار الكتب العلمية.
    • "البهوتي": منصور بن يونس بن صلاح الدين ابن حسن بن إدريس البهوتى الحنبلى (المتوفى: 1051هـ)، دقائق أولي النهى لشرح المنتهى المعروف بشرح منتهى الإرادات، الناشر: عالم الكتب، الطبعة: الأولى، 1414هـ - 1993م.
    • "ابن تيمية": تقي الدين أبو العباس أحمد بن عبد الحليم بن تيمية الحراني (المتوفى: 728هـ)، مجموع الفتاوى، المحقق: عبد الرحمن بن محمد بن قاسم، الناشر: مجمع الملك فهد لطباعة المصحف الشريف، المدينة النبوية، المملكة العربية السعودية، عام النشر: 1416هـ/1995م.
    • "ابن جامع": عثمان بن عبد اللَّه بن جامع الحنبلي (المتوفى 1240هـ)، الفوائد المنتخبات في شرح أخصر المختصرات، المحقق: عبد السلام بن برجس آل عبد الكريم، و عبد اللَّه بن محمد بن ناصر البشر، الناشر: مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1424هـ - 2003م.
    • "الحجاوي": موسى بن أحمد بن موسى بن سالم بن عيسى بن سالم الحجاوي المقدسي، ثم الصالحي، شرف الدين، أبو النجا (المتوفى: 968هـ)، الإقناع في فقه الإمام أحمد بن حنبل، المحقق: عبد اللطيف محمد موسى السبكي الناشر: دار المعرفة بيروت لبنان..
    • "الرحيباني": مصطفى بن سعد بن عبده السيوطي شهرة، الرحيبانى مولدا ثم الدمشقي الحنبلي (المتوفى: 1243هـ)، مطالب أولي النهى في شرح غاية المنتهى، الناشر: المكتب الإسلامي، الطبعة: الثانية، 1415هـ - 1994م.
    • "السجستاني": أبو داود سليمان بن الأشعث بن إسحاق بن بشير بن شداد بن عمرو الأزدي السِّجِسْتاني (المتوفى: 275هـ)، مسائل الإمام أحمد رواية أبي داود السجستاني، تحقيق: أبي معاذ طارق بن عوض الله بن محمد، الناشر: مكتبة ابن تيمية، مصر، الطبعة: الأولى، 1420هـ - 1999م.
    • "الطيار":د. عبد الله بن محمد بن أحمد الطيار، وَبَلُ الغَمَامَةِ في شَرْحِ عُمْدَةِ الفِقْهِ لابْنِ قُدَامَة، الناشر: دار الوطن للنشر والتوزيع، الرياض - المملكة العربية السعودية، الطبعة: الأولى، (1429هـ - 1432هـ).
    • "العاصمي": عبد الرحمن بن محمد بن قاسم العاصمي الحنبلي النجدي (المتوفى: 1392هـ)، حاشية الروض المربع شرح زاد المستقنع، دون ذكر الناشر، الطبعة: الأولى - 1397هـ.
    • "العثيمين": محمد بن صالح بن محمد العثيمين (المتوفى: 1421هـ)، الشرح الممتع على زاد المستقنع، دار النشر: دار ابن الجوزي، الطبعة: الأولى، 1422 - 1428 هـ.
    • "ابن قدامي المقدسي": أبو محمد موفق الدين عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامة الجماعيلي المقدسي ثم الدمشقي الحنبلي، الشهير بابن قدامة المقدسي (المتوفى: 620هـ)، المغني لابن قدامة، الناشر: مكتبة القاهرة، الطبعة: بدون طبعة، تاريخ النشر: 1388هـ - 1968م.
    • "ابن قدامة المقدسي": أبو محمد موفق الدين عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامة الجماعيلي المقدسي ثم الدمشقي الحنبلي، الشهير بابن قدامة المقدسي (المتوفى: 620هـ)، الكافي في فقه الإمام أحمد، الناشر: دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، 1414هـ - 1994م.
    • "ابن قدامة الجماعيلي": عبد الرحمن بن محمد بن أحمد بن قدامة المقدسي الجماعيلي الحنبلي، أبو الفرج، شمس الدين (المتوفى: 682هـ)، الشرح الكبير على متن المقنع، الناشر: دار الكتاب العربي للنشر والتوزيع.
    • "الكرمي": مرعي بن يوسف بن أبى بكر بن أحمد الكرمى المقدسي الحنبلى (المتوفى: 1033هـ)، دليل الطالب لنيل المطالب، المحقق: أبو قتيبة نظر محمد الفاريابي، الناشر: دار طيبة للنشر والتوزيع، الرياض، الطبعة: الأولى، 1425هـ / 2004م.
    • "الكرمي": مرعي بن يوسف الكرمي الحنبلي (المتوفى: 1033 هـ)، غاية المنتهى في جمع الإقناع والمنتهى، اعتنى به: ياسر إبراهيم المزروعي، رائد يوسف الرومي، الناشر: مؤسسة غراس للنشر والتوزيع والدعاية والإعلان، الكويت، الطبعة: الأولى، 1428هـ - 2007م.
    • "الكوسج": إسحاق بن منصور بن بهرام، أبو يعقوب المروزي، المعروف بالكوسج (المتوفى: 251هـ)، مسائل الإمام أحمد بن حنبل وإسحاق بن راهويه، الناشر: عمادة البحث العلمي، الجامعة الإسلامية بالمدينة المنورة، المملكة العربية السعودية، الطبعة: الأولى، 1425هـ - 2002م.
    • "اللاحم": عبد الكريم بن محمد اللاحم، المطلع على دقائق زاد المستقنع - فقه الأسرة، الناشر: دار كنوز إشبيليا للنشر والتوزيع، الرياض - المملكة العربية السعودية، الطبعة: الأولى، 1431هـ - 2010م.
    • "اللاحم": عبد الكريم بن محمد اللاحم، المطلع على دقائق زاد المستقنع - المعاملات المالية، الناشر: دار كنوز إشبيليا للنشر والتوزيع، الرياض - المملكة العربية السعودية، الطبعة: الأولى، 1429هـ - 2008م.
    • "المرداوي": علاء الدين أبو الحسن علي بن سليمان المرداوي الدمشقي الصالحي الحنبلي (المتوفى: 885هـ)، الإنصاف في معرفة الراجح من الخلاف، الناشر: دار إحياء التراث العربي، الطبعة: الثانية - بدون تاريخ.
    • "ابن مفلح": إبراهيم بن محمد بن عبد الله بن محمد ابن مفلح، أبو إسحاق، برهان الدين (المتوفى: 884هـ)، المبدع في شرح المقنع، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، الطبعة: الأولى، 1418هـ - 1997م.
    • "ابن مفلح": محمد بن مفلح بن محمد بن مفرج، أبو عبد الله، شمس الدين المقدسي الرامينى ثم الصالحي الحنبلي (المتوفى: 763هـ)، كتاب الفروع ومعه تصحيح الفروع لعلاء الدين علي بن سليمان المرداوي، المحقق: عبد الله بن عبد المحسن التركي، الناشر: مؤسسة الرسالة، الطبعة: الأولى 1424هـ - 2003مـ.
    • "المنجى": زين الدين المُنَجَّى بن عثمان بن أسعد ابن المنجى التنوخي الحنبلي (631 - 695هـ)، الممتع في شرح المقنع، دراسة وتحقيق: عبد الملك بن عبد الله بن دهيش، الطبعة: الثالثة، 1424هـ - 2003م، يُطلب من: مكتبة الأسدي - مكة المكرمة.
    • سابعا: كتب الفقه العام والفقه القانوني:
    • "بشنق": د. زهير رشارش بشنق، العملاث المشفّرة في لبنان بين الواقع والتشريع، مجلة الحقوق والعلوم السياسية، لبنان، العدد 41، مارس 2023.
    • "بلتاجي": د. سعاد محمد عبد الجواد بلتاجي، وقف النقود حقيقته، وحكمه، وطرق وضوابط استثماره "دراسة فقهية مقارنة"، مجلة كلية الشريعة والقانون بتفهنا الأشراف، المجلد 18، العدد3، 1437هـ-2016.
    • "بيبرس": د. محمد السيد محمد عطية بيبرس، العملة الرقمية المشفرة: بين مخاطر الحاضر وطموح المستقبل، جامعة الحسن الأول - كلية العلوم القانونية والاقتصادية والاجتماعية - مختبر البحث - قانون الأعمال، مجلة القانون والأعمال، العدد 89، فبراير 2023.
    • "التويجري": محمد بن إبراهيم بن عبد الله التويجري، موسوعة الفقه الإسلامي، الناشر: بيت الأفكار الدولية، الطبعة: الأولى، 1430هـ - 2009م.
    • "الجزيري": عبد الرحمن بن محمد عوض الجزيري (المتوفى: 1360هـ)، الفقه على المذاهب الأربعة، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت لبنان، الطبعة: الثانية، 1424هـ - 2003م.
    • "الحجاحجة": جابر إسماعيل عبدالفتاح الحجاحجة، التعويض المادي عن الضرر الأدبي: دراسة فقهية مقارنة، المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية، جامعة آل البيت، مجلد 16، عدد 3، أيلول (سبتمبر) 2020.
    • "حسانين": د. فياض عبد المنعم حسانين، العملات الرقمية المشفرة المفهوم والأنواع والإصدار والتداول والتكييف الفقهي لها، منشور في أعمال ندوة: العملات الرقمية المشفرة، الاثنين 3 ربيع الثاني 1443هـ- 8 نوفمبر 2021م، جدة المملكة العربية السعودية، منظمة المؤتمر الإسلامي مجمع الفقه الإسلامي العالمي.
    • "خلادي": د. خلادي عبد المجيد، إشكلات تحقيق المناط في العملات الرقمية المشفرة: دراسة فقهية اقتصادية،.مجلة البشائر الاقتصادية، جامعة طاهري محمد بشار، كلية العلوم الاقتصادية والعلوم التجارية وعلوم التسيير، الجزائر، أغسطس 2022، مجلد 8، عدد 2.
    • "الدبيان": أبو عمر دُبْيَانِ بن محمد الدُّبْيَانِ، المُعَامَلَاتُ المَالِيَّةُ أَصَالَة وَمُعَاصَرَة، الناشر: مكتبة الملك فهد الوطنية، الرياض - المملكة العربية السعودية، الطبعة: الثانية، 1432هـ.
    • "ربعي": د. عبد الله أحمد محمد عبد الله ربعي، حقيقة البتكوين وحكم التعامل به دراسة فقهية مقارنة، مجلة كلية الدراسات الإسلامية للبنين بأسوان، العدد الثالث، جمادى الأولى 1442هـ-2020م.
    • "رواق": خالد رواق، العملات المشفرة البيتكوين أنموذجا: مدى مواكبة التكيف الفقهي والشرعي للواقع المعاصر، مجلة آفاق للبحوث والدراسات، المركز الجامعي المقاوم الشيخ آمود بن مختار إيليزي، مجلد 4، عدد 2، 2021م.
    • "الزحيلي": د. وَهْبَة بن مصطفى الزُّحَيْلِيّ، الفِقْهُ الإسلاميُّ وأدلَّتُهُ (الشَّامل للأدلّة الشَّرعيَّة والآراء المذهبيَّة وأهمّ النَّظريَّات الفقهيَّة وتحقيق الأحاديث النَّبويَّة وتخريجها)، الناشر: دار الفكر - سوريَّة دمشق، الطبعة: الرَّابعة المنقَّحة المعدَّلة بالنِّسبة لما سبقها (وهي الطبعة الثانية عشرة لما تقدمها من طبعات مصورة).
    • "زقزوق وآخرين": د. محمود حمدي زقزوق، الموسوعة الإسلامية العامة، وزارة الأوقاف، المجلس الأعلى للشؤون الإسلامية، القاهرة، 1424هـ-2003م.
    • "البوزيدي": إيمان البوزيدي، دور القضاء الإداري في قضايا الاعتداء المادي على الملكية العقارية، مجلة منازعات الأعمال، الناشر: هشام الاعرج، المغرب، عدد 66، ديسمبر 2021.
    • "سانو": د. قطب مصطفى سانو، في نقدية العملات الرقمية المشفرة وأثرها في بيان حكمها الشرعي رؤية منهجية، ندوة العملات الرقمية المشفرة الاثنين 3 ربيع الثاني 1443هـ - 8 نوفمبر 2021م، مجمع الفقه الإسلامي الدولي، جدة، المملكة العربية السعودية.
    • "سراج": د. محمد أحمد سراح، النظام المصرفي الإسلامي، دار الثقافة، القاهرة، 1410هـ-1989م.
    • "السعدي": محمد عمر السعدي، إصدار العملات المشفرة: القيود والآثار: دراسة فقهية، رسالة ماجستير، كلية الدراسات العليا جامعة العلوم الإسلامية العالمية، عمان الأردن، 2020.
    • "السليحات": محمد جمال منيزل، العملات الافتراضية من منظور اقتصادي وشرعي، رسالة ماجستير، جامعة العلوم الإسلامية العالمية، كلية الدراسات العليا، عما - الأردن، 2021.
    • "الشافعي": د. أحمد محمود الشافعي، الملكية والعقد في الفقه الإسلامي، المكتب العربي للطباعة، الإسكندرية، 1408هـ-1988.
    • "الشعيب": خالد عبد الله الشعيب، قاعدة الضرر يزال وشمولها للتعويض عن الضرر المعنوي.مجلة الشريعة والدراسات الإسلامية، جامعة الكويت - مجلس النشر العلمي، مجلد 23، عدد 75، ديسمبر/ ذو الحجة 2008.
    • "شلبي": محمد مصطفى شلبي، المدخل في التعريف بالفقه الإسلامي، دار النهضة العربي، بيروت، 1401هـ-1981.
    • الشيخ": د. أحمد بن هلال الشيخ، العملات الرقمية المشفرة حقيقتها خصائصها - حكمها، ندوة العملات الرقمية المشفرة الاثنين 3 ربيع الثاني 1443هـ - 8 نوفمبر 2021م، مجمع الفقه الإسلامي الدولي، جدة، المملكة العربية السعودية.
    • "الصاوي": د. صلاح الصاوي، فقه العقود المالية، الجامعة الدولية بأمريكا اللاتينية، الطبعة الأولى، 2007، ص96. .
    • "صميدة": د. خالد محمد حمدي صميدة محمد، تداول العملات المشفرة وخطره على الأمن المجتمعي، حولية كلية الدعوة الإسلامية بالقاهرة جامعة الأزهر، العدد 33، المجلد 2، 2021.
    • "الطيار وآخرين": د. عَبد الله بن محمد الطيّار، أ. د. عبد الله بن محمّد المطلق، د. محمَّد بن إبراهيم الموسَى، الفِقهُ الميَسَّر، الناشر: مَدَارُ الوَطن للنَّشر، الرياض - المملكة العربية السعودية، الطبعة: جـ 7 و 11 - 13: الأولى 1432/ 2011 - باقي الأجزاء: الثانية، 1433هـ - 2012م.
    • "عامر": باسم أحمد عامر، العملات الرقمية " البتكوين أنموذجاً" ومدى توافقها مع ضوابط النقود في الإسلام، مجلة جامعة الشارقة للعلوم الشرعية والدراسات الإسلامية، المجلد 16، العدد1، شوال 1440هـ-2019م.
    • "عامر": صلاح الدين أحمد محمد عامر، أنظمة الدفع الإلكتروني المعاصر غير الائتماني في الفقه الإسلامي، أطروحة: دكتوراة، كلية الشريعة والقانون (قسم الفقه المقارن) - جامعة أم درمان الإسلامية (السودان)، إشراف: د. الواثق عطاء المنان محمد العام الجامعي: 1433هـ - 2012م.
    • "عباس": علاء طه عباس، الضرر في المسؤولية الإدارية، مجلة الجامعة العراقية، الجامعة العراقية - مركز البحوث والدراسات الإسلامية، العراق، عدد 61، ج3، آب (أغسطس) 2023.
    • "عثمانية وآخر": عثمان عثمانية، وداد بن قيراط، العملات المشفرة: البيتكوين والعملات التقليدية، مجلة رؤى اقتصادية، جامعة الوادي كلية العلوم الاقتصادية والتجارية وعلوم التسيير، مجلد 11، العدد 1، 2021، الجزائر.
    • "عفيفي": د. محمود عفيفي عفيفي حسن، النقود الرقمية وأثر التعامل بها على الحياة الاقتصادية دراسة فقهية اقتصادية مقارنة، مجلة البحوث الفقهية والقانونية، كلية الشريعة والقانون بدمنهور، العدد 38، المجلد الأول، يوليو 2022م 1443هـ.
    • "عويس وآخرين": د. عبد الحليم عويس، موسوعة الفقه الإسلامي المعاصر، دار الوفاء، 1426هـ-2005، الطبعة الأولى، المنصورة.
    • "أبو العيال": أيمن محمد أبو العيال، تقدير التعويض وأثر تغير قيمة النقد والأسعار فيه، المجلة القانونية والقضائية، قطر، السنة 4، العدد 1.
    • "غربا": زكريا أمادو غربا، العملات المشفرة: الآثار الاقتصادية والحكم الشرعي، مجلة بيت المشورة، بيت المشورة للاستشارات المالية، العدد 16، أكتوبر 2021.
    • "فراج": د. أحمد فراج حسين، الملكية ونظرية العقد في الشريعة الإسلامية، مؤسسة الثقافة الجامعية، الإسكندرية، الطبعة الأولى، دون تاريخ.
    • "أبو فرحة": صالح رضا حسن أبو فرحة، تغير قيمة النقود وأثره في سداد الدَّيْن في الإسلام، 1426ه / 2005م.
    • "القحطاني وآخرون": د. أسامة بن سعيد القحطاني، د. علي بن عبد العزيز بن أحمد الخضير، د. ظافر بن حسن العمري، د. فيصل بن محمد الوعلان، د. فهد بن صالح بن محمد اللحيدان، د. صالح بن عبيد الحربي، د. صالح بن ناعم العمري، د. عزيز بن فرحان بن محمد الحبلاني العنزي، د. محمد بن معيض آل دواس الشهراني، د. عبد الله بن سعد بن عبد العزيز المحارب، د. عادل بن محمد العبيسي، موسوعة الإجماع في الفقه الإسلامي، الناشر: دار الفضيلة للنشر والتوزيع، الرياض - المملكة العربية السعودية، الطبعة: الأولى، 1433هـ - 2012م.
    • "مراد": د. فضل بن عبد الله مراد، المقدمة في فقه العصر، الناشر: الجيل الجديد ناشرون صنعاء، الطبعة: الثانية، 1437هـ - 2016م.
    • "نعمان": د. ضياء علي أحمد نعمان، النقود الإلكترونية وسيلة وفاء في التجارة الإلكترونية، المجلة المغربية للدراسات القانونية والقضائية، العدد 5، 2011.
    • "آل نعمان": د. شادي بن محمد بن سالم آل نعمان، جامع تراث العلامة الألباني في الفقه، الناشر: مركز النعمان للبحوث والدراسات الإسلامية وتحقيق التراث والترجمة، صنعاء اليمن، الطبعة: الأولى، 2015م.
    • الجهات:
    • "البنك": البنك المركزي الأردني، العملات المشفرة دراسة، دائرة الإشراف والرقابة على نظام المدفوعات الوطني، آذار (مارس) 2020.
    • "مجمع": المجمع الفقهي الإسلامي، رابطة العالم الإسلامي، قرارات المجمع الفقي الإسلامي بمكة المكرمة، الدورات من الأولى إلى السابعة عشرة، القرارات من الأول إلى الثاني بعد المائة، 1398-1424هـ/1977-2004م، الدورة الخامسة، القرار السادس.
    • "مجمع": قرارات وتوصيات مجمع الفقه الإسلامي الدولي، المنبثق عن منظمة التعاون الإسلامي، الدوريات: 2-24، القرارات: 1-238، 1406-1441هـ-1985-2019م، الإصدار الرابع، 1442هـ-2020م، القرار 21 (9/2) في 11:16/10/1986م، (بشأن أحكام النقود الورقية وتغير قيمة العملة، والمنشور بمجلة المجمع العدد الثالث ج3 ص1650، والعدد الخامس ج3، ص1609).
    • "مجمع": مجمع الفقه الإسلامي الدولي المنبثق عن منظمة التعاون الإسلامي، المنعقد في دورته الرابعة والعشرين بدبي، خلال الفترة من: 07-09 ربيع الأول 1441هـ، الموافق: 6:4 نوفمبر 2019م، الأعمال الكاملة.
    • "مصر": قانون البنك المركزي المصري الجديد رقم 194 لسنة 2020.
    • "وزارة الأوقاف": وزارة الأوقاف والشئون الإسلامية الكويت، الموسوعة الفقهية الكويتية، الطبعة: (من 1404 - 1427هـ)، الأجزاء 1 - 23: الطبعة الثانية، دارالسلاسل الكويت، الأجزاء 24 - 38: الطبعة الأولى، مطابع دار الصفوة مصر، الأجزاء 39 - 45: الطبعة الثانية، طبع الوزارة.
    • ثامنا: كتب عامة ومتخصصة في الاقتصاد والمالية:
    • "تردايت وآخر": ولید بن تردایت ، طارق عازار، المعالجة المحاسبیة للأصول المشفرة، صندوق النقد العربي، سلسلة كتیبات تعریفیة، العدد: 40، 2022م.
    • "حبيب": د. مطانيوس حبيب، الاقتصاد السياسي، منشورات جامعة دمشق، 1990-1991، الطبعة الرابعة.
    • "خلاف": د. خلاف عبد الجابر خلاف، مدخل للدراسات الاقتصادية الإسلامية، المعهد العالي للدراسات الإسلامية، 1427هـ-2007، مصر.
    • "شرون وآخر": عز الدين شّرون و بوبكر مصطفى، العملات المشفرة مستقبل المعاملات المالية: البتكوين أنموذجا، مجلة المنهل الإقتصادي، جامعة الشهيد حمه لخضر الوادي - كلية العلوم الاقتصادية والتجارية وعلوم التسيير، الجزائر، مجلد 1، عدد 2، ديسمبر 2018.
    • "شطا": د. منصور على منصور شطا، العملات الافتراضية المشفرة وأثرها على مستقبل المعاملات (الواقع وأفاق المستقبل)، مجلة كلية الشريعة والقانون بطنطا، العدد 37، الجزء الأول، يناير/مارس 2022م.
    • "العقون وآخر": نادية العقون ، و سامي مباركي، الآثار المحتملة للعملة الافتراضية المشفرة على أداء وفعالية السياسة النقدية، مجلة الدراسات المالية والمحاسبية والإدارية، جامعة العربي بن مهيدي أم البواقي مخبر المالية المحاسبة الجباية والتأمين، الجزائر، مجلد 8، عدد 3، ديسمبر 2021.
    • "فاطمة وآخرين": فوقة فاطمة ، تقرورت محمد ، مرقوم كلثوم، انعكاس العملات الرقمية المشفرة على شركات التكنولوجيا المالية، مجلة الادارة والتنمية للبحوث والدراسات، جامعة علي لونيسي البليدة 2، العفرون الجزائر، مجلد 9 ، عدد 1، يونيو 2020.
    • تاسعا: المراجع الإلكترونية:
    • الموقع الرسمي على الإنترنت: دار الإفتاء المصرية ، فضيلة المفتي: مفتي الديار المصرية، د./ شوقي إبراهيم علام، الفتوى: 4205س، تاريخ الفتوى: 28 ديسمبر 2017:

    https://www.dar-alifta.org/ar/fatawa/14139/%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%84-%D8%B9%D9%85%D9%84%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%AA%D9%83%D9%88%D9%8A%D9%86-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A8%D9%87%D8%A7

    • الموقع الرسمي على الإنترنت: دار الإفتاء الفلسطينية: مجلس الإفتاء، الرقم: 16/2016/297، تاريخ: 25 ربيع الأول 1439هـ الموافق: 14 كانون الأول (ديسمبر) 2017:

    https://www.darifta.ps/majles2014/showfile/show.php?id=269

    • الموقع الرسمي على الإنترنت: البنك الأوروبي: مقال: هل يُمكِن أن تُساعِد العملات المُشفَّرة وقواعد البيانات المتسلسلة في مكافحة الفساد؟، 20/2/2018:

    https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/virtualcurrencyschemes201210en.pdf

    • الموقع الرسمي على الإنترنت: مدونة البنك الدولي: مخطط العملات الرقمية، أكتوبر 2012:

    https://blogs.worldbank.org/ar/voices/can-cryptocurrencies-and-blockchain-help-fight-corruption

    • الموقع الرسمي على الإنترنت: (About CoinMarketCap) حول ماركت كاب: أهم موقع متخصص في إحصاءيات العملات المشفرة وحركتها في السوق وتداولها وتتبع إصدارها. صفحة: (All Cryptocurrencies) - أسعار اليوم للعُملات المُشفرة:

    https://coinmarketcap.com/all/views/all/

     

     

     

    References:

     

    1: alquran aleazim, biriwayat hafs ean easim.

    2: kutub altafsir waeulum alquran aleazim:

    • "alalwsi": shihab aldiyn mahmud bin eabd allah alhusayni al'alusi (almutawafaa: 1270h), ruh almaeani fi tafsir alquran aleazim walsabe almathani, almuhaqaqa: eali eabd albari eatiat, alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrut altabeatu: al'uwlaa, 1415hi.
    • "aljasasu": 'ahmad bin eali 'abu bakr alraazi aljasas alhanafiu (almutawafaa: 370h), 'ahkam alqurani, almuhaqaqa: muhamad sadiq alqamhawi - eudw lajnat murajaeat almasahif bial'azhar alsharif, alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut, tarikh altabei: 1405hi.
    • "alshaerawi": muhamad mutualiy alshaerawi (almutawafaa: 1418hi), tafsir alshaerawii - alkhawatiru, alnaashir: mutabie 'akhbar alyawma, dun tarikhi.
    • "altabri": muhamad bin jarir bin yazid bin kathir bin ghalib alamli, 'abu jaefar altabari (almutawafaa: 310hi), jamie albayan fi tawil alqurani, almuhaqaqi: 'ahmad muhamad shakiri, alnaashir: muasasat alrisalati, altabeatu: al'uwlaa, 1420 hi - 2000m.
    • "alqurtibiu": 'abu eabd allah muhamad bin 'ahmad bin 'abi bakr bin farah al'ansarii alkhazrijiu shams aldiyn alqurtubii (almutawafaa: 671hi), aljamie li'ahkam alquran - tafsir alqurtubi, tahqiqu: 'ahmad albarduni , wa'iibrahim 'atfish, alnaashir: dar alkutub almisriat - alqahirati, altabeatu: althaaniatu, 1384h - 1964m.
    • "abin kathir": 'abu alfida' 'iismaeil bin eumar bin kathir alqurashii albasriu thuma aldimashqiu (almutawafaa: 774hi), tafsir alquran aleazimi, almuhaqaqa: sami bin muhamad salamat, alnaashir: dar tiibat lilnashr waltawzie, altabeati: althaaniat 1420h - 1999m.

    3: kutub alsuna alnabawia almusharafa, waeulumaha:

    • "albukhari": muhamad bin 'iismaeil 'abu eabdallah albukhariu aljaeafi, aljamie almusnid alsahih almukhtasar min 'umur rasul allah salaa allah ealayh wasalam wasunanuh wa'ayaamuh - sahih albukhari, almuhaqaqa: muhamad zuhayr bin nasir alnaasir, alnaashir: dar tawq alnajaa (msawarat ean alsultaniat bi'iidafat tarqim tarqim muhamad fuad eabd albaqi), altabeati: al'uwlaa, 1422hi.
    • "albaladhiri": 'ahmad bin yahyaa bin jabir bin dawud albaladhury (almutawafaa: 279hi), fatuh albildan, alnaashir: dar wamaktabat alhilali- bayrut, eam alnashri: 1988.
    • "albuyti": muhamad al'amin bin eabd allh bin yusif bin hasan al'urmy alealanwy al'athyubi alharary alkariu albuayty, sharah sunan aibn majat almusamaa "murshid dhawi alhaja walhajat 'iilaa sunan aibn majah walqawl almuktafaa ealaa sunan almustafaa", murajaeat lajnat min aleulama' biriasati: du. hashim muhamad eali husayn mahdi, alnaashir: dar alminhaji, almamlakat alearabiat alsaeudiat - jidat, altabeati: al'uwlaa, 1439h - 2018m.
    • "albihaqi": 'ahmad bin alhusayn bin eali bin musaa alkhusrawjirdy alkhirasani, 'abu bakr albayhaqi (almutawafaa: 458h), alsunan alkubraa, almuhaqaqa: muhamad eabd alqadir eata, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeatu: althaalithati, 1424h - 2003m.
    • "albihaqi": 'ahmad bin alhusayn bin eali bin musaa alkhusrawjirdy alkhirasani, 'abu bakr albayhaqi (almutawafaa: 458hi), maerifat alsunan waliathar, almuhaqaqi: eabd almueti 'amin qileiji, alnaashiruna: jamieat aldirasat al'iislamia (kratshi - bakistanu), dar qatiba (dimashq - bayrut), dar alwaey (halab - dimashqa), dar alwafa' (almansurat - alqahirati), altabeatu: al'uwlaa, 1412h - 1991m.
    • "alhakmi": 'abu eabd allah alhakim muhamad bin eabd allah bin muhamad bin hamduyh bin nueym bin alhakam aldabiu altahmaniu alnaysaburiu almaeruf biaibn albaye (almutawafaa: 405h), almustadrik ealaa alsahihayni, tahqiqu: mustafaa eabd alqadir eata, alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeatu: al'uwlaa، 1411 - 1990.
    • "abin hanbal": 'abu eabd allh 'ahmad bin muhamad bin hanbal bin hilal bin 'asad alshaybani (almutawafaa: 241hi), musnid al'iimam 'ahmad bin hanbul, almuhaqiqi: shueayb al'arnawuwt - eadil murshidi, wakhrun, alnaashir: muasasat alrisalati, altabeatu: al'uwlaa, 1421h - 2001m.
    • "alkhafaji wakhar": eaziz tazim jabra, shima' maqil, 'athar darajat jisamat alkhata fi taqdir altaewidi, jamieat alkufat - kuliyat alqanuni, aleiraqi, mujalad 12, eadad 43, kanun 'uwal (disambir) 2019.
    • "aldaariqatani": 'abu alhasan eali bin eumar bin 'ahmad bin mahdi bin maseud bin alnueman bin dinar albaghdadi aldaariqutniu (almutawafaa: 385h), sunan aldaariqatani, haqaqah wadabt nasih waealaq ealayhi: shueayb alarnuuwta, hasan eabd almuneim shalabi, eabd allatif haraz allah, 'ahmad barhum, alnaashir: muasasat alrisalati, bayrut - lubnan, altabeata: al'uwlaa, 1424h - 2004m.
    • 'abu dawud: 'abu dawud sulayman bin al'asheath bin 'iishaq bin bashir bin shidad bin eamrw al'azdi alssijistany (almutawafaa: 275h), sunan 'abi dawud, almuhaqaqa: muhamad muhyi aldiyn eabd alhamid, alnaashir: almaktabat aleasriatu, sayda - bayrut.
    • "abin raslan": shihab aldiyn 'abu aleabaas 'ahmad bin husayn bin eali bin raslan almaqdisi alramliu alshaafieiu (almutawafaa: 844 hu), sharh sunan 'abi dawud, tahqiqa: eadad min albahithin bidar alfalaah bi'iishraf khalid alribati, alnaashir: dar alfalah lilbahth aleilmii watahqiq altarathi, alfayuwm - jumhuriat misr alearabiat, altabeati: al'uwlaa, 1437h - 2016m.
    • "alzarqani": muhamad bin eabd albaqi bin yusif alzarqani almisriu al'azhariu, sharah alzarqani ealaa muataa al'iimam malk, tahqiqa: tah eabd alra'wf saedu, alnaashir: maktabat althaqafat aldiyniat - alqahirati, altabeatu: al'uwlaa, 1424h - 2003m.
    • "alsibti": eiad bin musaa bin eiad bin eamrwn alyahsabi alsabti, 'abu alfadl (almutawafaa: 544hi), sharh sahih muslim lilqadia eiad almusamma 'iikmal almuelim bfawayid muslim, almuhaqiqi: alduktur yhyaa 'iismaeil, alnaashir: dar alwafa' liltibaeat walnashr waltawzie, masr, altabeati: al'uwlaa, 1419h - 1998m.
    • "alsindi": muhamad bin eabd alhadi altatwi, 'abu alhasan, nur aldiyn alsandi (almutawafaa: 1138hi), hashiat alsandi ealaa sunan aibn majah - kifayat alhajat fi sharh sunan aibn majh, alnaashir: dar aljil - bayrut, bidun tabeatin.
    • "alshukani": muhamad bin eali bin muhamad bin eabd allah alshuwkani alyamani (almutawafaa: 1250h), nil al'awtar, tahqiqu: eisam aldiyn alsababiti, alnaashir: dar alhaditha, masr, altabeata: al'uwlaa, 1413h - 1993m.
    • "abin eabd albar": 'abu eumar yusif bin eabd allh bin muhamad bin eabd albirr bin easim alnamirii alqurtibii (almutawafaa: 463hu), alaistidhkaru, tahqiqu: salim muhamad eataa, muhamad eali mueawad, alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeatu: al'uwlaa، 1421 - 2000.
    • "abn ghihb" : bikr bin eabd allh 'abu zayd bin muhamad bin eabd allh bin bikr bin euthman bin yahyaa bin ghihab bin muhamad (almutawafaa : 1429hi), fiqh alnawazilu, alnaashir: muasasat alrisalati, altabeat : al'uwlaa - 1416h , 1996m.
    • "qdimi": qadimi kutab khanata, sharh sunan aibn majah, majmue min 3 shuruhi, "misabah alzujajati" lilsuyutii (t 911h), w "'iinjah alhajati" limuhamad eabd alghani almujadadii alhanafii (t 1296h), w "maa yaliq min hali allughat washarh almushkilati" lifakhr alhasan bin eabd alrahman alhanafii alkankuhi (1315h), alnaashir: qadimi katab khanat - kratshi.
    • "lashinu": al'ustadh alduktur musaa shahin lashin, fatah almuneim sharh sahih muslmin, alnaashir: dar alshuruqi, altabeata: al'uwlaa (ldar alshuruqi), 1423h - 2002m.
    • "abn majata": abn majat 'abu eabd allh muhamad bn yazid alqazwini, wamajat asm 'abih yazid (almutawafaa: 273hi), sunan aibn majah, tahqiqa: muhamad fuad eabd albaqi, alnaashir: dar 'iihya' alkutub alearabiat - faysal eisaa albabi alhalbi, kitab altijarati.
    • "mislmi": muslim bin alhajaaj 'abu alhasan alqushayrii alnaysaburiu (almutawafaa: 261hi), sahih muslim - almusnid alsahih almukhtasar binaql aleadl ean aleadl 'iilaa rasul allah salaa allah ealayh wasalama, almuhaqaqa: muhamad fuad eabd albaqi, alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut.
    • "alnasayiyu": 'abu eabd alrahman 'ahmad bin shueayb bin eali alkharasani, alnasayiyu (almutawafaa: 303h), alsunan alkubraa, tahqiqu: hasan eabd almuneim shalabi, 'ashraf ealayhi: shueayb al'arnawuwt qadim lah: eabd allah bin eabd almuhsin alturki, alnaashir: muasasat alrisalat - bayrut, altabeata: al'uwlaa, 1421h - 2001m.
    • "alnnwwi": 'abu zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu (almutawafaa: 676hi), alminhaj sharh sahih muslim bin alhajaaj (sahih muslim bisharh alnawawii), alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut, altabeata: althaaniatu, 1392h.
    • "abin hibira": yahyaa bin (hubayrat ban) muhamad bin hubirat aldhuhliu alshybany, 'abu almuzafar, eawn aldiyn (almutawafaa: 560h), al'iifsah ean maeani alsahahi, almuhaqiqi: fuad eabd almuneim 'ahmadu, alnaashir: dar alwatani, sanat alnashr: 1417h.

    4: kutub allugha alearabia waeulumaha:

    • "'iibrahim mustafaa wakhrun": 'iibrahim mustafaa - 'ahmad alzayaat - hamid eabd alqadir - muhamad alnajar, almuejam alwasiti, majmae allughat alearabiat bialqahirati, alnaashir: dar aldaewati, dun dhikr tarikh alnashri.
    • "'afindi": 'ahmad faris 'afindi, sahib aljawayibi, aljasus ealaa alqamus, alnaashir: matbaeat aljawayib - qustantiniatun, eam alnashri: 1299h.
    • "alraazi": zayn aldiyn 'abu eabd allah muhamad bin 'abi bakr bin eabd alqadir alhanafiu alraazi (almutawafaa: 666hi), mukhtar alsahahi, almuhaqaqa: yusif alshaykh muhamad, alnaashir: almaktabat aleasriat - aldaar alnamudhajiatu, bayrut - sayda, altabeata: alkhamisati, 1420h / 1999m.
    • "rida": 'ahmad rida (eudw almajmae aleilmii alearabii bidimashqa), muejam matn allugha (musueatan lughawiat hadithatun), alnaashir: dar maktabat alhayaat - bayrut, eam alnashri: 1380:1377h - 1960:1958m.
    • "alzbidi": mhmmd bin mhmmd bin eabd alrzzaq alhusayni, 'abu alfayda, almlqqb bimurtadaa, alzzabydy (almutawafaa: 1205h), taj alearus min jawahir alqamus, almuhaqaqi: majmueat min almuhaqiqina, alnaashir: dar alhidayati, dun dhikr makan alnashr watarikhihi.
    • "eumar wakhruni": du. 'ahmad mukhtar eabd alhamid eumar (almutawafia: 1424h), muejam allughat alearabiat almueasirati, alnaashir: ealam alkutub, altabeat al'uwlaa, 1429hi/2008m, dun dhikr makan alnashri.
    • "fars": 'ahmad faris 'afindi, sahib aljawayibi, aljasus ealaa alqamus, alnaashir: matbaeat aljawayib - qustantiniatun, eam alnashri: 1299h.
    • "alfarahidi": 'abu eabd alrahman alkhalil bin 'ahmad bin eamriw bin tamim alfarahidi albasari (almutawafaa: 170h), kitab aleayni, almuhaqaqu: du. mahdi almakhzumi, du. 'iibrahim alsaamaraayiy, alnaashir: dar wamaktabat alhilal, dun dhikr makan alnashr wala tarikhahu.
    • "alfiruzabadi": majd aldiyn 'abu tahir muhamad bin yaequb alfayruzabadaa (almutawafaa: 817hu), alqamus almuhiti, tahqiqu: maktab tahqiq alturath fi muasasat alrisalati, alnaashir: muasasat alrisalat liltibaeat walnashr waltawzie, bayrut - lubnan, altabeata: althaaminati, 1426h /2005m.
    • "abin manzur": muhamad bin makram bin ealaa، 'abu alfadali, jamal aldiyn aibn manzur al'ansariu alruwayfeaa al'iifriqaa (almutawafaa: 711h), lisan alearbi, alnaashir: dar sadir - bayrut, altabeata: althaalithata, 1414h.

    kutub almaeajim alfiqhia:

    • "albirikti": muhamad eamim al'iihsan almujadadiu albarikati, altaerifat alfiqhiatu, alnaashir: dar alkutub aleilmia ('iieadat safin liltabeat alqadimat fi bakistan 1407h - 1986mi), altabeati: al'uwlaa, 1424h - 2003m.
    • "abu habib": du. saedi 'abu habib, alqamus alfiqhiu lughat wastilaha, alnaashir: dar alfikri. dimashq - suriat, altabeatu: althaaniat 1408h-1988m.
    • "aljirjani": eali bin muhamad bin eali alzayn alsharif aljirjaniu (almutawafaa: 816hi), kitab altaerifati, almuhaqaqa: dabtuh wasahahah jamaeat min aleulama' bi'iishraf alnaashir, alnaashir: dar alkutub aleilmiat bayrut -lubnan, altabeata: al'uwlaa 1403h -1983m.
    • "qilaeiji, wakhar": muhamad rawaas qaleaji - hamid sadiq qanibi, muejam lughat alfuqaha'i, alnaashir: dar alnafayis liltibaeat walnashr waltawzie, altabeati: althaaniati, 1408h - 1988m.

    5: kutub 'usul alfiqh waqawaeidihi:

    • "haydar": eali haydar khawajih 'amin 'afindi (almutawafaa: 1353hu), darar alhukaam fi sharh majalat al'ahkami, taeribi: fahmi alhusayni, alnaashir: dar aljili, altabeata: al'uwlaa, 1411h - 1991m.
    • "alshaatibiu": 'iibrahim bin musaa bin muhamad allakhmi algharnatiu alshahir bialshaatibii (almutawafaa: 790hi), almuafaqati, almuhaqiqi: 'abu eubaydat mashhur bin hasan al salman, alnaashir: dar aibn eafan, altabeatu: altabeat al'uwlaa 1417hi/ 1997m.
    • "almirdawi": eala' aldiyn 'abu alhasan eali bin sulayman almirdawii aldimashqii alsaalihii alhanbalii (almutawafaa: 885h), altahbir sharh altahrir fi 'usul alfiqah, almuhaqaqi: da. eabd alrahman aljabrin, du. eawad alqarani, du. 'ahmad alsarah, alnaashir: maktabat alrushd - alsaeudiat / alrayad, altabeatu: al'uwlaa, 1421h - 2000m.

    6: kutub alfiqh almadhhabi:

    'a) kutub alfiqh alhanafiu:

    • "al'asmandi": muhamad bin eabd alhamid al'asmandi (552 ha), tariqat alkhilaf fi alfiqh bayn al'ayimat al'aslafi, tahqiqu: du. muhamad zaki eabd albar, alnaashir: maktabat dar altarathi, alqahirat - masr, altabeati: althaaniati, 1428h - 2007m.
    • "albabirti": muhamad bin muhamad bin mahmud, 'akmal aldiyn 'abu eabd allah aibn alshaykh shams aldiyn aibn alshaykh jamal aldiyn alruwmi albabirati (almutawafaa: 786h), aleinayat sharh alhidayati, alnaashir: dar alfikri, altabeati: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • "alhasakifi": muhamad bin ealiin bin muhamad alhisny almaeruf bieala' aldiyn alhaskafii alhanafii (almutawafaa: 1088h), aldur almukhtar sharh tanwir al'absar wajamie albahar, almuhaqaqi: eabd almuneim khalil 'iibrahim, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, 1423hi- 2002m.
    • "alhilbi": 'iibrahim bin muhamad bin 'iibrahim alhalaby alhanafii (almutawafaa: 956hi), mujmae al'anhur fi sharh multaqaa al'abhari, almuhaqaqi: khalil eimran almansur, alnaashir: dar alkutub aleilmiat - lubnan/ bayrut, altabeata: al'uwlaa, 1419h - 1998m.
    • "khisru": muhamad bin framarz bin ealiin alshahir bimilana - 'aw manalana 'aw almawlaa - khasru (almutawafaa: 885ha), darar alhukaam sharh gharr al'ahkami, alnaashir: dar 'iihya' alkutub alearabiati, altabeati: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • "shikhi zadaha": eabd alrahman bin muhamad bin sulayman almadeuu bishaykhi zadahu, yueraf bidamad 'afindi (almutawafaa: 1078hi), majmae al'anhur fi sharh multaqaa al'abhar, alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii, altabeati: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • "alziylei": euthman bin eali bin mahjin albariei, fakhr aldiyn alziylei alhanafii (almutawafaa: 743hi), tabyin alhaqayiq sharh kanz aldaqayiq wahashiat alshshilbii, alhashiati: shihab aldiyn 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin yunis bin 'iismaeil bin yunis alshshilbi (almutawafaa: 1021h), alnaashir: almitbaeat alkubraa al'amiriat - bulaq, alqahirata, altabeatu: al'uwlaa, 1313hi.
    • "alsarkhisi": muhamad bin 'ahmad bin 'abi sahl shams al'ayimat alsarukhsii (almutawafaa: 483hi), almabsuta, alnaashir: dar almaerifat - bayrut, altabeatu: bidun tabeati, tarikh alnashr: 1414h - 1993m.
    • "alsamirqandi": muhamad bin 'ahmad bin 'abi 'ahmadu, 'abu bakr eala' aldiyn alsamarqandi (almutawafaa: nahw 540hi), tuhfat alfuqaha'i, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeata: althaaniatu, 1414h - 1994m.
    • "alsharunbilali": hasan bin eamaar bin eali alsharunbilaly almisri alhanafiu (almutawafaa: 1069hi), maraqi alfalah sharh matn nur al'iidah, aietanaa bih warajaeah: naeim zarzur, alnaashir: almaktabat aleasriatu, altabeatu: al'uwlaa, 1425h - 2005m.
    • "aleabaadi": 'abu bakr bin eali bin muhamad alhadaadi aleabaadi alzzabidi alyamani alhanafiu (almutawafaa: 800h), aljawharat alnayrat, alnaashir: almatbaeat alkhayriatu, altabeatu: al'uwlaa, 1322hi.
    • "abin eabdin": abn eabdin, muhamad 'amin bin eumar bin eabd aleaziz eabidin aldimashqii alhanafii (almutawafaa: 1252hi), radi almuhtar ealaa alduri almukhtari, alnaashir: dar alfikiri-birut, altabeati: althaaniati, 1412h - 1992m.
    • "abin aibn eabdin": eala' aldiyn muhamad bin (muhamad 'amin almaeruf biaibn eabdin) bin eumar bin eabd aleaziz eabidin alhusaynii aldimashqii (almutawafaa: 1306hi), qurah eayn al'akhyar litakmilat radi almuhtar eali "aldir almukhtar sharh tanwir al'absari", (matbue bakhir radu almuhtari), alnaashir: dar alfikr liltibaeat walnashr waltawzie, bayrut - lubnan.
    • "aleayni": 'abu muhamad mahmud bin 'ahmad bin musaa bin 'ahmad bin husayn alghitabaa alhanfaa badr aldiyn aleaynaa (almutawafaa: 855h), albinayat sharh alhidayati, alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrut, lubnan, altabeatu: al'uwlaa, 1420 hi - 2000 mi.
    • "alghnimi": eabd alghani bin talib bin hamadat bin 'iibrahim alghunimi aldimashqii almaydanii alhanafii (almutawafaa: 1298h), allibab fi sharh alkitabi, haqaqahu: muhamad muhyi aldiyn eabd alhumid, alnaashir: almaktabat aleilmiatu, bayrut - lubnan.
    • "qidri": muhamad qadri basha (almutawafaa: 1306hi), murshid alhayran 'iilaa maerifat 'ahwal al'iinsani, alnaashiru: almatbaeat alkubraa al'amiriat bibulaqi, altabeati: althaaniati, 1308h - 1891m.
    • "alkasani": eala' aldiyn, 'abu bakr bin maseud bin 'ahmad alkasanii alhanafii (almutawafaa: 587hi), badayie alsanayie fi tartib alsharayiei, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: althaaniati, 1406h - 1986m.
    • "ljanatu": lajnat mukawanat min eidat eulama' wafuqaha' fi alkhilafat aleuthmaniati, majalat al'ahkam aleadliati, almuhaqiqi: najib hwawini, alnaashir: nur muhamad, karkhanh tjart kutub, aram bagh, kratshi.
    • "abin maza": 'abu almaeali burhan aldiyn mahmud bin 'ahmad bin eabd aleaziz bin eumar bin mazat albukhariu alhanafiu (almutawafaa: 616h), almuhit alburhani fi alfiqh alnuemanii fiqh al'iimam 'abi hanifat radi allah eanhu, almuhaqiq: eabd alkarim sami aljundi, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeata: al'uwlaa, 1424h - 2004m.
    • "almirghinani": eali bin 'abi bakr bin eabd aljalil alfirghaniu almarghinani, 'abu alhasan burhan aldiyn (almutawafaa: 593hi), alhidayat fi sharh bidayat almubtadi, almuhaqaqi: talal yusif, alnaashir: dar ahya' alturath alearabii - bayrut - lubnan.
    • "abin najim almisri": zayn aldiyn bin 'iibrahim bin muhamadi, almaeruf biaibn najim almasri (almutawafaa: 970h), albahr alraayiq sharh kanz aldaqayiqi, wafi akhirihi: takmilat albahr alraayiq limuhamad bin husayn bin eali altuwri alhanafii alqadirii (t baed 1138 hu), wabialhashiati: minhat alkhaliq liaibn eabdin, alnaashir: dar alkitaab al'iislami, altabeati: althaaniat - bidun tarikhi.
    • "abin najim": siraj aldiyn eumar bin 'iibrahim bin najim alhanafiu (t 1005h), alnahr alfayiq sharh kanz aldaqayiqi, almuhaqaqa: 'ahmad eazw einayat, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, 1422h - 2002ma..
    • "abn alhamami": kamal aldiyn muhamad bin eabd alwahid alsiyuasi almaeruf biabn alhumaam (almutawafaa: 861hi), fath alqadir, alnaashir: dar alfikri, altabeati: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    1. bi) kutub alfiqh almalki:
    • "alabi": salih bin eabd alsamie alabi al'azhari (almutawafaa: 1335h), althamar aldaani sharh risalat aibn 'abi zayd alqayrawani, alnaashir: almaktabat althaqafiat - bayrut.
    • "altttayiy": 'abu eabd alllah shams aldiyn muhamad bin 'iibrahim bin khalil altatayiyu almalikiu (almutawafaa: 942ha), jawahir aldarar fi hali 'alfaz almukhtasar, haqaqah wakharaj 'ahadithahu: alduktur 'abu alhasan, nuri hasan hamid almislaati, alnaashir: dar aibn hazma, bayrut - lubnan, altabeata: al'uwlaa, 1435h - 2014m.
    • "alttmimi": 'abu bakr muhamad bin eabd allh bin yunis altamimi alsaqliu (almutawafaa: 451hi), aljamie limasayil almudawanati, almuhaqaqi: majmueat bahithin fi rasayil dukturah, alnaashir: maehad albuhuth aleilmiat wa'iihya' alturath al'iislamii - jamieat 'umi alquraa (silsilat alrasayil aljamieiat almusaa bitabeiha), tawziei: dar alfikr liltibaeat walnashr waltawzie, altabeati: al'uwlaa, 1434h - 2013m.
    • "altuzri": euthman bin almakiyi altuwzriu alzubaydi, tawdih al'ahkam sharh tuhfat alhukaami, alnaashir: almatbaeat altuwnisiati, altabeatu: al'uwlaa, 1339hi.
    • "althielabi": 'abu muhamad eabd alwahaab bin eali bin nasr althaelabii albaghdadi almalikiu (almutawafaa: 422hi), euyun almasayil, dirasat watahqiqu: eali mhmmad 'iibrahim buruibat, alnaashir: dar aibn hazam liltibaeat walnashr waltawzie, bayrut - lubnan, altabeata: al'uwlaa, 1430h - 2009m.
    • "aljindi": khalil bin 'iishaq bin musaa, dia' aldiyn aljundiu almalikiu almisriu (almutawafaa: 776hi), altawdih fi sharh almukhtasar alfareii liaibn alhajibi, almuhaqiqi: da. 'ahmad bin eabd alkarim najib, alnaashir: markaz najibuyh lilmakhtutat wakhidmat altarathi, altabeati: al'uwlaa, 1429h - 2008m.
    • "abin alhajiba": euthman bin eumar bin 'abi bakr bin yunus, 'abu eamrw jamal aldiyn abn alhajib alkurdii almalikii (almutawafaa: 646hu), jamie al'umahati, almuhaqaqi: 'abu eabd alrahman al'akhdar al'akhdari, alnaashir: alyamamat liltibaeat walnashr waltawzie, altabeati: althaaniati, 1421h - 2000m.
    • "alkharshi": muhamad bin eabd allah alkharshi almaliki 'abu eabd allh (almutawafaa: 1101hi), sharh mukhtasar khalil lilkhirshi, alnaashir: dar alfikr liltibaeat - bayrut, altabeatu: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • "aldisuqi": muhamad bin 'ahmad bin earfat aldisuqi almaliki (almutawafaa: 1230hi), hashiat aldasuqi ealaa alsharh alkabiri, alnaashir: dar alfikri, altabeati: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • "alrajraji": 'abu alhasan eali bin saeid alrajraji (almutawafaa: baed 633h), mnahij alttahsil wanatayij litayif alttawil fi sharh almdawwant whall mushkilatha, alnaashir: dar aibn hazma, altabeata: al'uwlaa, 1428h - 2007m.
    • "abn rushd - aljad": 'abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtibi (almutawafaa: 520ha), masayil 'abi alwalid aibn rushd (aljid), tahqiqu: muhamad alhabib altijkaniu, alnaashir: dar aljil, bayrut - dar alafaq aljadidati, almaghribi, altabeatu: althaaniatu, 1414h - 1993m.
    • "abn rushd aljad": 'abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtibii (almutawafaa: 520h), albayan waltahsil walsharh waltawjih waltaelil limasayil almustakhrajati, haqaqahu: d muhamad hajiy wakhrun, alnaashir: dar algharb al'iislami, bayrut - lubnan, altabeata: althaaniatu, 1408h - 1988m.
    • "abn rushd alhafid": 'abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtubii alshahir biaibn rushd alhafid (almutawafaa: 595hi), bidayat almujtahid wanihayat almuqtasidi, alnaashir: dar alhadith - alqahirati, altabeatu: bidun tabeati, tarikh alnashr: 1425h - 2004m.
    • "alrieini": shams aldiyn 'abu eabd allh muhamad bin muhamad bin eabd alrahman altarabulsii almaghribi, almaeruf bialhitab alrrueyny almalikii (almutawafaa: 954hu), mawahib aljalil fi sharh mukhtasar khalil, alnaashir: dar alfikri, altabeati: althaalithati, 1412h - 1992m.
    • "alzarqani": eabd albaqi bin yusif bin 'ahmad alzarqani almisri (almutawafaa: 1099ha), sharh alzzurqany ealaa mukhtasar khalila, wamaehu: alfath alrabaaniu fima dhahal eanh alzarqani, tahqiqu: eabd alsalam muhamad 'amin, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeatu: al'uwlaa, 1422h - 2002m.
    • "alsibti": eiad bin musaa bin eiad bin eamrun alyahsabi alsabti, 'abu alfadl (almutawafaa: 544hu), alttanbyhat almustanbatt ealaa alkutub almudawwanat walmukhtalatati, tahqiqu: alduktur muhamad alwathiq, alduktur eabd alnaeim himyti, alnaashir: dar aibn hazma, bayrut - lubnan, altabeata: al'uwlaa, 1432h - 2011m.
    • "alsaedi": 'abu muhamad jalal aldiyn eabd allh bin najm bin shas bin nizar aljudhamii alsaedi almalikiu (almutawafaa: 616hi), eaqd aljawahir althaminat fi madhhab ealam almadinati, dirasat watahqiqu: 'a. du. humid bin muhamad lihamr, alnaashir: dar algharb al'iislami, bayrut - lubnan, altabeati: al'uwlaa, 1423h - 2003m.
    • "alshanqiti": muhamad bin muhamad salim almajlisii alshanqitii (1206 - 1302hi), liwamie aldarar fi hatk 'astar almukhtasar - sharh "mukhtasar khalil" lilshaykh khalil bin 'iishaq aljundii almalikii (t: 776hi), tahqiqu: dar alridwan, rajie tashih alhadith watakhrijihi: alyadali bin alhaji 'ahmadu, alnaashir: dar alridwan, nawakshuta- muritania, altabeati: al'uwlaa, 1436h - 2015m.
    • "alsaawi": 'abu aleabaas 'ahmad bin muhamad alkhuluti, alshahir bialsaawi almalikii (almutawafaa: 1241hi), bilughat alsaalik li'aqrab almasaliki, almaeruf bihashiat alsaawi ealaa alsharh alsaghir (alsharh alsaghir hu sharh alshaykh aldardir likitabih almusamaa 'aqrab almasalik limadhhab al'iimam malikin), alnaashir: dar almaearifi, altabeati: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • "abin eashur": muhamad altaahir bin muhamad bin muhamad altaahir bin eashur altuwnusiu (almutawafaa: 1393hi), maqasid alsharieat al'iislamiati, almuhaqaqa: muhamad alhabib aibn alkhawjati, alnaashir: wazarat al'awqaf walshuwuwn al'iislamiati, qatru, eam alnashri: 1425h - 2004m.
    • "abin eabd albar": 'abu eumar yusif bin eabd allh bin muhamad bin eabd albiri bin easim alnamrii alqurtibii (almutawafaa: 463hi), altamhid lima fi almuataa min almaeani wal'asanidi, tahqiqu: mustafaa bin 'ahmad alealawi , muhamad eabd alkabir albakri, alnaashir: wizarat eumum al'awqaf walshuwuwn al'iislamiat - almaghrib, eam alnashri: 1387hi, ji2 sa5.
    • "binaeabad allah": eabd aleaziz binaebad allah, muealimat alfiqh almalki, alnaashir: dar algharb al'iislami, bayrut - lubnan, altabeatu: al'uwlaa, 1403h - 1983m.
    • "aleadwi": 'abu alhasan eali bin 'ahmad bin makram alsaeidi aleadawii - nisbat 'iilaa bani eudi, bialqurb min munfalut (almutawafaa: 1189h), hashiat aleadawii ealaa sharh kifayat altaalib alrabani, almuhaqaqi: yusif alshaykh muhamad albiqaei, alnaashir: dar alfikr - bayrut, altabeata: bidun tabeati, tarikh alnashr: 1414h - 1994m.
    • "aleadwi": 'abu alhasan eali bin 'ahmad bin makram alsaeidi aleadawii (nisbatan 'iilaa bani eudi, bialqurb min munfluti) (almutawafaa: 1189h), hashiat aleadawii ealaa sharh kifayat altaalib alrabani, almuhaqaqi: yusif alshaykh muhamad albiqaei, alnaashir: dar alfikr - bayrut, altabeata: bidun tabeati, tarikh alnashr: 1414h - 1994m.
    • "abin earfa": muhamad bin muhamad aibn earafat alwrughmi altuwnisiu almaliki, 'abu eabd allh (almutawafaa: 803hi), almukhtasar alfiqhiu liabn earaf, almuhaqiqi: da. hafiz eabd alrahman muhamad khayr, alnaashir: muasasatan khalf 'ahmad alkhabtur lil'aemal alkhayriati, altabeati: al'uwlaa, 1435h - 2014m.
    • "ealish": muhamad bin 'ahmad bin muhamad ealish, 'abu eabd allah almaliki (almutawafaa: 1299hi), manah aljalil sharh mukhtasar khalil, alnaashir: dar alfikr - bayrut, altabeata: bidun tabeati, tarikh alnashr: 1409h/1989m.
    • "alqarafi": 'abu aleabaas shihab aldiyn 'ahmad bin 'iidris bin eabd alrahman almaliki alshahir bialqurafi (almutawafaa: 684h), aldhakhirat fi furue almalikiati, almuhaqaqi: muhamad hajiy , saeid 'aerab , muhamad bu khabzat, alnaashir: dar algharb al'iislami- bayrut, altabeatu: al'uwlaa, 1994m.
    • "alqilyubi waeumayra": 'ahmad salamat alqalyubi wa'ahmad albarlasi eumayrata, hashita qalyubi waeumayrat, alnaashir: dar alfikr - bayrut, altabeatu: bidun tabeati, 1415h-1995m.
    • "allakhmi": eali bin muhamad alrabei, 'abu alhasan, almaeruf biallakhmy (almutawafaa: 478 hu), altabasuratu, tahqiqu: alduktur 'ahmad eabd alkarim najib, alnaashir: wizarat al'awqaf walshuwuwn al'iislamiati, qatr, altabeatu: al'uwlaa, 1432h - 2011m.
    • "almazri": 'abu eabd allah muhamad bin ealiin bin eumar alttamimy almazri almaliki (almutawafaa: 536hu), sharh altalqini, almuhaqiqi: samahat alshaykh mhmmad almukhtar alsslamy, alnaashir: dar algharb al'iislamy, altabeati: altabeat al'uwlaa, 2008m.
    • "malki": malik bin 'anas bin malik bin eamir al'asbahii almadanii (almutawafaa: 179hi), almudawanatu, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeatu: al'uwlaa, 1415hi - 1994mi.
    • "almawaqu": muhamad bin yusif bin 'abi alqasim bin yusif aleabdari alghurnati, 'abu eabd alllh almawaq almalikiu (almutawafaa: 897h), altaaj wal'iiklil limukhtasar khalil, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeatu: al'uwlaa, 1416h-1994m.
    • "alnfrawi": 'ahmad bin ghanim ('aw ghunim) bin salim aibn mihna, shihab aldiyn alnafrawii al'azharii almalikii (almutawafaa: 1126hu), alfawakih aldawani ealaa risalat abn 'abi zayd alqayrawani, alnaashir: dar alfikri, altabeati: bidun tabeati, tarikh alnashri: 1415h - 1995m.
    1. ja) kutub alfiqh alshaafieii:
    • "al'iisnwii": eabd alrahim bin alhasan bin eali al'iisnwi alshafey, 'abu muhamad, jamal aldiyn (almutawafaa: 772hu), nihayat alsuwl sharah minhaj alwusuli, alnaashir: dar alkutub aleilmiat -birut-lubnan, altabeata: al'uwlaa 1420hi- 1999m.
    • "al'iisnwii": jamal aldiyn eabd alrahim al'iisnawi (almutawafaa: 772 hu), almuhimaat fi sharh alrawdat walraafiei, aietanaa bihi: 'abu alfadl aldimyati, 'ahmad bin eulay, alnaashir: (markaz alturath althaqafii almaghribii - aldaar albayda' - almamlakat almaghribiati), (dar aibn hazm - bayrut - lubnan), altabeata: al'uwlaa, 1430h - 2009m.
    • "albjirmi": sulayman bin muhamad bin eumar albujayrami almisrii alshaafieii (almutawafaa: 1221hi), tuhfat alhabib ealaa sharh alkhatib - hashiat albijiarmi ealaa alkhatib, alnaashir: dar alfikri, altabeati: bidun tabeati, tarikh alnashri: 1415h - 1995m.
    • "albughui": muhyi alsanat, 'abu muhamad alhusayn bin maseud bin muhamad bin alfaraa' albaghawii alshaafieii (almutawafaa: 516 ha), altahdhib fi fiqh al'iimam alshaafieayi, almuhaqaqu: eadil 'ahmad eabd almawjudi, eali muhamad mueawad, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, 1418h - 1997m.
    • "albikri": 'abu bakr (almashhur bialbikri) euthman bin muhamad shata aldimiatii alshaafieii (almutawafaa: 1310hi), 'iieanat altaalibin ealaa hali 'alfaz fath almueayan (hu hashiat ealaa fath almueayan bisharh qurat aleayn bimuhimaat aldiyni), alnaashir: dar alfikr liltibaeat walnashr waltawrie, altabeati: al'uwlaa, 1418h - 1997m.
    • "abn bhadir": 'abu eabd allah badr aldiyn muhamad bin eabd allh bin bihadir alzarkashi alshaafieii (almutawafaa: 794hi), khabaya alzawaya, almuhaqiq: eabd alqadir eabd allah aleani, alnaashir: wizarat al'awqaf walshuyuwn al'iislamiat - alkuayt, altabeatu: al'uwlaa, 1402h.
    • "aljumla": sulayman bin eumar bin mansur aleajilii al'azhari, almaeruf bialjamal (almutawafaa: 1204hi), futuhat alwahaab bitawdih sharh manhaj altulaab almaeruf bihashiat aljamal (manhaj altulaab aikhtasarah zakariaa al'ansari min minhaj altaalibin lilnawawii thuma sharhah fi sharh manhaj altulaabi), alnaashir: dar alfikri, altabeati: bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • "aljuini": eabd almalik bin eabd allh bin yusif bin muhamad aljuayni, 'abu almaeali, rukn aldiyn, almulaqab bi'iimam alharamayn (almutawafaa: 478hu), nihayat almatlab fi dirayat almadhhaba, haqaqah da. eabd aleazim mahmud alddyb, alnaashir: dar alminhaji, altabeatu: al'uwlaa, 1428h-2007m.
    • "alhasni": 'abu bakr bin muhamad bin eabd almumin bin hariz bin maelaa alhusaynii alhisni, taqi aldiyn alshaafieiu (almutawafaa: 829hi), kifayat al'akhyar fi hali ghayat al'iikhtisar, almuhaqiqi: eali eabd alhamid baltaji wamuhamad wahabi sulayman, alnaashir: dar alkhayr - dimashqa, altabeata: al'uwlaa، 1994.
    • "alirmli": shams aldiyn muhamad bin 'abi aleabaas 'ahmad bin hamzat shihab aldiyn alramlii (almutawafaa: 1004hi), nihayat almuhtaj 'iilaa sharh alminhaji, alnaashir: dar alfikri, bayrut, altabeati: t 'akhirat - 1404h/1984m.
    • "abn alrafea": 'ahmad bin muhamad bin eali al'ansari, 'abu aleabaasi, najm aldiyn, almaeruf biaibn alrafea (almutawafaa: 710hi), kifayat alnabih fi sharh altanbihi, almuhaqaqa: majdi muhamad surur baslum, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, m 2009.
    • "alruyani": alruwyani, 'abu almahasin eabd alwahid bin 'iismaeil (t 502hi), bahr almadhhab (fi furue almadhhab alshaafieii), almuhaqaqi: tariq fathi alsayidu, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, 2009m.
    • "alsiniki": zakariaa bin muhamad bin zakariaa al'ansari, zayn aldiyn 'abu yahyaa alsuniki (almutawafaa: 926hi), 'asnaa almatalib fi sharh rawd altaalib, alnaashir: dar alkitaab al'iislami, altabeati: bidun tabeat wabidun tarikhi, ji3 sa439.
    • "alshaashi": sayf aldiyn 'abu bakr muhamad bin 'ahmad alshaashi alqafal, hilyat aleulama' fi maerifat madhahib alfuqaha'i, haqaqah waealaq ealayhi: da. yasin 'ahmad 'iibrahim diradkah, alnaashir: maktabat alrisalat alhadithat - almamlakat al'urduniyat alhashimiati, eaman, altabeata: al'uwlaa, 1988m.
    • "alshaafieii": alshaafieiu 'abu eabd allh muhamad bin 'iidris bin aleabaas bin euthman bin shafie bin eabd almutalib bin eabd manaf almatlabii alqurashii almakiyu (almutawafaa: 204hi), al'umu, alnaashir: dar almaerifat - bayrut, altabeatu: bidun tabeati, sanat alnashri: 1410h/1990m.
    • "alshirbini": shams aldiyn, muhamad bin 'ahmad alkhatib alshirbiniu alshaafieiu (almutawafaa: 977hu), al'iiqnae fi hali 'alfaz 'abi shujaei, almuhaqaqi: maktab albuhuth waldirasat - dar alfikri, alnaashir: dar alfikr - bayrut.
    • "alshirbini": shams aldiyni, muhamad bin 'ahmad alkhatib alshirbiniu alshaafieii (almutawafaa: 977hi), mughaniy almuhtaj 'iilaa maerifat maeani 'alfaz alminhaji, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, 1415hi - 1994m.
    • "alshiyrazi": 'abu ashaq 'iibrahim bin eali bin yusif alfiruzabadi alshiyrazii (almutawafaa: 476 hu), altanbih fi alfiqh alshaafieii, 'iiedada: markaz alkhadamat wal'abhath althaqafiati, alnaashir: ealam alkutab, bayrut, altabeata: al'uwlaa, 1403h - 1983m.
    • "aleumrani": 'abu alhusayn yahyaa bin 'abi alkhayr bin salim aleumranii alyamaniu alshaafieiu (almutawafaa: 558h), albayan fi madhhab al'iimam alshaafieii, almuhaqiqi: qasim muhamad alnnwri, alnaashir: dar alminhaj - jidat, altabeati: al'uwlaa, 1421hi- 2000m.
    • "aleayta": alhajat diriat aleaytati, fiqh aleibadat ealaa almadhhab alshaafieii, altabeat alkhamisati, 26 ramadan 1409 ha 1/5/ 1989, dun dhikr dar alnashri.
    • "alghazali": 'abu hamid muhamad bin muhamad alghazali altuwsi (almutawafaa: 505h), alwasit fi almadhhabi, almuhaqiqi: 'ahmad mahmud 'iibrahim , muhamad muhamad tamir, alnaashir: dar alsalam - alqahirati, altabeatu: al'uwlaa، 1417.
    • "alqazwini": eabd alkarim bin muhamad bin eabd alkrim, 'abu alqasim alraafieii alqazwinii (almutawafaa: 623h), aleaziz sharh alwajiz almaeruf bialsharh alkabira, almuhaqaq: eali muhamad eawad - eadil 'ahmad eabd almawjud, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeatu: al'uwlaa, 1417h - 1997m.
    • "alqazwini": eabd alkarim bin muhamad alraafieii alqazwinii (almutawafaa: 623hi), fath aleaziz bisharh alwajiz - alsharh alkabir (whu sharh likitab alwajiz fi alfiqh alshaafieii li'abi hamid alghazalii "almutawafaa: 505h"), alnaashir: dar alfikri.
    • "alkurdi": wali aldiyn 'abu zareat 'ahmad bin eabd alrahim bin alhusayn bin eabd alrahman aleiraqi alkurdy almihrany alqahirii alshaafieiu (762 ha - 826 hu), tahrir alfatawaa ealaa "altanbihi" w "alminhaji" w "alhawi" almusamaa (alnukt ealaa almukhtasarat althalathi), almuhaqaq: eabd alrahman fahmi muhamad alzzwawi, alnaashir: dar alminhaj lilnashr waltawzie, jidat - almamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeati: al'uwlaa, 1432h - 2011m.
    • "almawirdi": 'abu alhasan eali bin muhamad bin muhamad bin habib albasari albaghdadiu, alshahir bialmawardii (almutawafaa: 450h), alhawi alkabir fi fiqh madhhab al'iimam alshaafieii wahu sharh mukhtasar almuzni, almuhaqaqi: alshaykh eali muhamad mueawad - alshaykh eadil 'ahmad eabd almawjud, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeatu: al'uwlaa, 1419h -1999m.
    • "almizni": 'iismaeil bin yahyaa bin 'iismaeil, 'abu 'iibrahim almuznii (almutawafaa: 264hi) mukhtasar almuzni (matbue mulhiqan bial'umi lilshaafieii), alnaashir: dar almaerifat - bayrut, sanat alnashri: 1410h/1990m.
    • "alminhaji": shams aldiyn muhamad bin 'ahmad bin ealii bin eabd alkhaliqi, alminhajii al'asyutii thuma alqahiriu alshaafieiu (almutawafaa: 880hu), jawahir aleuqud wamuein alqudaat walmuqiein walshuhudu, haqaqaha wakharaj 'ahadithaha: musead eabd alhamid muhamad alsaedani, alnaashir: dar alkutub aleilmiat bayrut - lubnan, altabeata: al'uwlaa, 1417h - 1996m.
    • alnnwwi": 'abu zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu (almutawafaa: 676hi), almajmue sharh almuhadhab - mae takmilat alsabakii walmutayei, alnaashir: dar alfikri, dun tarikhi.
    • "alnnwwi": 'abu zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu (almutawafaa: 676hi), rawdat altaalibin waeumdat almuftina, tahqiqu: zuhayr alshaawish, alnaashir: almaktab al'iislamia, bayrut- dimashqa- eaman, altabeatu: althaalithata, 1412h / 1991m.
    • "alhitmi": 'ahmad bin muhamad bin eali bin hajar alhaytmi (909 - 974h), tuhfat almuhtaj fi sharh alminhaji, rujieat wasahahat: ealaa eidat naskh bimaerifat lajnat min aleulama'i, alnaashir: almaktabat altijariat alkubraa bimisr lisahibiha mustafaa muhamad, altabeata: bidun tabeati, eam alnashri: 1357h - 1983m.
    1. d) kutub alfiqh alhanbali:
    • "albieli": eabd alrahman bin eabd allh bin 'ahmad albaelii alkhulawatii alhanbalii (almutawafaa: 1192hi), kashf almukhadirat walriyad almuzahirat lisharh 'akhsar almukhtasarati, almuhaqaqi: muhamad bin nasir aleajami, alnaashir: dar albashayir al'iislamiat - lubnan/ bayrut, altabeata: al'uwlaa, 1423h - 2002m.
    • "albueli": 'ahmad bin eabd allh bin 'ahmad albaeli (1108 - 1189h), alrawd alnadiu sharh kafi almubtadi - fi fiqh 'iimam alsanat 'ahmad bin hanbal alshaybani radi allah eanhu, 'ashraf ealaa tabeih watashihihi: fadilat alshaykh/ eabd alrahman hasan mahmud, min eulama' al'azhar, alnaashir: almuasasat alsaeidiat - alriyad.
    • "baha' aldiyn almiqdisi": eabd alrahman bin 'iibrahim bin 'ahmadu, 'abu muhamad baha' aldiyn almaqdisi (almutawafaa: 624hi), aleudat sharh aleumdati, alnaashir: dar alhadithi, alqahirati, altabeati: bidun tabeati, tarikh alnashri: 1424h- 2003m.
    • "albhuti": mansur bin yunis bin salah aldiyn abn hasan bin 'iidris albahutaa alhunbulaa (almutawafaa: 1051hi), kashaf alqinae ean matn al'iiqnaei, alnaashir: dar alkutub aleilmiati.
    • "albhuti": mansur bin yunis bin salah aldiyn abn hasan bin 'iidris albahutaa alhunbulaa (almutawafaa: 1051hi), daqayiq 'uwli alnahaa lisharh almuntahaa almaeruf bisharh muntahaa al'iiradati, alnaashir: ealam alkutub, altabeati: al'uwlaa, 1414h - 1993m.
    • "abn taymiatu": taqi aldiyn 'abu aleabaas 'ahmad bin eabd alhalim bin taymiat alharaani (almutawafaa: 728ha), majmue alfatawaa, almuhaqaqi: eabd alrahman bin muhamad bin qasimi, alnaashir: majamae almalik fahd litibaeat almushaf alsharifi, almadinat alnabawiati, almamlakat alearabiat alsaeudiati, eam alnashri: 1416h/1995m.
    • "abin jame": euthman bin eabd alllah bin jamie alhanbali (almutawafaa 1240h), alfawayid almuntakhabat fi sharh 'akhsar almukhtasarati, almuhaqaqi: eabd alsalam bin burjis al eabd alkirim, w eabd alllah bin muhamad bin nasir albashar, alnaashir: muasasat alrisalat liltibaeat walnashr waltawzie, bayrut - lubnan, altabeata: al'uwlaa, 1424h - 2003m.
    • "alhajaawi": musaa bin 'ahmad bin musaa bin salim bin eisaa bin salim alhajaawi almaqdisi, thuma alsaalihi, sharaf aldiyn, 'abu alnaja (almutawafaa: 968hu), al'iiqnae fi fiqh al'iimam 'ahmad bin hanbul, almuhaqaqa: eabd allatif muhamad musaa alsabaki alnaashir: dar almaerifat bayrut - lubnanu..
    • "alrihibani": mustafaa bin saed bin eabdih alsuyuti shuhrata, alrahibanaa mualidan thuma aldimashqiu alhanbali (almutawafaa: 1243hi), matalib 'uwli alnahaa fi sharh ghayat almuntahaa, alnaashir: almaktab al'iislamia, altabeata: althaaniati, 1415h - 1994m.
    • "alsajistani": 'abu dawud sulayman bin al'asheath bin 'iishaq bin bashir bin shidad bin eamrw al'azdi alssijistany (almutawafaa: 275hu), masayil al'iimam 'ahmad riwayat 'abi dawud alsajistani, tahqiqu: 'abi mueadh tariq bin eawad allah bin muhamad, alnaashir: maktabat aibn taymiata, masr, altabeata: al'uwlaa, 1420h - 1999m.
    • "altayar":d. eabd allh bin muhamad bin 'ahmad altayaar, wabal alghamamat fi sharh eumdat alfiqh labn qudamat, alnaashir: dar alwatan lilnashr waltawziei, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeati: al'uwlaa, (1429h - 1432h).
    • "aleasimi": eabd alrahman bin muhamad bin qasim aleasimii alhanbali alnajdiu (almutawafaa: 1392hi), hashiat alrawd almurabae sharh zad almustaqnaea, dun dhikr alnaashir, altabeati: al'uwlaa - 1397hi.
    • "aleuthaymin": muhamad bin salih bin muhamad aleuthaymin (almutawafaa: 1421hi), alsharh almumtie ealaa zad almustaqniea, dar alnashri: dar aibn aljuzi, altabeati: al'uwlaa, 1422 - 1428 hi.
    • "abn qudaami almaqdisi": 'abu muhamad muafaq aldiyn eabd allh bin 'ahmad bin muhamad bin qudamat aljamaeilii almaqdisii thuma aldimashqiu alhanbaliu, alshahir biaibn qudamat almaqdisii (almutawafaa: 620hi), almughaniyi liabn qadamat, alnaashir: maktabat alqahirati, altabeati: bidun tabeati, tarikh alnashri: 1388h - 1968m.
    • "abn qudamat almaqdisi": 'abu muhamad muafaq aldiyn eabd allh bin 'ahmad bin muhamad bin qudamat aljamaeilii almaqdisii thuma aldimashqiu alhanbaliu, alshahir biaibn qudamat almaqdasi (almutawafaa: 620hu), alkafi fi fiqh al'iimam 'ahmadu, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, altabeati: al'uwlaa, 1414h - 1994m.
    • "abn qidamat aljamaeili": eabd alrahman bin muhamad bin 'ahmad bin qudamat almaqdisiu aljamaeiliu alhanbali, 'abu alfaraji, shams aldiyn (almutawafaa: 682hi), alsharh alkabir ealaa matn almuqanae, alnaashir: dar alkitaab alearabii lilnashr waltawziei.
    • "alkarmi": marei bin yusif bin 'abaa bakr bin 'ahmad alkarmaa almuqdisiu alhunbulaa (almutawafaa: 1033ha), dalil altaalib linayl almatalibi, almuhaqaqi: 'abu qutaybat nazar muhamad alfaryabi, alnaashir: dar tiibat lilnashr waltawziei, alrayad, altabeati: al'uwlaa, 1425h / 2004m.
    • "alkarmi": marei bin yusif alkaramii alhanbali (almutawafaa: 1033 hu), ghayat almuntahaa fi jame al'iiqnae walmuntahaa, aietanaa bihi: yasir 'iibrahim almazruei, rayid yusif alruwmi, alnaashir: muasasat ghras lilnashr waltawzie waldieayat wal'iielani, alkuaytu, altabeata: al'uwlaa, 1428h - 2007m.
    • "alkusji": 'iishaq bin mansur bin bihram, 'abu yaequb almaruzi, almaeruf bialkusaj (almutawafaa: 251hu), masayil al'iimam 'ahmad bin hanbal wa'iishaq bin rahwyhi, alnaashir: eimadat albahth alealmii, aljamieat al'iislamiat bialmadinat almunawarati, almamlakat alearabiat alsaeudiati, altabeati: al'uwlaa, 1425h - 2002m.
    • "allaahma": eabd alkarim bin muhamad allaahmi, almutalie ealaa daqayiq zad almustaqnae - fiqh al'usrati, alnaashir: dar kunuz 'iishbilya lilnashr waltawzie, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeati: al'uwlaa, 1431h - 2010m.
    • "allaahm": eabd alkarim bin muhamad allaahmi, almutalie ealaa daqayiq zad almustaqnie - almueamalat almaliata, alnaashir: dar knuz 'iishbilya lilnashr waltawzie, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeati: al'uwlaa, 1429h - 2008m.
    • "almirdawi": eala' aldiyn 'abu alhasan eali bin sulayman almirdawii aldimashqiu alsaalihiu alhanbaliu (almutawafaa: 885hi), al'iinsaf fi maerifat alraajih min alkhilafi, alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii, altabeati: althaaniat - bidun tarikhi.
    • "abin muflih": 'iibrahim bin muhamad bin eabd allh bin muhamad abn muflihi, 'abu 'iishaqa, burhan aldiyn (almutawafaa: 884hi), almubdie fi sharh almuqanaei, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeata: al'uwlaa, 1418h - 1997m.
    • "abin muflah": muhamad bin muflih bin muhamad bin mufraji, 'abu eabd allahi, shams aldiyn almuqdisii alraaminaa thuma alsaalihiu alhanbali (almutawafaa: 763h), kitab alfurue wamaeah tashih alfurue lieala' aldiyn eali bin sulayman almardawi, almuhaqiqi: eabd allah bin eabd almuhsin alturki, alnaashir: muasasat alrisalati, altabeatu: al'uwlaa 1424h - 2003ma.
    • "almanjaa": zayn aldiyn almunajja bin euthman bin 'asead abn almanjaa altanukhii alhanbalii (631 - 695hi), almumtie fi sharh almuqaniea, dirasatan watahqiqu: eabd almalik bin eabd allh bin dahayash, altabeata: althaalithata, 1424hi - 2003mi, yutlb min: maktabat al'asadi - makat almukaramati.

    7: kutub alfiqh aleam walfiqh alqanuni:

    • "bishanqu": du. zuhayr rasharsh bishanqi, aleamalath almshffrt fi lubnan bayn alwaqie waltashriei, majalat alhuquq waleulum alsiyasiatu, lubnan, aleadad 41, maris 2023.
    • "biltaji": du. suead muhamad eabd aljawad biltaji, waqf alnuqud haqiqathu, wahikmahu, waturuq wadawabit astithmarih "dirasat fiqhiat muqaranati", majalat kuliyat alsharieat walqanun bitafhina al'ashrafi, almujalad 18, aleudadu3, 1437h-2016.
    • "bibirs": du. muhamad alsayid muhamad eatiat bibirs, aleumlat alraqamiat almushfarat: bayn makhatir alhadir watumuh almustaqbali, jamieat alhasan al'awal - kuliyat aleulum alqanuniat walaiqtisadiat walaijtimaeiat - mukhtabar albahth - qanun al'aemali, majalat alqanun wal'aemali, aleadad 89, fibrayir 2023.
    • "altiwijri": muhamad bin 'iibrahim bin eabd allah altuwijri, mawsueat alfiqh al'iislamii, alnaashir: bayt al'afkar alduwliati, altabeatu: al'uwlaa, 1430h - 2009m.
    • "aljaziri": eabd alrahman bin muhamad eawad aljaziri (almutawafaa: 1360hu), alfiqh ealaa almadhahib al'arbaeati, alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeata: althaaniati, 1424h - 2003m.
    • "alhajahija": jabir 'iismaeil eabdalfataah alhajahijat, altaewid almadiya ean aldarar al'adbi: dirasat fiqhiat muqaranati, almajalat al'urduniyat fi aldirasat al'iislamiati, jamieat al albit, mujalad 16, eadad 3, 'aylul (sibtambar) 2020.
    • "hsanin": du. fayaad eabd almuneim hasanini, aleumlat alraqamiat almushfarat - almafhum wal'anwae wal'iisdar waltadawul waltakyif alfiqhiu laha, manshur fi 'aemal nadwati: aleumlat alraqamiat almushfarati, alaithnayn 3 rabie althaani 1443h- 8 nufimbir 2021m, jidat - almamlakat alearabiat alsaeudiati, munazamat almutamar al'iislamii - mujamae alfiqh al'iislamii alealamii.
    • "khladi": du. khalaadi eabd almajid, 'iishkilat tahqiq almanat fi aleumlat alraqamiat almushfarati: dirasat fiqhiat aiqtisadiati,.mjalat albashayir alaiqtisadiati, jamieat tahiri muhamad bishar, kuliyat aleulum alaiqtisadiat waleulum altijariat waeulum altasyiri, aljazayar, 'aghustus 2022, mujalad 8, eadad 2.
    • "aldibyan": 'abu eumar dubyan bin muhamad alddubyani, almueamalat almaliat 'asalat wamueasarat, alnaashir: maktabat almalik fahd alwataniati, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeatu: althaaniatu, 1432h.
    • "ribei": da. eabd allah 'ahmad muhamad eabd allah rabei, haqiqat albitakwin wahakam altaeamul bih - dirasat fiqhiat muqaranati, majalat kuliyat aldirasat al'iislamiat lilbanin bi'aswan, aleadad althaalithi, jamadaa al'uwlaa 1442h-2020m.
    • "rawaqu": khalid rawaqi, aleumlat almushfarat albitkwyn 'unmudhaja: madaa muakabat altakayuf alfiqhii walshareii lilwaqie almueasiri, majalat afaq lilbuhuth waldirasati, almarkaz aljamieia almuqawim alshaykh amwd bin mukhtar 'iilizi, mujalad 4, eadad 2, 2021m.
    • "alzuhayli": du. wahbat bin mustafaa alzzuhayli, alfiqh al'islamy wadllatuh (alshshaml lladllt alshshareyat walara' almdhhbyat wahm alnnazryaat alfqhyat watahqiq al'ahadith alnnabwyat watakhrijiha), alnaashir: dar alfikr - swryat - dimashqa, altabeatu: alrrabet almnqqaht almeddalt balnnisbt lima sabaqaha (whi altabeat althaaniat eashrat lima tuqadimuha min tabaeat musawaratin).
    • "zaqzuq wakhrin": du. mahmud hamdi zaqzuqi, almawsueat al'iislamiat aleamatu, wizarat al'awqafi, almajlis al'aelaa lilshuwuwn al'iislamiati, alqahirati, 1424h-2003m.
    • "albuzidi": 'iiman albuzidi, dawr alqada' al'iidarii fi qadaya alaietida' almadiyi ealaa almilkiat aleaqariati, majalat munazaeat al'aemali, alnaashir: hisham alaeariji, almaghrbi, eadad 66, disambir 2021.
    • "sanu": da. qutb mustafaa sanu, fi naqdiat aleumlat alraqamiat almushfirat wa'atharuha fi bayan hakamuha alshareiu - ruyat manhajiata, nadwat aleumlat alraqamiat almushfarat - alaithnayn 3 rabie althaani 1443h - 8 nufimbir 2021m, mujmae alfiqh al'iislamii alduwali, jidat, almamlakat alearabiat alsaeudiati.
    • "sraj": du. muhamad 'ahmad sarahi, alnizam almasrifii al'iislamii, dar althaqafati, alqahirati, 1410h-1989m.
    • "alsaedi": muhamad eumar alsaedi, 'iisdar aleumlat almushfarati: alquyud waluathar: dirasat fiqhiati, risalat majistir, kuliyat aldirasat aleulya - jamieat aleulum al'iislamiat alealamiati, eamaan - al'urduni, 2020.
    • "alsalihatu": muhamad jamal muniizil, aleumlat alaiftiradiat min manzur aiqtisadiin washareay, risalat majstir, jamieat aleulum al'iislamiat alealamiati, kuliyat aldirasat aleulya, eamaa - al'urdunu, 2021.
    • "alshaafieii": du. 'ahmad mahmud alshaafieii, almalakiat waleaqd fi alfiqh al'iislamii, almaktab alearabii liltibaeati, al'iiskandiriati, 1408h-1988.
    • "alshueib": khalid eabd allah alshueayb, qaeidat aldarar yazal washumuluha liltaewid ean aldarar almaenawii.majalat alsharieat waldirasat al'iislamiati, jamieat alkuayt - majlis alnashr alealmi, mujalad 23, eadad 75, disambir/ dhu alhijat 2008.
    • "shilbi": muhamad mustafaa shalabi, almadkhal fi altaerif bialfiqh al'iislamii, dar alnahdat alearabi, bayrut, 1401h-1981.
    • alshaykh": du. 'ahmad bin hilal alshaykh, aleumlat alraqamiat almushfarat - haqiqatuha - khasayisuha - hukmaha, nadwat aleumlat alraqamiat almushfarat - alaithnayn 3 rabie althaani 1443h - 8 nufimbir 2021ma, mujamae alfiqh al'iislamii alduwali, jidat, almamlakat alearabiat alsaeudiati.
    • "alsaawi": du. salah alsaawi, fiqh aleuqud almaliatu, aljamieat aldawliat bi'amrika allaatiniati, altabeat al'uwlaa, 2007, si96. .
    • "samida": du. khalid muhamad hamdi samidat muhamad, tadawul aleumlat almushfirat wakhataruh ealaa al'amn almujtamiei, hawliat kuliyat aldaewat al'iislamiat bialqahirat - jamieat al'azhara, aleadad 33, almujalad 2, 2021.
    • "altayaar wakhrin": da. eabd allh bin muhamad altyar, 'a. da. eabd allh bin mhmmd almutlaq, du. mhmmad bin 'iibrahim almwsaa, alfiqh almyassar, alnaashir: madar alwatn llnnashr, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeati: ji 7 w 11 - 13: al'uwlaa 1432/ 2011 - baqi al'ajza'i: althaaniati, 1433h - 2012m.
    • "eamir": biaism 'ahmad eamir, aleumlat alraqamia " albatakwin anmwdhjaan" wamadaa tawafuqiha mae dawabit alnuqud fi al'iislami, majalat jamieat alshaariqat lileulum alshareiat waldirasat al'iislamiati, almujalad 16, aleudadu1, shawal 1440h-2019m.
    • "eamir": salah aldiyn 'ahmad muhamad eamir, 'anzimat aldafe al'iiliktrunii almueasir ghayr alaitimanii fi alfiqh al'iislamii, 'utruhata: dukturat, kuliyat alsharieat walqanun (qisam alfiqh almuqarani) - jamieat 'um dirman al'iislamia (alsudan), 'iishraf: du. alwathiq eata' almanan muhamad aleam aljamieii: 1433h - 2012m.
    • "eabas": eala' tah eabaas, aldarar fi almaswuwliat al'iidariati, majalat aljamieat aleiraqiati, aljamieat aleiraqiat - markaz albuhuth waldirasat al'iislamiati, aleiraqi, eadad 61, ji3, ab ('aghustus) 2023.
    • "ethamaniat wakhar": euthman euthmaniat, widad bin qirati, aleumlat almushfaratu: albitkwyn waleumlat altaqlidiatu, majalat ruaan aiqtisadiatin, jamieat alwadi - kuliyat aleulum alaiqtisadiat waltijariat waeulum altasyiri, mujalad 11, aleadad 1, 2021, aljazayir.
    • "efifi": du. mahmud eafifi eafifi hasan, alnuqud alraqamiat wa'athar altaeamul biha ealaa alhayaat alaiqtisadiat - dirasat fiqhiat aiqtisadiat muqaranati, majalat albuhuth alfiqhiat walqanuniati, kuliyat alsharieat walqanun bidiminhur, aleadad 38, almujalad al'uwla, yuliu 2022m - 1443h.
    • "euis wakhrin": da. eabd alhalim euays, mawsueat alfiqh al'iislamii almueasiru, dar alwafa'i, 1426h-2005, altabeat al'uwlaa, almansurati.
    • "'abu aleayal": 'ayman muhamad 'abu aleayaal, taqdir altaewid wa'athar taghayur qimat alnaqd wal'asear fihi, almajalat alqanuniat walqadayiyatu, qutr, alsunat 4, aleadad 1.
    • "ghirba": zakaria 'amadu ghirba, aleumlat almushfarati: aluathar alaiqtisadiat walhukm alshareia, majalat bayt almashurati, bayt almashurat lilaistisharat almaliati, aleadad 16, 'uktubar 2021.
    • "fraj": du. 'ahmad faraj husayn, almalakiat wanazariat aleaqd fi alsharieat al'iislamiati, muasasat althaqafat aljamieiati, al'iiskandiriati, altabeat al'uwlaa, dun tarikhi.
    • "'abu farhat": salih rida hasan 'abu farhat, tughayir qimat alnuqud wa'atharuh fi sadad alddayn fi al'iislami, 1426h / 2005m.
    • "alqahtani wakhrun": du. 'usamat bin saeid alqahtani, da. eali bin eabd aleaziz bin 'ahmad alkhudayr, du. zafir bin hasan aleamri, da. faysal bin muhamad alwaealan, du. fahd bin salih bin muhamad allihayadan, du. salih bin eubayd alharbi, du. salih bin naeim aleamari, da. eaziz bin farhan bin muhamad alhublani aleinzi, du. muhamad bin maeid al dawaas alshahrani, da. eabd allah bin saed bin eabd aleaziz almuharibi, du. eadil bin muhamad aleubaysi, mawsueat al'iijmae fi alfiqh al'iislamii, alnaashir: dar alfadilat lilnashr waltawzie, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiat, altabeati: al'uwlaa, 1433h - 2012m.
    • "mrad": du. fadl bin eabd allah muradi, almuqadamat fi fiqh aleasra, alnaashir: aljil aljadid nashirun - sanea', altabeatu: althaaniatu, 1437h - 2016m.
    • "nieman": da. dia' eali 'ahmad nueman, alnuqud al'iiliktiruniat wasilat wafa' fi altijarat al'iilikturuniati, almajalat almaghribiat lildirasat alqanuniat walqadayiyati, aleadad 5, 2011.
    • "al nieman": da. shadi bin muhamad bin salim al nueman, jamie turath alealamat al'albaniu fi alfiqh, alnaashir: markaz alnueman lilbuhuth waldirasat al'iislamiat watahqiq alturath waltarjamat, sanea' - alyaman, altabeatu: al'uwlaa, 2015m.

    aljihat:

    • "albanki": albank almarkaziu al'urduniyi, aleumlat almushafarat - dirasatu, dayirat al'iishraf walraqabat ealaa nizam almadfueat alwatanii, adhar (mars) 2020.
    • "majmae": almajmae alfiqhiu al'iislamiu, rabitat alealam al'iislamii, qararat almajmae alfaqii al'iislamii bimakat almukaramat, aldawrat min al'uwlaa 'iilaa alsaabieat eashratan, alqararat min al'awal 'iilaa althaani baed almiayati, 1398-1424h/1977-2004m, aldawrat alkhamisati, alqarar alsaadisi.
    • "majamae": qararat watawsiat majmae alfiqh al'iislamii alduwaliu, almunbathiq ean munazamat altaeawun al'iislamii, aldawryati: 2-24, alqararat: 1-238, 1406-1441h-1985-2019ma, al'iisdar alraabie, 1442h-2020m, alqarar 21 (9/2) fi 11:16/10/1986m, (bishan 'ahkam alnuqud alwaraqiat watughayur qimat aleumlati, walmanshur bimajalat almajmae aleadad althaalith ja3 sa1650, waleadad alkhamis ja3, sa1609).
    • "majmae": majmae alfiqh al'iislamii alduwalii almunbathiq ean munazamat altaeawun al'iislamii, almuneaqad fi dawratih alraabieat waleishrin bidabi, khilal alfatrat min: 07-09 rabie al'awal 1441hi, almuafiqi: 6:4 nufimbir 2019m, al'aemal alkamilati.
    • "masar": qanun albank almarkazii almisrii aljadid raqm 194 lisanat 2020.
    • "wizarat al'awqaf": wizarat al'awqaf walshuyuwn al'iislamiat - alkuayt, almawsueat alfiqhiat alkuaytiati, altabeatu: (man 1404 - 1427h), al'ajza' 1 - 23: altabeat althaaniatu, daralsalasil - alkuaytu, al'ajza' 24 - 38: altabeat al'uwlaa, matabie dar alsafwat - masra, al'ajza' 39 - 45: altabeat althaaniatu, tabe alwizarati.

    8: kutub eama wamutakhasisa fi aliaqtisad walmaliia:

    • "tardayit wakhar": walaydi bin tirdayt , tariq eazar, almuealajat almuhasabiyt lil'usul almushfarati, sunduq alnaqd alearabii, silsilat kataybat taearyfiyti, aleudadu: 40, 2022m.
    • "hbib": da. matanyus habib, aliaqtisad alsiyasiu, manshurat jamieat dimashqa, 1990-1991, altabeat alraabieatu.
    • "khilafi": du. khilaf eabd aljabir khilafi, madkhal lildirasat aliaiqtisadiat al'iislamiati, almaehad aleali lildirasat al'iislamiati, 1427hi-2007, masr.
    • "shrun wakhar": eiz aldiyn shshrwn w bubakr mustafaa, aleumlat almushfarat mustaqbal almueamalat almaliati: albitakwin 'unmudhaja, majalat almunhal al'iiqtisadii, jamieat alshahid hamah likhadr alwadi - kuliyat aleulum alaiqtisadiat waltijariat waeulum altasyiri, aljazayar, mujalad 1, eadad 2, disambir 2018.
    • "shta": du. mansur ealaa mansur shitaa, aleumlat alaiftiradiat almushfirat wa'athariha ealaa mustaqbal almueamalat (alwaqie wa'afaq almustaqbala), majalat kuliyat alsharieat walqanun bitanta, aleadad 37, aljuz' al'uwla, yanayir/mars 2022m.
    • "aleiqun wakhar": nadiat aleuqun , w sami mubarki, aluathar almuhtamalat lileumlat alaiftiradiat almushfirat ealaa 'ada' wafaeaaliat alsiyasat alnaqdiati, majalat aldirasat almaliat walmuhasabiat wal'iidariati, jamieat alearabi bin mahidi 'am albawaqi - mukhbir almaliat - almuhasabat - aljibayat waltaamini, aljazayar, mujalad 8, eadad 3, disambir 2021.
    • "fatimat wakhrin": fawqat fatimat , taqarwarat muhamad , marqum kulthum, aineikas aleumlat alraqamiat almushfarat ealaa sharikat altiknulujia almaliati, majalat aladarat waltanmiat lilbuhuth waldirasati, jamieat eali lunisi - albalidat 2, aleafrun - aljazayar, mujalad 9 , eadad 1, yuniu 2020.

    9: almarajie alilkitruniia:

    • almawqie alrasmiu ealaa al'iintirnti: dar al'iifta' almisriat , fadilat almufti: mufti aldiyar almisriati, da./ shawqi 'iibrahim ealam, alfatwaa: 4205s, tarikh alfatwaa: 28 disambir 2017:

    https://www.dar-alifta.org/ar/fatawa/14139/%d8%aa%d8%af%d8%a7%d9%88%d9%84-%d8%b9%d9%85%d9%84%d8%a9-%d8%a7%d9%84%d8%a8%d9%8a%d8%aa%d9%83%d9%88%d9%8a%d9%86-%d9%88%d8%a7%d9%84%d8%aa%d8%b9%d8%a7%d9%85%d9%84-%d8%a8%d9%87%d8%a7

    • almawqie alrasmiu ealaa al'iintirnti: dar al'iifta' alfilastiniati: majlis al'iifta', alraqm: 16/2016/297, tarikh: 25 rabie al'awal 1439h almuafiqu: 14 kanun al'awal (disambir) 2017:

    https://www.darifta.ps/majles2014/showfile/show.php?id=269

    • almawqie alrasmiu ealaa al'iintirnti: albank al'uwrubiy: maqala: hal yumkin 'an tusaeid aleumlat almushffart waqawaeid albayanat almutasalsilat fi mukafahat alfasadi?, 20/2/2018:

    https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/virtualcurrencyschemes201210en.pdf

    • almawqie alrasmiu ealaa al'iintirnta: mudawanat albank alduwli: mukhatat aleumlat alraqamiati, 'uktubar 2012:

    https://blogs.worldbank.org/ar/voices/can-cryptocurrencies-and-blockchain-help-fight-corruption

    • almawqie alrasmiu ealaa al'iintirnta: (About CoinMarketCap) hawl markit kab: 'ahami mawqie mutakhasis fi 'iihsa'iaat aleumlat almushfarat waharakatiha fi alsuwq watadawuliha watatbae 'iisdaraha. safhata: (All Cryptocurrencies) - 'asear alyawm lleumlat almushfrt:

    https://coinmarketcap.com/all/views/all/