خصائص العقود الإدارية Characteristics Of Administrative Contracts

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

أستاذ القانون العام المساعد في قسم المقررات القانونية بكلية الشرطة بأكاديمية سعد العبدالله للعلوم الأمنية بدولة الكويت

المستخلص

إن الإدارة العامة في سبيل ممارستها لنشاطها والقيام بأعمالها تبرم نوعين من العقود: عقوداً مدنية، وعقوداً إدارية؛ ولهذا ظهرت الحاجة إلى تمييز العقد الإداري عن العقد المدني اللذين تبرمهما الإدارة العامة، لاختلاف النظام القانوني الذي يخضع له كل من العقدين، فضلاً عن تحديد الجهة المختصة بنظر المنازعات التي تنشأ عن أي منهما، ولهذا جاءت هذه الدراسة لبحث وتناول خصائص العقود الإدارية وتمييزها عن غيرها من العقود الأخرى، حيث تتمثل هذه الخصائص في أن يكون أحد طرفي العقد الإداري شخصاً معنوياً عاماً يتعاقد بوصفه سلطة عامة، وأن يتصل العقد الإداري بنشاط مرفق عام بقصد تسييره أو تنظيمه، وأن يتسم بالطابع الممتد للعقود الإدارية، وهو انتهاج أسلوب القانون العام.
Abstract:
In order for the general administration to carry out its activities and get its work done it concludes two types of contracts: civil contracts and administrative contracts according to this the need for distinction between administrative contracts from the civil contract concluded by the General Administration has been arisen.
due to the difference in the legal system to which each of these two contracts is subjected to as well as to determine the competent authority to consider disputes that arise from either of them and for that this study came to research and address the distinctive Contract properties contracts from other contracts where these Properties are represented in that one of the parties to the administrative contract is a legal public figure who contracts as a public authority and that the administrative contract relates to an attached public activity with the intent of Organizing or regulating it and to be characterized by the extended nature of administrative contracts which is to follow the System of common law.
 

الكلمات الرئيسية


  • أولاً : المراجع باللغة العربية:

    • المؤلفات العامة والمتخصصة:
    • د. إبراهيم طه الفياض، القانون الإداري، مكتبة الفلاح، الكويت، الطبعة الثالثة، 2014.
    • د. أحمد سلامة بدر، العقود الإدارية وعقد البوت O.T، دار النهضة العربية، القاهرة، 2003.
    • د. أحمد عثمان عياد، مظاهر السلطة العامة في العقود الإدارية، دار النهضة العربية، القاهرة، 1973.  
    • د. أنس جعفر، العقود الإدارية، دار النهضة العربية، القاهرة، الطبعة الثالثة، 2003.
    • د. ثروت بدوي، النظرية العامة في العقود الإدارية، دار النهضة العربية، القاهرة، 1996.
    • د. جابر جاد نصار، العقود الإدارية، دار النهضة العربية، القاهرة، 2002.
    • د. جورجي ساري، تطور طريقة ومعيار تمييز وتحديد العقد الإداري في القانون المصري والفرنسي، دار النهضة العربية، القاهرة، 1996.
    • د. حسام عبد السميع هاشم، الجزاءات المالية في العقود الإدارية، دار النهضة العربية، القاهرة، 2002.  
    • د. رمضان بطيخ، د. منى رمضان بطيخ، الفلسفة التشريعية الحديثة لضوابط وضمانات إبرام العقود الإدارية، مكتبة الفلاح، الكويت، الطبعة الأولى، 2021.
    • د. زياد عادل، الوجيز في القرارات والعقود الإدارية، ألفا للوثائق، عمّان، البوابة الشمالية للجامعة الأردنية، الطبعة الأولى، 2022.
    • د. سليمان محمد الطماوي، الأسس العامة في العقود الإدارية، دراسة مقارنة، دار الفكر العربي، القاهرة، الطبعة الخامسة، 1991.
    • د. صلاح الدين فوزي، قانون المناقصات والمزايدات رقم (89) لسنة 1998، المشاكل العملية والحلول القانونية، دار النهضة العربية، القاهرة، 2000.
    • د. عبد العزيز عبد المنعم خليفة، الأسس العامة للعقود الإدارية، دار الفكر الجامعي، الإسكندرية، 2005.
    • د. عبد المنعم عبد الحميد شرف، العقود الإدارية، جامعة المنوفية، مطبعة كلية الحقوق، الطبعة الأولى، 2002.
    • د. عزيزة الشريف، دراسات في نظرية العقد الإداري وتطبيقاتها في الكويت، مطبوعات جامعة الكويت، كلية الحقوق، الطبعة الأولى، 1998.
    • د. عزيزة الشريف، دراسات في نظرية العقد الإداري، دار النهضة العربية، القاهرة، 1981.
    • د. علاء العناني، العقود الإدارية الحديثة ذات الطابع الدولي والتحكيم فيها، مركز الدراسات العربية، القاهرة، الطبعة الأولى، 2019.
    • د. عمر حلمي، معيار تمييز العقد الإداري، دار النهضة العربية، القاهرة، 1993.
    • د. عمرو حسبو، د. جمال جبريل، العقود الإدارية، دار النهضة العربية، القاهرة، 2003.
    • د. مال الله الحمادي، حقوق وضمانات المتعاقد مع الإدارة والتحكيم في العقد الإداري، منشورات الحلبي الحقوقية، بيروت، الطبعة الأولى، 2014.
    • د. مجدي حافظ، موسوعة أحكام المحكمة الإدارية العليا من عام 1955 حتى عام 2010، الجزء الثامن، دار محمود للنشر، القاهرة، 2014.
    • د. محمد رفعت عبد الوهاب، مبادئ وأحكام القانون الإداري، منشورات الحلبي الحقوقية، بيروت، 2003.
    • د. محمد سعيد أمين، العقود الإدارية معيار تمييزها، أهم صورها، أحكام إبرامها وفقاً لقانون المناقصات والمزايدات الجديد ولائحته التنفيذية وطبيعة الاختصاص القضائي بالمنازعات الناشئة عنها والتحكيم فيها، دون ناشر، طبعة 2005.
    • د. محمد عبد العزيز بكر، فكرة العقد الإداري عبر الحدود، دار النهضة العربية، القاهرة، الطبعة الأولى، 2000.
    • د. محمد عبد الواحد الجميلي، ماهية العقد الإداري، دار النهضة العربية، القاهرة 1995.
    • د. محمود عاطف البنا، العقود الإدارية، دار الفكر العربي، القاهرة، الطبعة الأولى، 2007.
    • د. مصطفى عفيفي، الأسس العامة للعقود الإدارية، دراسة مقارنة نظرياً بالنظام القانوني للعقود الخاصة وتطبيقياً بالوسائل القضائية لتسوية المنازعات العقدية، دار الفكر الجامعي، الإسكندرية، 2005.
    • د. نواف كنعان، القانون الإداري، الكتاب الثاني، الدار العلمية الدولية ودار الثقافة، عمّان، 2001.
    • د. يسري العصّار، الأعمال القانونية للإدارة العامة، كلية القانون الكويتية العالمية، مطبعة كلية القانون الكويتية العالمية.
    • د. يوسف خليل السلوم، الظروف الطارئة وإعادة التوازن المالي للعقد الإداري، دار الجامعة الجديدة، الإسكندرية، 2022.
    • مجموعة الأحكام والموسوعات القضائية:-
    • موسوعة مبادئ القضاء الإداري التي أقرتها محكمة التمييز في سبعة عشر عاماً (1982 1999)، الكتاب الثالث، الطبعة الأولى، 2000، إدارة الفتوى والتشريع بدولة الكويت
    • الموسوعة الإدارية الحديثة، الجزء رقم (49).
    • الموسوعة الإدارية الحديثة، الجزء رقم (22).
    • مجموعة المبادئ القانونية التي قررتها المحكمة الإدارية العليا في 40 عاماً (1955-1995).
    • القوانين:-
    • قانون رقم (49) لسنة 2016 بشأن المناقصات العامة الكويتي، نشر بجريدة الكويت اليوم، العدد (1299)، السنة الثانية والستون، بتاريخ 31/07/2016. 
    • قانون رقم (47) لسنة 1972 بشأن مجلس الدولة المصري، نشر بالجريدة الرسمية، العدد رقم (40)، بتاريخ 5/10/1972.
    • مرسوم بقانون رقم (20) لسنة 1981 بشأن إنشاء الدائرة الإدارية بالكويت، نشر بجريدة الكويت اليوم، العدد (1344)، السنة السابعة والعشرون، صدر بتاريخ 17/2/1981.
    • قانون تنظيم التعاقدات التي تبرمها الجهات العامة المصري رقم (182) لسنة 2018، نشر بالجريدة الرسمية، العدد (39)، مكرر (د)، بتاريخ 3/10/2018.
    • الدوريات:-
    • جريدة كويت اليوم.
    • الجريدة الرسمية (مصر).

    ثانياً: المراجع الأجنبية:

    • de LAUBADERE (A. de), F. Moderne P. Delvolvé, Traite des contrats administratifs, T. 1, 1983.  
    • Aiad SHWEKAT: Les droits et les obligations des Parties au Contrat administratif dans Les droit francais et Libyen Etude Comparative, thèse, UNIVERSITE de Toulouse I capitole (uTI Capitole), 2016.
    • Christophe GUETTIER, Droit des Contrats administratifs, Paris, Thémis, 2008.
    • DE LAUBADERE, A. & GAUDEMET, Y, DROIT ADMINISTRATIF T. 1 éd 1990, L. G. D. J., Paris.
    • Moderne: Faut Vraiment administrative, L’ensemble des marches publics, D. 1999.
    • LAURENT RISHER, Droit des contrats administratifs, 5e édition, L.G.D.J. 2006.  

     

      References:

     

    1: almarajie biallugha alearabia:

    almualafat aleama walmutakhasisa:

    • d. 'iibrahim tah alfayadi, alqanun al'iidari, maktabat alfalahi, alkuayti, altabeat althaalithata, 2014.
    • du. 'ahmad salamat badar, aleuqud al'iidariat waeaqd albut B.O.T, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 2003.
    • d. 'ahmad euthman eiad, mazahir alsultat aleamat fi aleuqud al'iidariati, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 1973.
    • da. 'anas jaefara, aleuqud al'iidariatu, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, altabeat althaalithatu, 2003.
    • du. tharwat bidwi, alnazariat aleamat fi aleuqud al'iidariati, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 1996.
    • di. jabir jad nasari, aleuqud al'iidariatu, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 2002.
    • d. jurji sari, tatawur tariqat wamieyar tamyiz watahdid aleaqd al'iidarii fi alqanun almisrii walfaransi, dar alnahdat alearabiati, alqahirata, 1996.
    • du. husam eabd alsamie hashim, aljaza'at almaliat fi aleuqud al'iidariati, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 2002.
    • da. ramadan batikh, du. munaa ramadan batikhi, alfalsafat altashrieiat alhadithat lidawabit wadamanat 'iibram aleuqud al'iidariati, maktabat alfalahi, alkuaytu, altabeat al'uwlaa، 2021.
    • d. ziad eadil, alwajiz fi alqararat waleuqud al'iidariati, 'alfan lilwathayiqi, emman, albawaabat alshamaliat liljamieat al'urduniyati, altabeat al'uwlaa، 2022.
    • di. sulayman muhamad altamawi, al'usus aleamat fi aleuqud al'iidariati, dirasat muqaranati, dar alfikr alearabii, alqahirati, altabeat alkhamisati, 1991.
    • da. salah aldiyn fuzi, qanun almunaqasat walmuzayadat raqm (89) lisanat 1998, almashakil aleamaliat walhulul alqanuniatu, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 2000.
    • d. eabd aleaziz eabd almuneim khalifat, al'usus aleamat lileuqud al'iidariati, dar alfikr aljamieii, al'iiskandiriati, 2005.
    • d. eabd almuneim eabd alhamid sharaf, aleuqud al'iidariati, jamieat almanufiati, matbaeat kuliyat alhuquqi, altabeat al'uwlaa، 2002.
    • da. eazizat alsharifi, dirasat fi nazariat aleaqd al'iidarii watatbiqatuha fi alkuayti, matbueat jamieat alkuayti, kuliyat alhuquqi, altabeat al'uwlaa، 1998.
    • da. eazizat alsharifi, dirasat fi nazariat aleaqd al'iidari, dar alnahdat alearabiati, alqahiratu, 1981.
    • da. eala' aleanani, aleuqud al'iidariat alhadithat dhat altaabie alduwalii waltahkim fiha, markaz aldirasat alearabiati, alqahirati, altabeat al'uwlaa، 2019.
    • d. eumar halmi, mieyar tamyiz aleaqd al'iidaria, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 1993.
    • d. eamrw husbu, du. jamal jibril, aleuqud al'iidariatu, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 2003.
    • d. mal allah alhamaadi, huquq wadamanat almutaeaqid mae al'iidarat waltahkim fi aleaqd al'iidari, manshurat alhalabi alhuquqiati, bayrut, altabeat al'uwlaa، 2014.
    • d. majdi hafiz, mawsueat 'ahkam almahkamat al'iidariat aleulya min eam 1955 hataa eam 2010, aljuz' althaamin, dar mahmud lilnashri, alqahirati, 2014.
    • d. muhamad rifeat eabd alwahaabi, mabadi wa'ahkam alqanun al'iidari, manshurat alhalabii alhuquqiati, bayrut, 2003.
    • d. muhamad saeid 'amin, aleuqud al'iidariat mieyar tamyiziha, 'ahamu suariha, 'ahkam 'iibramiha wfqaan liqanun almunaqasat walmuzayadat aljadid walayihatih altanfidhiat watabieat alaikhtisas alqadayiyi bialmunazaeat alnaashiat eanha waltahkim fiha, dun nashir, tabeatan 2005.
    • d. muhamad eabd aleaziz bakr, fikrat aleaqd al'iidarii eabr alhududu, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, altabeat al'uwlaa، 2000.
    • d. muhamad eabd alwahid aljamili, mahiat aleaqd al'iidaria, dar alnahdat alearabiati, alqahirat 1995.
    • da. mahmud eatif albanaa, aleuqud al'iidariatu, dar alfikr alearabii, alqahirati, altabeat al'uwlaa، 2007.
    • d. mustafaa eafifi, al'usus aleamat lileuqud al'iidariati, dirasat muqaranat nzryaan bialnizam alqanunii lileuqud alkhasat wttbyqyaan bialwasayil alqadayiyat litaswiat almunazaeat aleaqdiati, dar alfikr aljamieii, al'iiskandiriat, 2005.
    • di. nawaf kanean, alqanun al'iidari, alkutaab althaani, aldaar aleilmiat aldawliat wadar althaqafati, emman, 2001.
    • d. yusri alessar, al'aemal alqanuniat lil'iidarat aleamati, kuliyat alqanun alkuaytiat alealamiati, matbaeat kuliyat alqanun alkuaytiat alealamiati.
    • d. yusif khalil alsalumu, alzuruf altaariat wa'iieadat altawazun almalii lileaqd al'iidari, dar aljamieat aljadidati, al'iiskandiriat, 2022.

    majmueat al'ahkam walmawsueat alqadaeiya:-

    • musueat mabadi alqada' al'iidarii alati 'aqaratha mahkamat altamyiz fi sabeat eashar eamaan (1982 - 1999), alkitab althaalithu, altabeat al'uwlaa، 2000، 'iidarat alfatwaa waltashrie bidawlat alkuayt
    • almusueat al'iidariat alhadithatu, aljuz' raqm (49).
    • almusueat al'iidariat alhadithatu, aljuz' raqm (22).
    • majmueat almabadi alqanuniat alati qararatha almahkamat al'iidariat aleulya fi 40 eamaan (1955-1995).

    alqawanin:-

    • qanun raqm (49) lisanat 2016 bishan almunaqasat aleamat alkuaytii, nushir bijaridat alkuayt alyawma, aleadad (1299), alsanat althaaniat walsituna, bitarikh 31/07/2016.
    • qanun raqm (47) lisanat 1972 bishan majlis aldawlat almisrii, nushir bialjaridat alrasmiati, aleadad raqm (40), bitarikh 5/10/1972.
    • marsum biqanun raqm (20) lisanat 1981 bishan 'iinsha' aldaayirat al'iidariat bialkuayti, nushir bijaridat alkuayt alyawma, aleadad (1344), alsanat alsaabieat waleishruna, sadar bitarikh 17/2/1981.
    • qanun tanzim altaeaqudat alati tubrimuha aljihat aleamat almisriu raqm (182) lisanat 2018, nushir bialjaridat alrasmiati, aleadad (39), mukarir (d), bitarikh 3/10/2018.

    alddwryat:-

    • jaridat kuayt alyuma.
    • aljaridat alrasmia (masir).